| ID | Wort | Deutsch | Beispiel |
|---|---|---|---|
| 1 | ää pfoch, auch ää pfùch | schrecklich | ä pfoch, wi chunnt sì wìder dòhèèr! |
| 2 | ää pfùtterggugger | schrecklich | |
| 3 | ää pfùttertügger | pfui, eklig, wie dumm, mir graut | |
| 4 | ää pfùttertüüfel | pfui, eklig, wie dumm, mir graut | |
| 5 | aa phüetìs | (Ausdruck des Erstaunens) | aa phüetìs wi ìscht die wìder òò?ggléét! |
| 6 | Aaberwìlle, m. | Ekel, Widerwillen | ì hòò? en Aaberwìlle gège sèb! |
| 7 | Aageteböllelì, s. | Pillen für Mensch und Vieh | (Bei Agatha einer Naturheilerin in Grabs holte man diese Akonitpillen jeweils für Mensch oder Tier) |
| 8 | ääi, ähì | hinunter, hinab | èr gòòt mìt em Ròss ähì |
| 9 | ääi-, ähì-, ahe brèggle (…prègglet) | hinunterfallen, herunterfallen | t Öpfel brègglen vùm Wagen ahe |
| 10 | ääi-, ähì, ahe bùtze (…pùtzt) | beschimpfen, auch etwas reinigen, eine Watsche verabreichen | èr hètt em äi?s ähì pùtzt – èr hètt em ahe pùtzt – ì hòò? schò? ahe pùtzt! |
| 11 | ääi-, ähì chlépfe (…klépft) | erschiessen, abschiessen, hinunterwerfen | sì hétten dr Fùchs gad chönne ääi chlépfe – es hètt mì? gad ääi klépft |
| 12 | ääi-, ähì-, ahe gaggle (…ggagglet) | hinunterfallen, hinunterkollern, herunterfallen | t Schtäi? sinn ahe ggagglet |
| 13 | ääi-, ähì-, ahe kéie (…kéit) | hinunterfallen, herunterfallen | dött chönnscht dènn ähì kéie! |
| 14 | ääi-, ähì-, ahe lòmpe (…gglòmpet) | lose hangen, hinunterhangen, herunterhangen | t Tüecher lòmpen ahe |
| 15 | ääi-, ähì-, ahe rùùgele (…ggrùùgelet) | hinunterrollen, herunterrollen | èr rùùgelet gad dùre Schtùtz ahe |
| 16 | ääi-, ähì-, ahe tròele (…tròelet) | hinunterfallen, herunterfallen | bì dèm Lùft tròelen halt t Öpfel vum Bòmm ahe |
| 17 | ääi-, ähì-, ahe tröele (…tröelet) | hinunterrollen, herunterrollen | tröelen dr Ball nù ähì! |
| 18 | ääi-, ähì gruppe (…ggruppet) | hinunterkauern | |
| 19 | ääi-, ähì huure (…gghuuret) | niederkauern | wènn't äll esòe ähì huurescht, chunnscht dènn Rùggewèe über! |
| 20 | ääi-, ähì wòrg(l)e (…ggwòrglet) | beim Essen hinunterwürgen | |
| 21 | ääi-, ähì würge (…ggwürgt) | etwas, z.B. beim Essen hinunterwürgen | |
| 22 | Aa?lì ma?che (…pma?cht), auch Òò?lì ma?che | liebkosen, Wange an Wange | tòe? em Gròesvatter o en Aa?lì ma?che! |
| 23 | aalte (ggaaltet) | älter werden | èr hètt wagger ggaaltet |
| 24 | aart(l)ìg | eigenartig, komisch | sèb chunnt mer äi?fach aartlìg vòr! |
| 25 | ab dr Ròmm, w. | weiter helfen | gètt, wènn èr numme witter chunnt, hülfscht em schò? ab dr Ròmm ? |
| 26 | aba (beide a kurz), auch abach | nein (abschätzig), dummes Zeug | aba, das hòòn ì nì?d ggsäit! – ì dr Schtude hég me o ötsche "abach" ggsäit |
| 27 | apardìg, apartìg (am Berg gehört: abardìg) | hübsch, adrett, apart, besonders schön | |
| 28 | abaschte (abggaschtet), s. auch aschte | Aeste vom Baum entfernen, auch prügeln | mì?r hénn dr Bòmm abggaschtet – sì hènn dr Hunn abggaschtet – dèr sött me emòònl aschte! |
| 29 | abchiime (abkiimet) | Keime entfernen (vor allem bei Kartoffeln) | t Hörpfel ìm Chöller hètt me dènn ìm Winter abkiimet |
| 30 | abchoofe (abkooft) | abkaufen, auch glauben, akzeptieren | ì choof em s Buech nì?d ab! – sèb choofem ì nì?d ab! |
| 31 | abchùù? (abchùù?) | sich von etwas lösen, loskommen, böse werden | ì bìn em dòch nò? abchùù?! – dr Hunn ìscht abchùù? |
| 32 | abenònn | entzwei, auch öffnen | dr Schtrígg ìscht abenònn – èr hètt kei Muu?l abenònn tòe?! |
| 33 | abenònn chnélle (…knéllt) | entzwei brechen | èr söll dr Schtèggen nù? abenònn chnélle! |
| 34 | abchratze (abkratzet) | wegkratzen, aber auch sterben (derb) | èr ìscht abkratzet |
| 35 | abétze (abggétzt) | abgrasen, äsen | |
| 36 | abfaare (abggfaare) | wegfahren, sich entfernen, sich einer Sache entledigen | sì sinn hütt früener abggfaare ass géschter – faar ab, ì mòò?g dì numme ggsèe?! – faar dòch emòò?l ab mìt dèm Ggrümpel! |
| 37 | Abfuer, w. | Niederlage, auch Kehrichtabfuhr | sì hènn en Abfuer erlìtte – t Abfuer chunnt albìgs em Dòrnschtìg |
| 38 | Abfüere, s., s. auch Dùùrlauf, Pfùrr, Tünnpfìff, Tuttswitt | Durchfall | èr hètt s Abfüere |
| 39 | abgännt | lustig, fidel, übermütig | wí tuet sèb Chälblì wìder abgännt! |
| 40 | abggschma?ggt | anrüchig, frech, unverschämt, widerlich | sì ìscht en abggschma?ggtì Häx! |
| 41 | abgìì? (abggìì?), | abgeben, auch schwächer werden, schlechter gehen | mùesch es abgìì?! – sí hètt wagger abggìì? sìtt ì sì s létscht Mòò?l ggsèe? hòò? |
| 42 | Abgòng, m. | Putzfäden aus der Stickerei | mìt Abgòng bùtzt me s Öl ewègg |
| 43 | abgùù? (abggònge) | abgehen, fehlen | sì gòòt em halt gliech ab |
| 44 | Abguu?, m. | widerlicher Geschmack | das Fleisch hètt en Abguu? |
| 45 | abhèngge (abgghènggt) | klauen, stehlen, von einem Haken nehmen | èr hètts ìm Laaden abgghèngt – ì hòò? dr Waagen abgghènggt |
| 46 | abhölzìg | verjüngend gegen eine Seite (bei Stammholz) | sèb ìscht en abhölzìgs Schtämmlì |
| 47 | ablääg | närrisch, übermütig | luèg wi tòen t Ggäältlìg wìder ablääg! |
| 48 | ablùù? (abgglùù?) | schreien, zetern, auch ablassen, vom Anbinden befreien | muèscht s Wasser ablùù?! – èr hètt Schrääi abgglùù? – tòe? nò? t Ggältlig ablùù?! |
| 49 | abpléttere (abplétteret) | blattweise abfallen | vùm sèbe Chrùeg plétteret dr Émail ab – vù dr Muu?r plétteren gònzì Flétschen aab |
| 50 | abplünnere (abplünneret) | den Schmuck entfernen (z.B. vom Christbaum) | jétz tärf me dr Chrìschtbòmm schò? abplünnere |
| 51 | abprìchte (abprìchtet) | absagen | ì prìcht em ab! |
| 52 | abrälle (abggrället) | abnagen | t Müü?s rällens ab |
| 53 | abrùùme (abggrùùmet) | abrahmen, gewaltsam das Beste wegnehmen | èr rùùmet t Mìlch ab – èr hètt s Béscht sölber abgrùùmet |
| 54 | abschòòre (abggschòòret) | höflich abweisen, weg komplimentieren, etwas wegräumen | ì tòe? nò? dr Mì?scht vù dr Brùgg abschòòre |
| 55 | abschpääre (abggschpäärt) | absparen | èr schpäärts em Muu?l ab |
| 56 | abschrènze (abggschrènzt) | weg-, abreissen | me chòò? dr sèb Blètz abschrènze! |
| 57 | abschtélle (abggschéllt) | abstellen, auch die Begeisterung, den Elan nehmen | chò?scht dr Chrueg abschtélle! – es schtéllt äim gad ab |
| 58 | abschtoobe (abggschtoobet) | abstauben, sich heimlich aneignen, stehlen | sì schtoobet all Taag aab – èr schtoobet äll wìder ötschìs ab |
| 59 | abschwarte (abggschwartet) | verprügeln, verhauen | |
| 60 | absènne (abggsènnet) | auf der Alp zusammenpacken, auch Selbst- mord begehen | èr sènnet ab (Ende auf der Alp) – èr hètt abggsènnet (er hat sich selbst gerichtet) |
| 61 | Absöögerì, w. | Mutterschwein | |
| 62 | abtòe? (abtòe?) | ausziehen, auch sich umbringen | tòe? t Hòsen ab! – èr hètt sì abtòe?! (Selbstmord begangen) |
| 63 | abtòmpfe (abtòmpfet) | verduften, fliehen, auch derb für sterben | èr ìscht abtòmpfet |
| 64 | Abtritt, Abéé, m. | WC, früher natürlich ohne Wasserspülung | ì gùù? ùfen Abéé! |
| 65 | abtschargge (abtschargget) | abnutzen, abtragen | èr hètt t Schue wagger abtschargget |
| 66 | abtschèengge (abtschèengget) | abnutzen, abtragen | sì tschèengget t Soolen ab |
| 67 | abwingge (abggwungge) | absagen, verneinen | ì tòenem abwìngge! |
| 68 | abzéére (abzéért) | abreissen | zéér em nì?d nò? t Chnö?pf ab! |
| 69 | abzühe (abzòòge) | aus-, abziehen, schleifen, auch Heu vom Pünntel oder vorstehendes Heu am Heufuder abstreifen | me sött s Mèsser abzühe – tòe? nò? dì sèbe Tschüppe vùm Fueder abzühe! |
| 70 | abzwagge (abzwagget, auch abzwaggt) | ungerecht wegnehmen | èr hètt em dr létscht Rappen abzwaggt |
| 71 | Achsle, w. | Schulter | nìmm ne ùf t Achsle! |
| 72 | adìe | adieu, auf Wiedersehen | adìe Chrìschte! |
| 73 | adìen | adieu, auf Wiedersehen (bei mehreren Personen) | also adìen! |
| 74 | Affrunnte, w. | Beleidigung | |
| 75 | Ageschte, Agerschte, w. | Elster | |
| 76 | Ageschtenoog, s. | Hühnerauge | |
| 77 | Aggerbùtzì, m. | Vogelscheuche in den Aeckern | |
| 78 | aggere (ggaggeret) | Ackerarbeit verrichten | sì sinn wìder wagger em aggere |
| 79 | ahaa? | ach so! | ahaa?, ìscht ers halt dòch ggsìì? ? |
| 80 | ahe | herunter | chòmm ahe! |
| 81 | ähìtènggt, ähìtòcht, s. auch hìtòcht | dummes Zeug, unmöglich, was denkst du! | ähìtènggt, hèscht dù Hunger! – ähìtocht, das schtimmt nìì?d! |
| 82 | Äi?fachmììnì, w. | Mììnì für nur ein Zugtier | |
| 83 | äi?ggöögget | einäugig (vor allem bei Autos gesagt) | sèb Auto ìscht äi?ggöögget |
| 84 | Äi?ggööggete, m. | Einäuger (vor allem bei Autos, bei denen nur ein Scheinwerfer intakt ist) | dött chunnt schò? wìder en Äi?ggööggete dòhèèr! |
| 85 | äinerschmòò?l | (auf) einmal, plötzlich, unversehens | ùf äinerschmòò?l ìscht er wìder fréi ggsìì? |
| 86 | äinewèèg | sowieso | i wär äinewèèg mìtchùù? |
| 87 | Äi?räppler, m. | Schweizer Münze im Werte von 1 Rappen | |
| 88 | Äi?schíer, m. | Eigenbrötler, Einsiedler, Sonderling | |
| 89 | äi?schierìg | einsiedlerisch, eigenbrötlerisch | |
| 90 | Äi?täägìgs, s. | Heu, das in einem Tag dürr geworden ist | mì?r hènn géschter schò? Äi?täägìgs ii?tòe? |
| 91 | albìgs | immer, immer wieder | èr ìscht albìgs wìder chùù? |
| 92 | allbìräits | fast | |
| 93 | allpòtt | immer wieder | t Sunn ìscht allpòtt e bìtzlì vöre chùù? |
| 94 | alwéllewèèg, s. auch wéllewèèg | irgendwie | es ìscht alwéllewèèg ggònge |
| 95 | Alpchòpf, m. | früherer Bürgernutzen | |
| 96 | alpe (ggalpet) | Vieh auf der Alp sömmern | |
| 97 | Alphäntschlì, s. | Alpenaurikel (primula auricula) | unner em Sìchlì hètts vììl Alphänschlì |
| 98 | Alpschtòes, m., auch Alplòes, s. | Alprecht für 1 Stück Grossvieh | |
| 99 | Alpvògt, m. | Alpverwalter | |
| 100 | Alpzùg, m. | Alpverlosung, eine Art Bauernbörse | |
| 101 | Altättì, m., oder Alttättì, m. | Grossvater (vor allem am Berg so gesprochen) | |
| 102 | altjöörle (ggaltjöörlet) | den Silvesterabend mit einem Imbiss feiern | |
| 103 | Altmue?ter, w. (im Städtli so gesprochen) | Grossmutter | |
| 104 | Altmù?tter, w. (vor allem am Berg so gesprochen) | Grossmutter | |
| 105 | Alüüre, MZ (nur in der Mehrzahl gebraucht) | schlechte Laune, schlechte Eigenschaft | sì hètt wìder Alüüre! |
| 106 | Ämt, s. | Emd, Grumet | |
| 107 | ämte (ggämtet) | emden | |
| 108 | Ärpsebrèègel, m. | gekochte Erbsen | |
| 109 | artlìg, auch artìg | eigenartig, komisch, auch anständig | ì hòò? äi?fach en artlìgs Ggfüül – es ìscht schò? artìg – sèb ìscht an artìgs Bùeblì |
| 110 | Artlìge, m. | sonderbarer, eigenartiger Mensch | èr ìscht schò? albìgs en Artlìge ggsìì? |
| 111 | Arvel, m., auch Arvleti, w. | eine mit einem oder beiden Armen aufgenom- mene Menge (z.B. Gras, Heu u.dgl.) | wörf nò? en Arvel Höö ahe! – sì hènn e fürchtìgì Arvletì kòò? |
| 112 | arvle (ggarvlet) | mehrere "Arvel" nacheinander mitnehmen | tòe? nì?d wìder alls ui arvle! |
| 113 | as, ase, auch ass | als | sì ìscht gröeser ass èr – èr hètt ase jöörìg schò? chönne réde |
| 114 | Äschematlèene, w. | Aschenbecher, vor allem für die Pfeife | (runder Blechbehälter mit Deckel in der Mitte, für die Asche) |
| 115 | Ascht, m. | Ast eines Baumes, auch grosse Müdigkeit | hau dr Ascht nù? ahe! – ì hòò? en Ascht kòò? nò?hèèr! |
| 116 | aschte (ggaschtet), s. auch abaschte | Äste abschlagen, auch jemanden schlagen | |
| 117 | aschuur | zeitgemäss, auf der Höhe sein | mì?r Alte sínn halt über e Compiuter nummen aschuur |
| 118 | ass wi | als ob, als wie | èr hètts ass wi dr Nò?chpuur |
| 119 | Ättì, m. | Vater | (vor allem am Berg so gesprochen) |
| 120 | Au, w. | Mutterschaf | |
| 121 | bääbele (pääbelet) | mit der Puppe spielen | sì bääbelet halt gèèrn |
| 122 | Baadì, w. | Freibad, Hallenbad | Grabs hètt nò e käi? Baadì |
| 123 | ba(a)l | bald, sobald | er chunnt baal! – bals tunggel würt gùùn í dènn – chunnscht dènn baal hääi?! |
| 124 | baaluus | natürlich, klar, eindeutig, selbstverständlich | baluus, mì?r gunn zämme z'Bèrg! |
| 125 | baar | bloss, ohne, völlig | mit em baaren Oog ggsiepmes – s baar Gègetäil ìscht wòòr – us baarem Verguu?scht hètt sì nì?d zueggsäit |
| 126 | bäärìg | ohne etwas dazu | èr hètt t Wùrscht gad bäärìg ggèsse |
| 127 | Bääsì, w. | Tante (richtig deutsch Ausdruck für Cousine) | z'Grabs säit me Bääsì für ne Tònte |
| 128 | Bachete, auch Bachetì, w. | ein Ofen voll von Broten | dr Bégg hètt gad e Bachetì oob tòe? |
| 129 | Bagg, m. | Tabak | |
| 130 | bäggle (pägglet) | rauchen (Tabak) | |
| 131 | Baggséggel, m. | Beutel für Tabak | (früher ein Lederbeutel oder Beutel aus Schweinsblase) |
| 132 | Baggsì, m. | Raucher, eher etwas abschätzig | èr ìscht en gruusìge Baggsì |
| 133 | bäite, auch erbäite (päitet, erbäitet) | warten | hèsch es nò? möö?ge erbäite ? |
| 134 | ballenòtterfäist | dick, fett | |
| 135 | ballne (pallnet) | Ballspielen, auch Heuballen machen | mì?r hènn früener nò? chönne uf dr Lònnschtròòs ballne – hütt tòen t Puure s Silogrääs vììlfach ballne |
| 136 | baränntìg | unvermeidlich, genau wie er | èr ìscht dr baränntìg Alt |
| 137 | Barg, m. | junges kastriertes Schwein, auch muskulöser Typ | dr Uelì ìscht òfen en rèchte Barg wòrde |
| 138 | Barre, m. | Barren (Turngerät), Planke | |
| 139 | Barrebiiser, m. | Pferd, das oft am Holz des Barrens nagt | |
| 140 | baschge (paschget) | bewältigen | hèsch ne möö?ge paschge ? |
| 141 | Baschlì, m. | unordentlicher Mensch (nicht allzu abschätzig) | bìscht e chlì en Baschlì wòrde! |
| 142 | Baschter, m., auch Paschter | Bastard | Baschter sinn halt e kä? Rassechünggel |
| 143 | Bätterìg, m. | grosser Bauch, Ranzen, dicker Mann | das ìscht en Bätterìg! – wì hètt dèr en Bätterìg! |
| 144 | Batze, m. | Batzen (alte schweiz. Münze), aber auch Samen des Kerbels | |
| 145 | Bäu, auch Päu, s. (vor allem am Berg so gesprochen) | Gebäude | wi ìscht sèb e Päu |
| 146 | baue (paue und paut) | den Acker pflügen, auch bauen, erstellen | sì sinn ìm Riet, sì tòen dr Agger baue – èr baut e Huus |
| 147 | bauze (pauzet) | maulen, barsch reden | wège dèm mùescht jétz nì?d bauze! |
| 148 | Bèèr, m. | Männchen des Murmeltieres | |
| 149 | Bèère, w. | Benne mit einem Rad | èr hètt t Bèère ggwäsche |
| 150 | béérhämm | schlecht auf den Beinen sein | di sèb Chue ìscht hinne o béérhämm |
| 151 | bèffle (pèfflet) | maulen, motzen | er bèfflet äll wìder dríí? |
| 152 | bèfzge (pèfzget) | giftig bellen | dr Hunn bèfzget dr gònz Tag |
| 153 | Bèfzger, m. | verächtliche Bezeichnung für einen Hund | en sèberìge Bèfzger wétt ì nìì?d |
| 154 | Béggelì, s. | Tasse | dr Vatter hètt äll s gliech Béggelì wélle |
| 155 | Béischtrìchlì, s. & MZ | verkümmerte, zusätzliche Zitze oder Zitzen am Euter einer Kuh oder Ziege | |
| 156 | béienònn | beieinander | sì schtunn dr gònz Tag beienònn |
| 157 | Bèllì, m. | jemand, der bellt, auch heiserer Husten | em Nòchpuur sin Hunn ìscht en gruusìge Bèllì – ì hòò? wìder en fürchtìge Bèllì! |
| 158 | Bélz, auch Pélz, m. | Haut auf gesottener Milch oder gesottenem Milchkaffee | ì hòò? dr Bélz nò? schtròbìg gèèrn! |
| 159 | Bèndel, m. | Band, Leine, auch mit jemandem anknüpfen | hèscht nò dr Bèndel òff! – sì hètt schò? wìder äin em Bèndel! |
| 160 | Bèndelschòes, w. | Halbschürze zum Binden | |
| 161 | Bèngel, m. | Wiesenbärenklau, auch Lausbub, unfolgsamer Junge | t Hòschtet ìscht voll Bèngel – dr sèb Bueb ìscht en gruusìge Bèngel |
| 162 | Bènne, w. | Zweiradkarren mit zwei Holmen für die "Mììnì", auch verächtlich für ein Auto | ì nimme gad t Bènnen ääi! – wi faart o dr Bèrt e Bènne! |
| 163 | Bèttel, m., s. auch Blòòscht | Plunder, Überflüssiges | kéi dòch dèr Bèttel hèère! |
| 164 | Bèttelrònze, m. | unangenehmer Bettler (z. B. Kinder) | èr ìscht en schtròòbìge Bèttelrònze! |
| 165 | bèttelütte (bèttegglüttet) | zum Gebet läuten | |
| 166 | Bèttgglògge, w. | zweitgrösste Glocke im Kirchturm (Betglocke) | |
| 167 | Béttsäicher, m. | Windbuschröschen (anemone nemorosa), auch Bettnässer | |
| 168 | Béttzíeche, w. | Schutzüberzug für das Deckbett | |
| 169 | Bieschtchueche, m. | eine Art Auflauf mit "Bièschtmilch" | |
| 170 | Bieschtmìlch, w. | erste Milch einer Mutterkuh | |
| 171 | Biese, m. | grosser Brocken | èr hètt wìder en gònze Biesen ääi truggt |
| 172 | bìgòscht | fürwahr, tatsächlig, wahrhaftig, bei Gott | èr ìscht bìgòscht o wìder chùù?! – jò bìgòscht, das schtimmt! |
| 173 | biigewiis | stapelweise, viel | |
| 174 | Bììreschtògg, m. | Birnenauflauf | |
| 175 | biise (pìsse) | jucken | mì? biist dr Rùgge wìder z'tüüfelwèttersch |
| 176 | Bìldere, auch Bìlgere, w. | auch Kiefer, Zahnfleisch | |
| 177 | bìliechte (bìliechtet) | am Abend künstlich belichten | mì?r tòen dr Hénneschtall bìliechte, t Hènne légen dènn e chlì mèe? |
| 178 | bìm Schtròòl, m. | tatsächlich, "beim Teufel" | sì hètt bim Schtròòl alls abgglòòge |
| 179 | Binne, w. | Binde, aber auch zweirädriger Karren für die "Mììnì" | tòen em e Binnen ummì! – èr ìscht mìt dr Binne dorì! |
| 180 | Binnenagel, m. | Haltenagel in der Deichsel der "Binne" | |
| 181 | Binneschtònge, m. | Deichsel der "Binne" | |
| 182 | bìnòmse (pìnòmset) | benennen, den Namen kennen | ì chönnt ne jétz gär numme bìnòmse! |
| 183 | Bìrlìg, m. | rundlicher Haufen, auch Heuhaufen | wi hèscht wìder en Bìrlìg ùf em Tàller! – täil Lütt sägen o em "Schöchlì" o nò? Bìrlìg |
| 184 | bìs daar | bis dann | bìs daar bìn ì wìder dòò! |
| 185 | Bìschgadmiinlì, s. | längliches Brötchen für Schinkenbrote | |
| 186 | Bìsìwètter, s. | Schlagwetter | sì ìscht ääi ggschpru?gge wì s Bìsì-wètter |
| 187 | bìsme (pìsmet) | flüstern, leise reden | |
| 188 | Bìss, m. | Juckreiz | wènn me en Bìss kòò? hètt, ìscht me dènn ì t Simmi dòrì ge baade, dènn hètts sìcher pésseret |
| 189 | Bìsse, w. | Spaltkeil (Hilfsmittel zum Spalten von Holz), auch kleiner Holz- oder Eisenkeil, der bei einem Beil, einer Axt, einer Harke in den Griff oder Halm hinein geschlagen wird, damit die Eisenteile satter sitzen | muescht halt e Bìsse? i?hì schlùù?! |
| 190 | bìwäärlì(s)trüülì, s. auch wäärlìstrüülì | bewahre (uns) Gott, auch tatsächlich | bìwäär(l)ìstrüülì, gòòt me dött ääi! |
| 191 | bìtz witt | kleines Stück | e bìtz witt chòmm ì mìt dr! |
| 192 | Bìtzgì, s. | Gehäuse beim Kernobst | as Goofe hètt me üüss ggsäit, me mües s Bìtzgì o èsse, dr Schtììl törf me ewègg kéie! |
| 193 | bìtzlì | wenig, bisschen | e bìtzli lache mues ì drob! |
| 194 | blagìere, auch plagìere (plagìert) | angeben, aufschneiden | du mùescht nì?d plagìere wège dim Chönne! |
| 195 | Blagierì, m., auch Blagöörì, Plagierì, Praläggì | Prahler, Angeber, Aufschneider | |
| 196 | bläue (pläut) | Wäsche "bläuen" (zur Verhinderung von Grautönen) | |
| 197 | Bläuele, w. | Bluterguss, Quetschung | nòch em Tschutte hètt me dènn schò? waggerì Bläuele kòò?! |
| 198 | Bläuì, w. | methylhaltiges Mittel zum Verhindern von Grautönen der Wäsche | früener hètt me bì wisser Wösch mäi?schtens Bläuì pruucht |
| 199 | bläusch | bläulich | |
| 200 | blèère (plèèret) | weinen | si hètt fürchtìg müese blèère |
| 201 | Bléiphägglì, s. | Kaffeesurrogat in Alufolie | bì s Ruedìs Gròesmùtter hètt me ìm Schtùdner Kunsum ì de drissgger Jòòre nò? Bléipägglì kooft zùm dr Kaffì z schtrégge |
| 202 | Bléiwiss, s. | früherer Ausdruck für Bleistift | min Göttì hètt em Bléischtìft albìgs "Bléiwiss" ggsäit! |
| 203 | Blèndéfeuz, m. | Umstände machen, langes Prozedere | er ma?cht halt e kä? Blèndéfeuz! |
| 204 | blèssiere (blèssiert) | verletzen, verwunden | wo hèscht dì esòe blèssiert ? |
| 205 | Blètz, m. | ein Stück Land, ein Stück Haut, auch Lappen, | es ìscht en waggere Blètz vùm Huus ewègg dorì – èr hètt gad en Blètz Hutt abggschlaage! – gischt mer nò? der Blètz dore zum Abbùtze! |
| 206 | blöed | flau, dünn, fade, auch einfältig | t Sùppen ìscht gònz blöed! – èr ìscht en blöede Kärlì |
| 207 | blòes | nur, kaum | sì ìscht òn dr Prüefìg blòes dorì chùù? |
| 208 | blònge (plònget) | sich sehnen nach | í blòngen òfe bìs er chunnt |
| 209 | Blòòsbalgtrètter, m. | Mann, der bei einer älteren Kirchenorgel noch den Blasebalg betätigte | dr Büü?sch im Schtütlì ìscht viili Jòòr z'GrabsBlòòsbalgtrètter ggsìì |
| 210 | Blòòscht, m., s. auch Bèttel | Unsinn, Lüge, Dunst, Gewitter, Plunder | was verzéélscht für nen Blòòscht ? – wi chunnt vùm Tòggebùrg hèür en Blòòscht! ì kéiti em lènschte dr gònz Blòòscht hèère! |
| 211 | blööschtìg | warmer Wind, ein Gewitter anzeigend, schwül | es ìscht dòch wìder blööschtìg ggsìì? |
| 212 | Blòòtere, w. , s. auch Schwìele | Blase | ìm Mìlìtäär hètts dènn schò? ötsche Blòòtere ggìì?, wènn me witt hètt müese "tschaggne" |
| 213 | blueterìg | blutig | di?s Hèmp ìscht gònz blueterìg |
| 214 | Bluetfingg, m. | Bluthänfling (carduelis cannabina) | |
| 215 | Bluetschöeslì, s. | Dompfaff, Gimpel (pyrrhula pyrrhula) | |
| 216 | blùtt, auch plùtt | bar, ohne etwas dazu, nackt, schutzlos | sì lauft wìder halbe plùtt ummenònn |
| 217 | Blùtter, m., s. auch Plùtter | Kuhdung, meist ohne Stroh od. Streue, vor allem in den Alpen | |
| 218 | blùttere, plùttere (plùtteret) | Plùtter auf der Alp über die Weide verteilen | |
| 219 | bluug | zart, dünn, fast durchgescheuert (z.B. bei Stoff) | s Hòòsefüttlen ìscht òfe bluug ggsìì? |
| 220 | Blüügì, w. | eine dünne Stelle, vor allem bei Stoff | |
| 221 | Böenere, w. | Alpenkreuzkraut (senecio alpinus) | |
| 222 | böes | schlecht, streng | èr ìscht en böese Kärlì! – es gitt en böese Winter! |
| 223 | böesere (pöeseret) | schlechter werden | es hètt pöeseret mìt em! |
| 224 | bòesge (pòesget) | etwas Unschönes anstellen | was hènn sì wìder pòesget ? |
| 225 | böggele (pöggelet) | nach einem Bock riechen oder schmecken haben | das Schòòffläisch böggelet aber! |
| 226 | boggeremää?, bòggeremää?wélle | potztausend, erstaunlich | |
| 227 | böggìg | brünstig (bei Schafen, Ziegen) | t Au ischt schò? wìder böggìg |
| 228 | Bòggjumpfere, w. | junge Frau, die früher neben dem Kutscher auf der Hochzeitskutsche sass | |
| 229 | Bògglì, s. | Böcklein, aber auch Ziegermasse im Käsekessi | |
| 230 | Bolder, m. | Zieger | |
| 231 | Bölle, w. | Zwiebel | |
| 232 | Böllehòndel, m. | schlauer Handel | er phönnt halt dr Böllehòndel |
| 233 | böllele (pöllelet) | graupeln, Schneefall in Graupeln | |
| 234 | Böllelì, s., s. auch Aageteböllelì | runde Körner, Graupen, auch kleine Zwiebeln | |
| 235 | Bollì, m. | vom Lauf im Bach oder Fluss abgeschliffener Stein | ì de Sòmpèngg ìm Rii? hètts Bollì! |
| 236 | Böllì, m. | Kopf | zü dr Böllì ii?, sùss schlòscht nen wìder òò?! |
| 237 | Bòmmer, m. | Sargmacher | früener hènn t Bèrger o en Bòmmer kòò? |
| 238 | Bòmmpìgger, m. | Specht (picidae) | |
| 239 | Bòmmschtègge, m. | Pfahl zum Befestigen von jungen Bäumen | |
| 240 | Bonelì, Bonì, s. | junges Pferd, Pony | |
| 241 | Bòngert, m. | Wiese beim Haus, Hofstatt | |
| 242 | Bònthòògge, m. | Bundhaken | |
| 243 | Bòò?, w. (Bahn), m. (Gutschein) | Bahn, auch Gutschein | faarscht mìt dr Bòò? ? – dù muescht en Bòò? verlònge! |
| 244 | böödele (pöödelet) | auf den Rücken werfen, umstossen, beim Tan- zen mit den Füssen auf den Boden stampfen, | èr hètt ne pöödelet! – t Zäine ìscht pöödelet voll |
| 245 | bòòdenèrdig | ebenerdig | me chunnt bòòdenèrdìg ìs Huus i?hì |
| 246 | Bòòdewùùrscht, w. | Blutwurst im Dickdarm des Schweins | |
| 247 | bòòdìge (pòòdìget) | auf den Rücken werfen | |
| 248 | Bòòfert, m. | Bannwart (er kontrollierte, ob das Vieh auf der richtigen Weide war) | |
| 249 | Bòò?fingg, m. | Buchfink (fringilla coelebs) | |
| 250 | Böölìmòò?, m. | Schreckgestalt für Kinder | pass uuf, dr Böölìmòò? chunnt jétz dènn! |
| 251 | Bòòrchìlche, heute Bòòrchìrche w. | Empore in der Kirche | |
| 252 | bòòrze (pòòrzet) | faul anlehnen, liegen, herumliegen | èr bòòrzet òn t Tüür zui |
| 253 | Bòrt, s. , am Berg: Bòòrt, s. | Bord, Saum, Abhang, Rain | ì mäi?e nò? s Bòrt! |
| 254 | Bòrsdòrfer, Bòrstörfler, m. | alte Apfelsorte | |
| 255 | Botschamper, auch Potschamper, m. | Nachthafen | |
| 256 | Bòtt, m. | Bahncamionneur, früher mit Pferdegespann, auch Bote | früener ìscht z'Grabs der Fuerme Schteffelì Bòtt ggsìì?, dènn s Tiise Chrìschtles Flùrì |
| 257 | Bòtzger, m. | kleiner Stumper, kleine Frucht | mir hènn nù Bòtzger vù Hörpfel überchùù? |
| 258 | brää?sele, (prää?selet), s. auch brüü?sele | nach Verbranntem riechen | es brää?selet ì dr Chùchì! |
| 259 | Brää?sì, m., s. auch Brüü?sì | etwas dicker Typ | er ìscht òfen en waggere Brää?sì wòrde! |
| 260 | Bräätele, w. | nicht durchgebratene Dörrbirne, auch dicke Frau | |
| 261 | Bralle, MZ (nur in der Mehrzahl gebraucht) | Kot an der Wolle beim Schafhinterteil | |
| 262 | bralle (prallet) | prahlen, angeben, aufschneiden | |
| 263 | brälle (prället) | diskutieren, miteinander reden | |
| 264 | Brallì, m., s. auch Blagierì, Blagöörì | Prahler, Angeber, Aufschneider | Brallì hètts halt äll ggìì? |
| 265 | Brascht, m. | geräuschvoller Abgang von Gasen bei Mensch und Tier, auch dummer Ausdruck | èr hètt wìder en Brascht abgglùù?! – èr hètt en Brascht verzéllt! |
| 266 | braschte (praschtet) | fallen, stürmen | t Hütten ìscht gad zämmepraschtet – èr ìscht gad ìs Huus i?hì praschtet |
| 267 | Braschtì, m. | dicker Mann | wi ìscht dr Uelì òfen en Braschtì! |
| 268 | Brasslì, m. | reicher, auch etwas grossartiger Kerl | |
| 269 | Bratsch, m. | Gerede | |
| 270 | brätsche (prätschet) | plaudern | hèscht wìder müese brätsche mìt dr Nò?chpüürì ? |
| 271 | Brattìg, w. | Kalender, auch etwa eine Art Zeitschrift | (eine geschwätzige Frau wurde Dorfbrattig genannt) |
| 272 | Brèègel, w. | Vielzahl, auch eine Art Kompott | en Brèègel Vöögel sinn fortggflòòge – ì hòò? gèèrn Chríesì- unn Holder-brèègel |
| 273 | Brègg, m. | kleiner von einem Pferd gezogener Wagen | ohne Dach, mit 2 Plätzen auf dem Kutschersitz und etwa 4 Plätzen auf 2 Bänklein dr Tòggter Hilty vùm Schlòss ìscht früener dènn mit eme Brègg zu de Paziänte ggfaare |
| 274 | brèggle (prègglet) | fallen | t Bííre sínn ahe prègglet |
| 275 | Brènnglas, s. | Glaslinse oder Lupe | |
| 276 | Brènnte, w. | rundes Holzgefäss für die Milch, die dann abge- rahmt wird | |
| 277 | Brèschte, w., s. auch Prèschte | Gebrechen | ìm Alter chunn halt dère Brèschte |
| 278 | bréziis, auch préziis | genau, präzise | |
| 279 | brìggele (prìggelet) | geheimnnisvoll schwatzen | |
| 280 | Briislì, s., s. auch Priislì | Hemdmanschette | e Briislì gglétten ìscht nì?d äi?fach ggsìì? |
| 281 | Brìljòch, s. | Doppeljoch für 2 Zugtiere | |
| 282 | Bringerì, w. | weibliche Katze, wenn sie bereits Junge hat | |
| 283 | brìttle (prìttlet) | einen Knochenbruch mit einem Brettchen stabilisieren | me hètt em Bògg e Bääi? prìttlet |
| 284 | Brògge, m. | Stück, auch Benennung eines Dialektaus- druckes | èr hètt wìder en waggere Brògge ìs Muu?l i?hì ggschòppet! – das ìscht en tüppìsche Grabser Brògge! |
| 285 | bròmse (pròmset) | meckern, aufbegehren, etwas herbeisehnen | èr hètt di gònz Zitt müese bròmse |
| 286 | Bròmsì, m. | Meckerer, einer der aufbegehrt | |
| 287 | bròndere, auch brònnere (prònderet) brònneret) | altes, dürres Gras abbrennen | sì hènn s Bòrt prònderet |
| 288 | Brònn, m. | Brand, auch grosser Durst | sèb ìscht en groese Brònn ggsìì? – èr hètt ggsäit, èr hég en ùù?sinnìge Brònn kòò? |
| 289 | brònnmaa?ger | brandmager | |
| 290 | brònnschwarz | gänzlich schwarz | sì hètt t Hòòr brònnschwarz ggfärbt |
| 291 | Bròòchmùùnet, m. | Juni | |
| 292 | Bröög, MZ | Erika, Heidekraut (erica carnea) | |
| 293 | Bröögbèèse, m. | Erikabesen | |
| 294 | brööle (pröölet) | weinen, auch laut schreien | wège dèm bröölet me dòch nì?d! |
| 295 | Bröölì, m. | Weinender | bìscht e chlì en Bröölì wòrde! |
| 296 | brüdele (prüdelet) | lispeln | |
| 297 | Brüetròòg, m. | Trog zum Abbrühen eines geschlachteten Schweines | |
| 298 | Brüggli, s. | Hausflur, auch kleine Brücke | s Chänntlì ìscht albìgs ùf em Brügglì joss ggschtònne – gòng dòch über s Brügglì dorì! |
| 299 | brünnìg maa?ger | schrecklich mager | |
| 300 | Bruns, m. | Urin, auch etwas Unwirkliches | èr hètt wìder en Bruns verzéllt |
| 301 | brunse (prunset) | urinieren | |
| 302 | brünsle (prünslet), s. auch wässerle | urinieren | èr hètt ì t Hòse prünslet |
| 303 | Brùschttuech, s. | Gilet | |
| 304 | brùttle (prùttlet) | in den Bart brummen, undeutlich reden | wi brùttlet er jétz wìder! |
| 305 | Brùttletì, w. | undeutliches Sprechen | wi hètt jétz dèr o wìder e Brùttletì kòò?! |
| 306 | Brùttlì, m. | undeutlich sprechender Mann | èr ìscht albìgs en Brùttlì ggsìì?! |
| 307 | Brüttlì, s. | Butterbrot mit Konfitüre oder Honig | ì hòò? halt Brüttlì gruusìg gèèrn! |
| 308 | Bruu?chäpplì, s. | Mönchsgrasmückenweibchen (sylvia atricapilla) | |
| 309 | Brüügelhafte, w. | Kette aus Eisengelenken mit eingesetzten Stäben aus Ästen um zu vermeiden, dass die Kette sich um den "Schtumpen" herumdreht | (wurden zum "Schtumpen" des Viehs benötigt) |
| 310 | Brüünerling, m. | alte Apfelsorte | |
| 311 | Brüünì, w. | Diphterie | (der Werdenberger Patriot Marx Vetsch ist laut Eintrag in dem vom Pfarrer geführten Sterberegister 1813 an der "Brüünì" gestorben) |
| 312 | brüü?sch | bräunlich | |
| 313 | brüü?sele (prüü?selet), s. auch brää?sele | nach Verbranntem riechen | |
| 314 | Brüü?sì, m., s. auch Brää?sì | wackerer Kerl | èr ìscht albìgs e sò en Brüü?sì ggsìì? |
| 315 | Bubìchòpf, m. | kurz geschnittene Mädchenfrisur | vììl Mäi?tle hènn früener, sobal sì kumpfermiert ggsìì sinn, t Zöpf abhaue unn en Bubìchòpf ma?che lùù? |
| 316 | Budigg, auch Butigg, w. | Werkstatt | |
| 317 | Buebeholderì, m. | Mädchen, das gerne bei Knaben ist | |
| 318 | Bueberèff, s. | Reff für einen Buben | |
| 319 | Bueberolle, w. | Trollblume (trollius europaeus) | |
| 320 | büebìg | mit Burschen liebäugeln, den Frühling spüren | |
| 321 | Buete, w. | Schnupftabak- oder Puderdose | |
| 322 | büeze (püezt) | nähen | |
| 323 | Büezerì, w. | Näherin | früener ischt albìgs t Büezerì nò? ìs Huus chùù? |
| 324 | Bùffert, m. | Büffet in der Stube oder in der Küche | |
| 325 | bugerìere, (pugerìert), s. auch pugerìere | aufbegehren, schimpfen | |
| 326 | bùgg(e)le (pùgglet) | auf dem Rücken tragen | èr bùgglet dr Sagg schò? nò? ui |
| 327 | buggsiere (buggsiert) | schieben, stossen, auch werfen | si hènn ne ussì buggsìert |
| 328 | Bühel, m. | Hügel | |
| 329 | bühelìg | hüglig | |
| 330 | Bummler, m. | Eisenbahn-Regional- bzw. Bummelzug | |
| 331 | bunder(e)mää? | eigentlich | was suechscht dènn dù äll, bunder-mää? ? |
| 332 | bürdele (pürdelet) | "Bürdeli" machen | |
| 333 | Bürdelì, auch Püschelì, s. | Holzäste gebunden für den Kachelofen | bìm Guuge-Häirì hégs äll en Huffe Bürdelì vor em Huus kòò? |
| 334 | Bürdelìbògg, m. | Gestell zum Erstellen von "Bürdelì" | |
| 335 | Bürdelìmòò?, m. | Mann, der "Bürdelì" macht | |
| 336 | Bùrdì, w. | Bürde | |
| 337 | bùschper(ìg) | heiter, munter, hellwach, frühzeitig munter, adrett sein | |
| 338 | Bùschräuber, m. | früher Uebername für Burgerauer | me hètt ne esòe ggsäit, aber Räuber sinn sì nì?d ggsìì? |
| 339 | bütte (pòtte) | bieten, reichen, Ball zuspielen | wèr büttet mée? ? – dù muescht dr Ball mì?r bütte! |
| 340 | Bütter, m. | Bieter (Jass) | |
| 341 | Bütterìg, m. | runder Mostbehälter aus Holz, mit Eisenringen verstärkt | |
| 342 | bùtze (pùtzt) | putzen, auch gewinnen, auch derb für "den Tod erleiden" | sì bùtzt äll – jétz hènn aber mì?r wìder emòò?l pùtzt! – jétz hètts ne gliech pùtzt! |
| 343 | Bützel, m. | Akne, Ausschlag | |
| 344 | Bùtzì, m. | maskierter Fastnächtler | |
| 345 | Buuchriiber, m. | Tanz mit engem Körperkontakt | |
| 346 | Buuder, auch Puuder, m. | aufrecht stehendes, rundes Butterfass mit Holz- stöpsel | |
| 347 | buusele (puuselet) | dem Vieh mit "busbus" oder durch Jodeln rufen | er buuselet dr gònz Weg |
| 348 | Chaabìs, m. | Kohl, Weisskohl, abschätzig für weibl. Busen | |
| 349 | Chaabìsòer, s. | abstehendes Ohr | früener hètt me dènn t Chaabìsòere nò? mìt eme Héftpflaschter t Na?cht zuiklèbt, aber me chòò?s jétz o operiere |
| 350 | Chaabìsschnètzer, m. | ambulanter Krautschneider (für Sauerkraut) | es ìscht dènn ötschen en Séveler Chaabìsschnètzer ì t Hüüser chùù? |
| 351 | Chaabìs-schtònne, w. | hölzerne Stande für das Sauerkraut | als Bueb hòòn ì dènn törfe dr Chaabìs ì dr Schtònne hìnn schtròmpfe, das hètt suuberì Fües ggìì?! |
| 352 | chaalte (kaaltet) | kalt werden | hütt hètts dòch kaaltet! |
| 353 | Chääslì, s. | Kleiner Käselaib,Schmelzkäsestück, auch Sauerklee (oxalis acetosella) | |
| 354 | Chääslìchrutt, s. | gemeine Malve (malva neglecta) | |
| 355 | Chääsmagrùùne, w. & MZ | Hörnli mit Käse | Chääsmagrùùne mìt suurem Chääs gitts bìm Hòns im Ivelschpuus hinn! |
| 356 | Chääsrüerer, m. | entrindeter Tannenwipfel, "Weigelholz" zum Rühren im Käsekessi | |
| 357 | Chäästrùgge, w. | Käsetruhe, zum Aufbewahren des Käses | |
| 358 | Chachelì, s. | Keramiktasse | |
| 359 | Chachle, w. | Keramikgefäss | |
| 360 | Chachleggschier, s. | Keramikgeschirr | |
| 361 | Chachleggschtéll, auch Chachleggschtéél, s. | offenes Küchenregal | |
| 362 | Chachlì, m. | dummer Kerl, nicht sonderlich abschätzig | |
| 363 | chaffle (kafflet) | mühevoll essen, kauen | wí chafflescht wìder òn dèm Brògge umme! |
| 364 | chalbere (kalberet) | kalben | jétz hètt t Chue chönne chalbere! |
| 365 | challe (kallet) | in der Kälte fester werden | t Soose ìscht kallet |
| 366 | Chappe tuu?sche (… tuu?schet) | Eheversprechen geben, auch mit jemandem etwas tauschen wollen | |
| 367 | Chäppslìggwéér, s. | Kindergewehr mit Knallkapseln | t Mùtter hètts nì?d möö?ge verliide, wènn me mìt em Chäpslìggwéér Tütsch abgglùù? hètt |
| 368 | Charre, m. | Karren, auch abschätzig für Wagen oder Auto | ì schämtì mì, mìt eme dèrge Charren ummezfaare |
| 369 | charre (karret), auch charrne (karrnet) | schnell, zünftig fahren | sì sìnn über e Schiiplatz ahekarrnet |
| 370 | Charresalbì, auch Charreschmìerì, w. | Fett für die Radnaben, Konzistenzfett | |
| 371 | Charretrùgge, w., s.auch Chììstrùgge | Kiste auf einem Wagen | |
| 372 | chätsche (kätschet) | nagen, kauen | |
| 373 | chatzääi | entmutigt, niedergeschlagen | sì ìscht gònz chatzääi ggsìì?, wo men ere ggsäit hètt dr Hunn séi überfaare wòrde |
| 374 | Chatzeggschrääi, s. | gehacktes Wurstfleisch | |
| 375 | Chatzegold, s. | Eisen-, Schwefelkies, Pyrit | |
| 376 | Chatzenööglì, s. | Ehrenpreis (erica sp.) | |
| 377 | Chätzer, m. | Ketzer, auch zäher Typ | èr ìscht en tònnerwèttersch Chätzer |
| 378 | Chatzeschwònz, m. | Schachtelhalm (equistum sp.) | |
| 379 | Chatzesäichere oder -säichele, w. | Traubensorte, Tessinertraube | |
| 380 | chèch | gut genährt, muskulös, korpulent, fett | sèb ischt en chèche Jaager |
| 381 | Chééfì, s. | Gefängnis, Käfig | |
| 382 | Chéél, Chéélggschìer, s. | Geschirr mit Genickjoch | |
| 383 | chééle (kéélt) | kehlen | |
| 384 | chèene (kèenet) | meckern, aufbegehren, jammern | si chèenet dr gònz Taag – me hètt dènn bì dr Mùtter e chlì müese chèene bìs sì mìt e paar Rappe vöre ggrùggt ìscht für e Maa?rt |
| 385 | Chèenì, m. | Jammerer | |
| 386 | Chéerbrügglì, s. | kleiner Treppen-Kehrflur | |
| 387 | Chèerholz, s. | waagrechter Balken beim Riegelbau | sèb Chèerholz ìscht ofe fuul |
| 388 | chäibe (käibet) | schnell laufen | wo me dr Zéppelin ggsèe? hètt chùù?, sinn mer ìs Riet ääi unn dènn nò? ge Schòò? dorì käibet |
| 389 | chèrnìg | aus Weizenmehl | me hètt früener halt mäi?schtens nù? chèrnìgì Bröetlì unn Türggebröetlì kòò? nì?d nò? en Huffe ònnerì Sòrte |
| 390 | Chésselì, s. | Milchkännchen, auch Wiesenschaumkraut (cardamine pratensis) | |
| 391 | Chéssìwòrb, m. | schwenkbarer Galgen für das Chäs-chessi | |
| 392 | chéssle (késslet) auch ummechéssle | lärmen, auch herumstreifen | sì hènn dòch wìder késslet – èr ìscht äll ummekésslet |
| 393 | Chéssler, m. | Jenischer | (sie betätigten sich früher vor allem als Schirmflicker, Scherenschleifer und Korbmacher) |
| 394 | cheue (keuet) | kauen | |
| 395 | chìffle (kìfflet) | aufbegehren, meckern, reklamieren | |
| 396 | Chìfflì, m. | Meckerer, Reklamierer, Stänkerer | |
| 397 | Chìgg, m., s. auch Zùùbe | Rauhreif, auch Holzkanal für Wasser | hütt em Mòrge hètts dòch en Chìgg kòò? – jétz chunnt s Wasser dùre Chìgg ùfs Wasserraad |
| 398 | chìgge (kìgget) | Raureif ansetzen | es hètt dòch wìder kìgget dì létscht Na?cht |
| 399 | chiibe (kiibet) | schimpfen | èr chiibet dì gònz Zitt mìt mer! |
| 400 | chiibìg | bösartig, zänkisch | dr Nò?chpuur ìscht en chiibìge Tònner ggsìì?, wènn er e schlèchtì Luune kòò? hètt |
| 401 | chiiche (kiichet) | keuchen | èr mues gad chiiche dò ue |
| 402 | chiide (kììde) | tönen, klingen | hèsch es köert, wi s chitt ? |
| 403 | chiidle (kiidlet) | besser aussehen | èr hètt wagger kiidlet |
| 404 | Chììfel, m. (meistens in der Mehrzahl benützt) | Bohnen | |
| 405 | Chììfelschéése, w. | alter Kinderwagen | s Téétìs Fraueli ìscht arm aber zfrììde ggsìì, sì hètt dènn t Chììfelschéése prùùcht, zùm t Chììfel us em Agger hääi? bringe |
| 406 | chiilì, chiidlì | kei chiilì = wenig, ganz und gar nicht | es ìscht kei chiilì bésser ggsìì? wèder vòrhèèr |
| 407 | chiime (kiimet) | keimen | t Hörpfel chiimen ötschen emòò?l schòe? ìm Vòrwinter |
| 408 | Chiime, m. | Keim, Schössling | z'gròesì Chiime òn de Hörpfel hètt me abkiimet |
| 409 | Chììstrùgge, w., s. auch Charretrùgge | Holzbehälter (zum Transport von Kies mit Pferden) | |
| 410 | Chìlber, w. | weibliches Jungschaf, das noch keine Lämmer geboren hatte | |
| 411 | Chìlche, w. | Kirche | (wurde vor 50 Jahren noch allgemein verwendet, heute Chìrche) dr Ruedì säit aber "Chèrche", bi ìmm dehääi? hèg mes esòe ggsäit |
| 412 | Chìlchehäiserì, Chìrchehäiserì, w. | Frau, die bei Todesfällen im Auftrag der Trauerfamilie die Verwandten im Dorf mündlich zur Teilnahme an der Beerdigung einlud | (alter, seit etlichen Jahren ausgestorbener Brauch in Grabs) |
| 413 | Chìlchemuu?s, w. | Ausdruck für eine sehr grosse Armut | sì sinn arm wi t Chìlchemüü?s |
| 414 | Chìlchetschöeplì, s. | Bohnenkraut (satureja hortensis) | |
| 415 | Chimpétt, s. | Wochenbett, beim Gebähren | sì ìscht òn dr Chimpétt ggschtòrbe |
| 416 | chintsch | kindisch, an Senilität erkrankt | |
| 417 | Chìpf, s. | schräge Teile beim Leiterwagen zum Halten der Leitern | |
| 418 | chìrchehäise (chìrchegghäise) | jemanden einladen, an die Beerdigung eines Verwandten zu gehen | s Méssmers Grèetlì ìscht ge chìrche-häise ggònge, sì hètt dènn vù jéder Part 20 oder 50 Rappen überchùù? |
| 419 | Chìschte, w. | Kiste, Arrestlokal im Militär, auch Rausch | t Chischten ìscht lèèr – dr Soldòòt ìscht ì t Chìschte chùù? – èr hètt wìder Mòscht trungge bìs er e Chìschte kòò? hètt |
| 420 | Chìschtene (Ròss-…), w. | Kastanie, auch Rosskastanie | |
| 421 | Chìschtenebòmm, m. | Kastanienbaum , Rosskastanienbaum (aesculus hippocastanum) | |
| 422 | Chìtt, m. | der 2. kleinere Brunnentrog im Freien | (früher zum Waschen der Wäsche benutzt) |
| 423 | chläägle (klääglet) | jemanden verklagen | (vor allem bei Schülern, die andere beim Lehrer verklagen) |
| 424 | Chlääg(e)lìtätsch, m. | Person, die gerne andere verklagt | |
| 425 | chlääre (kläärt) | stärken | früener hètt me t Chrääge müese chlääre |
| 426 | Chlaffe, w. | Klappertopf (rhinantus) | |
| 427 | Chlapf, m. | Schlag, grosse Menge, auch Rausch | èr hètt en Chlapf überchùù? – géschter hètts gad en Chlapf ggschnéi?t – dr Nò?chpuur hètt wìder en Chlapf kòò? |
| 428 | chläppere (kläpperet), auch chléppere | klappern | |
| 429 | Chlattere, w. | Schmutzschicht | |
| 430 | Chlèèbchrutt, s. | Kletten-Labkraut (galium aparine) | |
| 431 | chlèèbe, chläibe (klèbt, kläibt) | kleben | |
| 432 | Chläibì, w. | Klebstoff, Leim | |
| 433 | Chläibsche, w. | grosse Fläche | ("e Chläibsche am Bòòde hòò? " bedeutet eine grosse Fläche gemähtes Gras am Boden haben) |
| 434 | Chlèmmere, w., s. auch Chlòmmere | Waldameise (formica rufa) | tòen t Chlèmmere nì?d schtöere! |
| 435 | chlépfe (klépft) | knallen, auch schlagen | èr chlépft em äi?s – es hètt gad ggchlépft win e Kanùnechùggle |
| 436 | Chlépfere, w. | gemeines Leimkraut (silena vulgaris) | mì?r hènn dènn dr Blüetechélch mìt zwèe? Finger ufrècht gghébt unn mìt dr ònnere Hònn druuftätscht, dass es e bìtzlì klépft hètt! |
| 437 | Chlépfschèlle, w. | kleine, blecherne, eckige Viehschelle | t Chlépfschèlle hènn nì?d gad schöe? kììde |
| 438 | Chlépfschitt, s. | unangenehme Weibsperson | |
| 439 | Chlépper, m. | altes Pferd, auch Rausch | t Fanny ìscht ofen en fürchtige Chlépper – dr Nò?chpuur chunnt allpòtt mìt em e Chlépper hääi? |
| 440 | Chléppere, auch Chläppere, w. | Ohrfeige, auch halbtrockener Löwenzahnstengel | dr Chrìschtlì hètt alpòt e Chlépperen überchùù? vum Lèerer – t Saublòeme-stèngel hètt me dènn uf einer Sitte zueknü?pft, mit de Finger t Luft gèget de Chnòpf truggt, dass dr Schtèngel en Rìss überchùù? unns klépft hètt |
| 441 | chléppere (klépperet) | klappern | hèscht köert wis ùfem Tach klépperet hètt ? |
| 442 | chléppertüer, auch chlingel(chlépper)tüer | ganz trocken | s Höö ìscht chléppertüer ggsìì? – s Ämt ìscht chlingelchléppertüer |
| 443 | chlii?haft | eher klein | sì ìscht e chlii?hafts Frauelì ggsìì? |
| 444 | Chlògg, m. | Schlag, auch moralisch gemeint | èr hètt gad en Chlògg überchùù? – es hètt em en Chlògg ggìì? , won em t Frau ggschtòrben ìscht |
| 445 | chlògge (klògget) | klopfen, schlagen, verprügeln | |
| 446 | Chlòmmerehuffe, m. | Haufen aus Tannennadeln, der von den "Chlòmmere" gemacht wird. | t Chlòmmerehüffe sött me nì?d kabutt ma?che |
| 447 | Chloobe, m. | altes, schlechtes Pferd, auch Riegel oder ein Stück Holz für den Ofen | sì hènn òfen en alte Chloobe vùm ene Ròss – dr Chloobe ìscht vòòr ggsìì? – wörf nò? en Chlooben i?hì! |
| 448 | chloobìg | schwerfällig | |
| 449 | Chlòòfter, s. | Mass für Brennholz und auch Heu am Stock | Schpölte als Brènnholz hètt me am Chlòòfter kooft – wènn me äim Höö am Schtògg abkooft hètt zum Usefuetere, hètt mes pro Chlòòfter müese zaale |
| 450 | chlöörìg | bar, nackt, glatt | es hètt chlöörigs Iis kòò? ùf dr Schtròòs |
| 451 | Chlùgger, m. | Eidotter | |
| 452 | Chlungel, m. | Knäuel | |
| 453 | Chlùppe, w. | Klammer, Wäscheklammer | |
| 454 | chlùppe (klùppet) | klemmen, kneifen | |
| 455 | Chlüpperlì, s. | kleine Wäscheklammer | |
| 456 | chlùppìg | geizig | ìs Alter ìscht sì gruusìg chlùppìg wòrde |
| 457 | chlütter(l)e (klütterlet) | an etwas herum hantieren, oberflächlich oder kompliziert arbeiten | was chlütterlescht wìder umme ? |
| 458 | chlùttere (klùtteret) | anschmiegen | o wi chlùtteret er wìder òn ere zui |
| 459 | chlüübe (klòòbe) | kneifen | Buebe höeren uuf, t Mài?tle chlüübe! |
| 460 | chluuberlì | knapp, zaghaft. kaum, fast | èr hètt t Prüefíg nù? chluuberlì pschtònne |
| 461 | Chluubìs, m. | Geld | èr hètt dr gònz Chluubìs chönne hèreléége |
| 462 | chnatschle (knatschlet), s. auch pfnatschle | lautstark kauen oder essen | Saue tòen chnatschle, wènn sì frèssen |
| 463 | Chnatschletì, w. | lautstarkes Kauen | wi hènn ììr wìder e Chnatschletì! |
| 464 | chnélle (knéllt) | brechen | me sötts chönne chnélle |
| 465 | chnépple (knépplet) | lärmend gehen, z.B. mit schweren Schuhen | |
| 466 | Chneuhòòse, w. | Kniehose | |
| 467 | Chneuer, m. | abwärts geknickte Pfeife (Innerschweizer) | |
| 468 | chneuìg | bis zu den Knien gehend | dr Schnèe ìscht chneuìg tüüf ggsìì? |
| 469 | chneulecht | kniend | me tuet o chneulecht schüüse |
| 470 | chneulìg | auf den Knien | èr ischt chneulìg t Schtèègen ui |
| 471 | Chneuschnapper, m. | Knieschwäche vor allem nach langem Abstieg | uf dr Schuelräis hètt ötschen e schwachs Mäi?tlì dr Chneuschnapper überchùù? |
| 472 | chníe?pe (kníe?pet) | herumtollen, auch auf den Knien auf etwas herumtollen | chnie?pen nì?d esòe ùf em Kònepéé umme! |
| 473 | Chnò?cheschtòmpfì, w. | Maschine zum Stampfen von trockenen Knochen für die Düngerherstellung | ìs Ggòntner Bartlìs hètts früener nò? e Chnò?cheschtòmpfì kòò? |
| 474 | Chnòò?de, m. | Faustknochen, auch Halux | |
| 475 | Chnòò?dì, m. | Kerl, Sapperlottskerl | |
| 476 | chnöö?dle (knöö?dlet) | mit Fäusten stossen, auch mit geknicktem Daumen melken | as Buebe hèmmer dènn nò? gèèrn knöö?dlet mìtenònn – t Puure hènn äll knöö?dlet bìm Mè?lche |
| 477 | chnòò?rze (knòò?rzet) | mit Gewalt etwas erzwingen | |
| 478 | Chnòò?rzì, m. | einer, der etwas mit Gewalt erzwingt, auch langsamer Typ | |
| 479 | Chnò?pfhélm, m. | Knaulgras (dactylis glomerata) | |
| 480 | Chnòrre, m. | grosses od. grobes Stück (Holz, Knochen, Brot) | |
| 481 | chnörrìg | gross, grob | en chnörrìge Biese ìs Muu?l nìì? – en Weidggròtzen ìscht vììlfach chnörrìg |
| 482 | Chnò?schpe, m. | Knospe, auch Schuhe mit Holzsohlen | èr hètt dr Chnò?schpen uftòe? |
| 483 | chnò?ttere (knò?tteret) | poltern, donnern, rattern | wèr chnò?tteret wìder dò ääi ? |
| 484 | Chnò?tterì, m. | Kerl | èr ìscht en waggere Chnò?tterì worde |
| 485 | Chnü?pfer, m. | Krawatte | |
| 486 | Chnu?ppe, m. | Beule, Geschwulst, auch Probleme | |
| 487 | chnu?ppe (knu?ppet) | verprügeln, zusammenschlagen | |
| 488 | Chnü?ppel, m. | Beule | |
| 489 | Chnù?pplecht, m. | Knoblauch | |
| 490 | chnù?rre (knù?rret) | fauchen | hèscht t Chatz köert chnùrre ? |
| 491 | chnü?tsche (knü?tschet) | pressen, zusammenschlagen, sehr stark | èr hètt ne zämmeknü?tschet – s Oog ìscht knütschet blau |
| 492 | Chnù?ttlì, m. | Kerl, nicht sonderlich abschätzig | |
| 493 | chöeg, s. auch pìttlòes, schnää?derfräsìg | heikel, wählerisch (vor allem beim Essen) | wènn men ötschìs nì?d hètt wéllen èsse, ìscht me chöeg ggsìì? |
| 494 | Cholderì, m. | missmutiger Mann, einfältiger Mensch | |
| 495 | Chöllerhals, m. (am Berg und im Städtlì: Chèllerhals) | Treppe zum Keller | |
| 496 | Chöllermuu?s, w. (am Berg und im Städtlì: Chèllermuu?s) | Assel (porcellio scaber) | |
| 497 | chòmm mèe?! | komm bald wieder | s Tämmeles Margrèet hètt, wènn me ggòngen ìscht, äll ggsäit "adie, chòmm mèe?!" |
| 498 | Chònnte, w. | Kanne, auch Tanse | |
| 499 | Chòòge, m. | übler Typ, auch totes Tier (Aas) | |
| 500 | chöögele (köögelet) | sticheln, boshaft necken, föppeln, auch sehr schlecht riechen (stinken) | èr chöögelet äll – sèb Schtùgg Fläisch chöögelet òfe |
| 501 | Chòògerapp, m. | Kolkrabe (corvus corax) | |
| 502 | Chòpfverbunscht, m. | Kopftuch | früener hènn dì éltere Fraue nò? en Chòpfverbunscht tràit |
| 503 | Chòrber, m. | Korbmacher | |
| 504 | Chörblìchrutt, s. | Gartenkerbelkraut (anthriscus cerefolium) | |
| 505 | Chörblìwasser, s. | Destillat aus Gartenkerbelkraut | (wird in der Region Werdenberg als Medizin für verschiedene Krankheiten empfohlen und auch benützt) |
| 506 | chòschtlìg | kostbar, teuer, wertvoll, sauber | èr ìscht nì?d gad en chòschtlìge Kärlì |
| 507 | chötzelìg | zum Erbrechen reizend | es ìscht mer gònz chötzelìg wòrde |
| 508 | chrääbele (krääbelet), s. auch chürzle | liebkosen, mit den Fingern streicheln | |
| 509 | Chrääi tòe? (Chrääi tòe?) | schreien | |
| 510 | Chrääze, w. | Tragkorb aus Weiden geflochten, auf dem Rücken getragen | s Chämmìfèèger-Uelìs-Tréés hètt mìt ere gròese Chrääze Würscht gghusiert |
| 511 | chrääzebùggele (krääzepùggelet) | auf dem Rücken tragen (wie d'Chrääze) | Vatter, gètt, dù tuescht mì? chrääzebùggele ? |
| 512 | Chrach, m. | Streit, auch Lärm, Radau | sì hènn wìder Chrach mìtenònn – ma?chen nì?d esòe en Chrach! |
| 513 | Chrache, m. | Steinhalde, unwegsames Gebiet, Weiler, kleine Ortschaft | me mö?cht mäine, mì?r chämen ùsem hìnnerschte Chrachen ahe |
| 514 | chrache (krachet) | knallen | es hètt gruusìg krachet |
| 515 | Chracher, m. | Knallkörper | früener hènn t Buebe halt fürchtìg gèèrn Chracher laufe lùù?, dass t Mäi?tle verschrògge sinn |
| 516 | chrachne (krachnet) | streiten | |
| 517 | Chralle, w. | Krallen, auch Halskette aus Kügelchen | |
| 518 | chrapple, chraschple (krapplet, kraschplet) | klettern, kriechen, krabbeln | uf e Gämsler hètt me müese dur s Chèmmì ui chrapple |
| 519 | Chratte, m. | Weidekorb, auch Menstruation | |
| 520 | Chratteblètz, m. | Damenbinde | |
| 521 | Chrattìg, m. | Alptraum | |
| 522 | Chratzetì, w. | Speise aus Omelettenteig (Kaiserschmarren) | |
| 523 | chrèpple (krèpplet) | sich erholen | èr chrèpplet sì wìder uuf |
| 524 | Chrèss, s. | Tannenzweige, Tannenreisig | |
| 525 | chrèssle (krèsslet) | klettern, erklimmen | Buebe, tòen nì?d ìn all Bömm ui chrèssle! |
| 526 | Chrèssnò?ttle, w. & MZ | Tannennadeln | wènn me Chrèssnò?ttle ìs Füür i?hì ggworfe hètt, hètts dènn knìschteret |
| 527 | Chrétz, MZ (nur in der Mehrzahl gebraucht) | Streitigkeiten, auch Mehrzahl von Chratz | sì hènn äll Chrétz mìtenònn – dr Chaschte hètt e paar Chrétz |
| 528 | Chrétzer, m. | Bremsvorrichtung bei Holzschlitten | |
| 529 | Chriesìbrèègel, m. | Kirschenauflauf (-mus) | |
| 530 | Chriesìmòò?, m. | Bettwärmer bestehend aus Sack mit Kirschen- steinen gefüllt | |
| 531 | Chrìppetì, w. | auf engem Raum beisammen | ìm Laade ìscht wìder e Chrìppetì ggsìì? |
| 532 | Chrípplaade, m. | Futterbarren im Stall | |
| 533 | chrippsle (krippslet) | schreiben, eher schlecht schreiben | hèscht jétz dì gònz Sítte voll krippslet ? |
| 534 | chrìschtemù?ggli | möglich sein | ìscht dènn das chrìschtemù?gglì ? |
| 535 | Chrìschtì, w. | Christiania, Schwung beim Skifahren | |
| 536 | Chrìschtmùùnet, m. | Dezember | |
| 537 | Chròeneräinééte, w. | alte Apfelsorte | |
| 538 | Chròeschpel, m. | Knorpel | |
| 539 | chròese (kròeset) | knistern | hèsch es köert chròese ? |
| 540 | chröese (kröest) | ausdrücken, zusammendrücken, drücken | mùesch es nì?d esòe chröese! |
| 541 | chròggle (krògglet) | sieden, kochen | |
| 542 | Chrööiel, m. | Zinkenharke, zum Graben der "Hörpfel" benötigt | |
| 543 | Chròmpf, m. | harte Arbeit, auch Muskelkrampf | ì hòò? dòch wìder en Chròmpf kòò? – ì hòò? ì dr Na?cht nò? vììl dr Chròmpf ì de Bääì?! |
| 544 | Chròttechröes, MZ (nur in der Mehrzahl) | grünes, algenartiges Gewächs an Brunnen oder feuchtem Boden | |
| 545 | Chrötter, m. | Lauser | |
| 546 | Chròttetächlì, s. | Pilzart | |
| 547 | chrùggle (krùgglet) | zusammenknüllen | muesch es nì?d zèmmechrùggle! |
| 548 | Chrùmmschnaabel, m. | Kreuzschnabel (loxia curvirostra), Vogelart | |
| 549 | chrüpple (krüpplet) | hart arbeiten | chrüpplescht dr gònz Taag ? |
| 550 | Chrüpplì m. | hart arbeitener Mann | schò? sinn Vatter ìscht en Chrüpplì ggsìì? |
| 551 | Chrüücher, m. | Kriecher | èr ìscht albìgs en Chrüücher ggsìì? |
| 552 | Chrùùgel, m. | kugelige Form | |
| 553 | Chrùùm, m. | Biscuit, Gebäck (grösser als ein Chrüümli) | |
| 554 | Chrùùme, auch Chrumme, m. | enges Lokal | sèb Zimmer ìscht nù esò en Chrùùme ggsìì? – gòng nò? in Chrumme dòrì ge luege! |
| 555 | chrùùme (krùùmet) | einkaufen, auch nur kaufen | sinn er ggsìì? ge chrùùme ? – sì hètt wagger krùùmet |
| 556 | chrüüm(m)e (krüümt, aber auch krümmt) | krumm biegen | |
| 557 | Chrüümlì, s. | Biscuit, feines, kleines Gebäck, Weihnachtsgebäck | ì hòò? halt diinì Wèena?chtschrüümlì em liebschte |
| 558 | chruus | gekräuselt (Haare), links stricken | sì ìscht gònz chruus – me tùet o chruus lisme |
| 559 | Chrusle, w. | Locke | èr hètt äll esòe Chrusle kòò? |
| 560 | Chruslì, w. | Mädchen oder Frau mit krausen Haaren | sì ìscht früener en rèchte Chruslì ggsìì? |
| 561 | Chùchìchäschtlì, s. | Küchenkasten (früher i.d.R. offen, d.h. ohne Türchen) | |
| 562 | Chùchìzitt, s. | Küchenuhr | |
| 563 | chüechle (küechlet) | Chüechli machen, systemlos arbeiten | s Tòmmes Bételì hètt albìgs ì vììlne Hüüser müese chüechle – was chüechlet dèr wìder umme ? |
| 564 | Chüechlì, s. | Fasnachtsgebäck, andernorts auch Öhrchen genannt | ma?chscht guetì Chüechlì ? |
| 565 | Chuechnì, m. | Kuchenhausierer | |
| 566 | chuele, abchuele (kuelet, abkuelet) | kälter werden | es hètt dòch wìder kuelet |
| 567 | chüele (küelet) | kälter werden lassen | t Mìlch mùescht chüele! |
| 568 | chüetsch | gefällig, schön | es ìscht nò? e chüetsches Mäi?telì |
| 569 | chüìsch | hübsch, sennisch | èr ischt chüìsch dòhèèr chùù? |
| 570 | Chummetggschier, s. | Geschirr mit einem Kummet | |
| 571 | chüngele (küngelet) | umständlich handeln | was chüngelet er wìder umme ? |
| 572 | Chüngg, m. | König (beim Kartenspeil) | |
| 573 | Chünggel, m. | Kaninchen | üsser Chünggel sìnn mäi?schtens Baschter ggsìì? |
| 574 | Chünggelìgrääs, s. | Löwenzahn | |
| 575 | Chüngglì, s. | Zaunkönig (troglodytes troglodytes) | |
| 576 | chüngglòes (Imkersprache) | weisellos, ohne Königin | |
| 577 | chunn! (Imperativ von kommen) | kommt her! | chunn emòò?l! |
| 578 | Chünnìg, w. | das Kennen (z.B. eines Weges oder einer Gegend) | èr wäis t Chünnìg em Béschte |
| 579 | Chùpferblètz, m. | mit Kupferfäden durchzogener Abwaschlappen zum Reinigen von Pfannen | em Ruedi t Gròesmùtter hèg dènn ìm Schtudner Kunsum nò? vììl dère Chùpferblètz verchooft |
| 580 | Chürpsemòò?, m. | Kürbislaterne | |
| 581 | chùrre (kùrret) | tief oder schwer atmen | lòòsen win er chùrret! |
| 582 | chürzle (kürzlet) | kitzeln | |
| 583 | Chütt, m. | Kitt | |
| 584 | Chùttle bùtze (pùtzt) | Kutteln waschen, auch die Meinung sagen | dr Métzger mues t Chùttle dènn schò? guet bùtze – èr hétt em t Chùttle pùtzt |
| 585 | Chùùder, auch Chüüderlìg, m. | Spucke, Auswurf | |
| 586 | chùùdere (kùùderet) | Speichel und Schleim auswerfen | |
| 587 | Chüüder, m. | Werg, Abfall bei der Flachsverarbeitung | |
| 588 | Chùùderchüübel, m. | Spucknapf | |
| 589 | Chùùderwälsch, s. | schlechtes Sprechen (auch allgemein für unverständliche Sprache) | ì verschtùù? das Chùùderwälsch nìì?d |
| 590 | chùùdrìg | kurzfaserig (z.B. bei Hanf oder Leinen) | |
| 591 | Chüügelìbòò?, w. | Kugelspiel, an dem die Kugeln auf gekehlten Leisten herunterrollen | |
| 592 | Chuu?scht, w. & m. | Kunst, auch Teil des Kachelofens, der vom Holzkochherd in der Küche erhitzt wird | das ìscht dòch kä? Chuu?scht! – es gitt lìggecht unn schtéhend Chüü?scht bì de Chachelööfe |
| 593 | däädorì auch dött dorì, daar dorì | dort hindurch, dorthin | |
| 594 | dää Na?cht (in der Schtude gehört) | diese Nacht | |
| 595 | dedùùr | hindurch | sinn er dedùùr chùù? ? |
| 596 | de dùùrtwège | deswegen, daher, darum | de dùùrtwège hètts gad nò? gglòònget |
| 597 | de hònntlígewèèg | schnell, bald, sofort | hòus de hònntlìgewèèg, suss chunnt er dì dènn nò? über! |
| 598 | dèenschtìg | dienstfertig | |
| 599 | dehinn | drinnen, hinten | èr ìscht gad vòrìg nò? dehinn ggsìì? |
| 600 | denònn | einander | sì hènn denònn nò?ch em hüüròòte fascht ggfrèsse, schpööter hètts dò aber ggänneret |
| 601 | denònnernòò? | nacheinander, auch nach und nach | sì sinn denònnernòò? chùù? |
| 602 | dèr | dieser | dèr Mòscht ìscht guet |
| 603 | dèrg | solch | en dèrg schöene Mòò? ìscht er ggsìì?! |
| 604 | dèrge | solch, solcher | en dèrge chunnscht äll wìder über! |
| 605 | dèrggattìg | solche | dèrggattìg Lütt sött me nì?d nò? òò?schtélle l |
| 606 | dèrgì | solche | e dèrgì Na?cht wétt ì numme dori ma?che! |
| 607 | dèrgs | solches | dèrgs ìsst dr Vatter halt nìì?d, èr ìsst was er phönnt |
| 608 | de sèbe | jenen | de sèbe mùes mes o nò? sääge |
| 609 | die Na?cht | letzte Nacht | die Na?cht hètts dòch ahe ggläärt |
| 610 | diimer | difus, trüb | |
| 611 | diimere | einnachten, dunkel werden | es diimeret schòe? |
| 612 | díschperat | störrisch, widerspenstig, nicht guter Laune sein | |
| 613 | dì sèb auch dì hèb | diejenige | dì sèb söll jétz gùù? |
| 614 | dì sèbe auch dì hèbe | jene | dì sèbe sinn o vììl bésser – dì hèbe hènns oo ggwüsst |
| 615 | djénn, djénne, s. auch jénn | drüben | sì sinn o emòò?l djénn ggsìì?! – djénn ìsch es wérmer |
| 616 | djomm, djomme | droben | mì?r sinn vorhèr djomm ggsìì?! – djomme ìsch es chélter |
| 617 | djoob, djoobe (im Städtli so gesprochen) | droben | djoob ìsch es tunggel ggsìì? – muescht nù? djoobe luege! |
| 618 | djoss auch djùss | draussen, im Freien | ì bì? géschter gad djoss ggsìì?! – t Goofe sinn djoss ääi |
| 619 | djunn, djunne, s. auch junn | drunten | gòng ähì, djunn ìsch es wérmer!- sì sinn wìder djunne |
| 620 | dòe | damals | dòe ìsch me nò? äi?facher òò?ggléét ggsìì? |
| 621 | dòezmòò?l | damals | dòezmòò?l sinn t Fraue sölten eläi? ì t Wìrtschaftggònge |
| 622 | Dòmpfschììffer, MZ | grosse Schuhe | |
| 623 | Dòppelpüürlì, s. | grosse Semmel | |
| 624 | Dòppelwòòg, w. | Waagscheit für die "Schìltschítter" bei Zweispänner | |
| 625 | dòr, dòrs, dòr er, dòr sì, dòr mer, dòr ììr, dòr süü | da, weil | dòr ìs ggsée?, gloobis! – dòrs säischt, chunnts mer jétz o ìn Sinn! – dòr sì ggòngen ìscht säg ìs jétz! – dòr mers wüssen, schtimmts – dòr ììr gunn, bliiben mì?r nò?! – dòr süü nì?d dòò sìnn, gunn mì?r jétz! |
| 626 | dore | herüber, hieher | |
| 627 | dorì | hinüber, hindurch | |
| 628 | dorìbrènne (dorìprènnt) | hindurch brennen, scheuen (z.B. Pferde) | |
| 629 | dorìbùtze (dorìpùtzt) | infolge Durchfall den Darm entleeren | |
| 630 | dorìhächle (dorìgghächlet), s. auch verhächle | über jemanden schlecht reden, zerreden | mùescht nì?d dì gònz Verwònntschaft dorìhächle! |
| 631 | dorìkéie (dorìkéit) | durchfallen, Prüfung nicht bestehen | èr ìscht s létscht Mòò?l schò? e dr Prüefìg dorìkéit |
| 632 | dorìlùù? (dorìgglùù?) | durchlassen, hindurchdringen, undicht sein | dr Lèerer lòòt alls dorì – dì sèb Jagge lòòt äll s Wasser dorì |
| 633 | dorìma?che (dorìpma?cht) | erleiden | |
| 634 | dorìpléttere (dorìplétteret) | durchblättern, in vielen Seiten suchen | ér plétteret s gònz Buech dorì |
| 635 | dorìschlööfe (dorìggschlööft) | hindurchziehen (z.B. Faden durch ein Nadelöhr) | |
| 636 | dorìschlòòfe (dorìggschlòòfe) | die ganze Nacht oder die ganze Zeit schlafen | èr hètt dì gònz Na?cht dorìggschlòòfe |
| 637 | dorìschlùù? (dorìggschlaage) | schlagen, auch im Leben durchstehen | èr schlòòt dr Bueb allpòtt dorì – èr hètt sì äll nò? ötschwie dorìggschlaage |
| 638 | dorìschtiere (dorìggschtieret) | etwas stur durchsetzen | èr hètts dorìggschtíeret |
| 639 | dorìträi (dorìträit, auch dòrìträät) | durchdrehen, irrsinnig werden | sì hètt s Fläisch dùr t Ma?schiine dorìträit – er hètt dorìträät |
| 640 | dorìwòmmse (dorìggwòmmset) | züchtigen, Schläge verabreichen | |
| 641 | Drèggmù?chlì, m. | nicht gewaschene, unsaubere Person | èr ìscht schò? ase jung en Drèggmù?chlì ggsìì? |
| 642 | drèggna?ss | ganz durchnässt, triefend nass | dr Hunn ìscht drèggna?ss hääi? chùù? |
| 643 | Drèggòmsle, w. | weibl. Amsel (turdus merula) | |
| 644 | Drèggrììbeli, s. | Schmutzröllchen beim Frottieren | |
| 645 | drèggwolfl | sehr billig, wohlfeil | sì hènn s Hüüslì drèggwolfl überchùù? |
| 646 | Dréiräif, m. | Holztanse mit 3 Reifen | |
| 647 | dr gònz Blòòscht, m. | alles, der ganze Plunder | i wùrf em liebschte dr gònz Blòòscht hèère! |
| 648 | dr Hunn ablùù? (…abgglùù?) | den Hund frei lassen, aber auch sich austoben | |
| 649 | dr Lètz m. | der Falsche | i hòò? dr Lètz tròffe |
| 650 | drnèè?bet | daneben, andernorts, anderswo hin | drnèè?bet joss ìsch es nò? na?ss – drnèè?bet säit mes nì?d esòe – èr lueget wìder drnèè?bet |
| 651 | drnònnernòò? | nacheinander, hintereinander | gòòscht jétz drnònnernòò? dorì |
| 652 | drnòò? | ein anderer, es gibt welche, ein anderes Mal | drnòò? äin gíeng jétz – drnòò? emòò?l gieng ì numme! |
| 653 | dròngseliere (dròngseliert) | schikanieren, bedrängen | sì hènn dr Nòchpuur fürchtìg dròngseliert |
| 654 | drò?zùe | dicht nebenan | |
| 655 | dr sèb auch dr hèb | jener, derjenige | dr sèb hètts tòe?! |
| 656 | dr sèbe | jener, ihr | dr sèbe köertì emòò?l e Tracht Brüügel |
| 657 | drüberaab | darüber hinab, daraufhin, darnach, hernach, später | sì ìscht drüberaab nò? chùù? – drüberaab hètt me nò? tònzet |
| 658 | drüberääi, drüberähì | darüber hinunter, daraufhin, darnach, nachher, später | s Bluet ìscht drüberääi ggrunne – drüberähì hètt er nò? en Schnaps trungge |
| 659 | drüberdorì | über etwas hinweg | èr ìscht drüberdorì ggjùggt (z.B. über den Zaun) |
| 660 | drüberi?hì | darüber hinaus | ì gìb em albìgs nò? ötschìs drüberi?hì! |
| 661 | drüberjénn | über etwas, drüben | er ìscht drüberjénn dehääi? (z.B. über dem Bach) |
| 662 | drüberui | über etwas hinauf | sì ìscht gad hütt em Morge drüberui kéit |
| 663 | drüberuus | über etwas hinaus | èr ìscht drüberuus kéit |
| 664 | drùfchùù?, auch druufchùù? | verstehen, herausfinden | èr ìscht drùfchùù? – ì bìn em druufchùù? |
| 665 | drumm sii? (drumm ggsìì?) | zumute sein, begehren | mì?r ìsch es numme drùmm ggsìì?! |
| 666 | drumm ummì | drum herum | sì hènn drumm ummì e gruusìgì Sauòrnìg |
| 667 | drunnerzue | darunter | drunnerzue ìscht gad dr Häirì dehääi? |
| 668 | drvòòr | früher, vorher, davor | drvòòr hètt t Gròòfschaft Wèrdebèrg o emòò?l nò? dr Schtadt Lùzèrn köert – drvòòr chääm nò? dì gròes Schtròòs |
| 669 | dr Wiil hòò? , dr Zitt hòò? (…kòò?) | Zeit haben, Zeit lassen, genügend Zeit haben | ì hòò? dr Wiil, das z'ma?che! – hétscht nò? dr Zitt, mì?r z'hölfe ? |
| 670 | Dupple w. | 20-Franken-Goldstück, Dublone | |
| 671 | dùr, auch dùùr & drdùùr | durch | obe dùùr schnéits – dùr t Rìgg ui ìsch es schtùtzìg – unne dùr ìsch es trùche – drdùùr dòrì ìsch es ggfròòre |
| 672 | dùraab | durch etwas hinab | èr ìscht géschter dùre Wald dùraab s Wasser rünnt s Ròer dùraab |
| 673 | Dùrenònn, m. & s. | Durcheinander | èr hètt en gruusige Dùrenònn ìm Schtall joss |
| 674 | dùrenònn | durcheinander | mì?r sin gònz dùrenònn chùù?! |
| 675 | dùrhii? | hinauf, hinüber | me hètt dùrhii? müese ìm Schnèe watte |
| 676 | dùr s Bònn, s. | dauernd, durchwegs, immer wieder, tatsächlich | dr Guschtì ìscht dùr s Bònn bìllìger ass dì ònnere |
| 677 | dùruuf | über etwas hinauf | èr ìscht géschter dùr e Schtùtz dùruuf |
| 678 | dùrtwège | darum, deswegen | dùrtwège ìsch es dènn bìllìger wòrde |
| 679 | dùrtwiile(t) | derweil, währenddem, deswegen, darum | dùrtwiile(t) ìscht er òfen ui ggònge |
| 680 | Dùsenie?rlì, s., auch Tùsenierlì | ein wenig (Zeit) | nù nò? e Dùsenie?rlì, dènn chòmm ì oo mìt! |
| 681 | dùssmòò?, s. auch tùssmòò? | niedergeschlagen, auch unwohl, sachte | sì ìscht gònz tùssmòò? |
| 682 | dùùrgännt | durchgehend, immer, dauernd | dr Bòòden ìscht dùùrgännt gliech na?ss |
| 683 | Dùùrlauf, m., s. auch Abfüere, Pfùrr, Tuttswitt, Tünnpfìff | Durchfall | èr hètt fürchtìg dr Dùùrlauf kòò? |
| 684 | e | ihn, eine, eines | ì hòòn e ggsèe?! – sì hètt e schöenì Chappen òò? – èr hètt e schöe?s Hääs überchùù? |
| 685 | éb (vor allem am Berg so gesprochen) | ob | ì wäis nò? nì?d éb ì chòmme! |
| 686 | ècht | wohl, richtig | gìtts ècht hüür mèe? Schnèe ass s létscht Jòòr ? – s Fèscht ìscht ècht schöe? ggsìì? |
| 687 | e dìì?weg | so stark, so sehr | èr hètt e dìì?wèg müese hueschte |
| 688 | e Ggfòòr, w. | geschieht recht (Ausdruck der Schadenfreude) | es ìscht e Gfòòr, dass ers nì?d überchùù? hètt |
| 689 | e lèngerì …… | je länger, je mehr | sì ìscht e lèngerì mèe? t Mùtter – èr würt e lèngerì chlinner – sì sinn e lèngerì gröeser! |
| 690 | e sèberígí | so eine, wie jene | e sèberìgì Frau wétt ì o nìì?d! |
| 691 | e sèbewèg, e sèbenewèg | so, auf jene Art | e sèbe(ne)wèg hétt is o nò? chönne ma?che! |
| 692 | éébìg | ewig | èr ìscht en éébìge Régglemierì |
| 693 | Éélènnì, w. | Schwächeanfall, Müdigkeit | wi ìsch es mì?r hütt en Éélènnì |
| 694 | èener (am Berg èeber) | eher (zeitlich und auch im Vergleich zu) | sì ìscht èener gröeser ass èr – sì ìscht èeber e schöenì Frau ggsìì? |
| 695 | Èerschtgix, m. | Erstklässler | |
| 696 | èerschtmèlch | Kuh in der ersten Laktation ist èerschtmèlch | sì ìscht èerschtmèlch |
| 697 | Èerschtmèlchì, w. | Kuh in der ersten Laktation | |
| 698 | èerscht nò? | erst noch, auch ja was! | jétz globt ers èerscht nò? – jò èerscht nò?! |
| 699 | Èet, s. | Unkraut | |
| 700 | èete (ggèetet) | Unkraut ausziehen | |
| 701 | Èffhöö, s. | Efeu | |
| 702 | èggschplìziere (èggschplìziert) | erklären | ì éggschplìzierems schòe?! |
| 703 | èggschtre auch èggschtra | extra, speziell, eigens, auch absichtlich, zum Trotz | sì chunnt èggschtre zschpòòt |
| 704 | éllelòng | sehr lang, ellenlang, auch sehr hoch gewachsen | es ìscht en éllelònge Schtègge |
| 705 | Éllewaar, w. | früherer Ausdruck für Tuchwaren | bì s Ruedìs Gròesmùtter ìm Schtuudner Kunsum hég me nò? Éllewaar über-chùù? |
| 706 | em | ihm | ì hòòn em wüescht ggsäit! |
| 707 | emene | einem | emene sèberige säit i nüü?t! |
| 708 | em sèbe | ihm, demjenigen | em sèbe gääb i kän Rappe! |
| 709 | en | ein, einen | èr hètt en schöene Baart |
| 710 | en Aart, w. | eigentlich | ùf en Aart hètt er Rècht kòò? |
| 711 | en Drègg, m. | Kot, aber auch stimmt nicht, dummes Zeug, | en Drègg ìsch es wòòr! – sì gunn wì s Chinn vùm Drègg |
| 712 | Èngelbrunns, m. | alkoholisches Getränk (Röeteler) | |
| 713 | Ènglìschì Chròngget, w. | Rachitis | früener hètt nò? ötschen äin dì Ènglìsch Chròngget kòò? |
| 714 | entwènne, ertwènne (ertwènnt) | entwöhnen (z.B. Kalb von der Muttermilch) | hènn er s Chälblì nò? nì?d ertwènnt ? |
| 715 | Eppééri, s. | Erdbeere | |
| 716 | Erbärmsch(t), s. | Erbarmen | |
| 717 | erbäite (erbäitet) auch bäite (bäitet) | erwarten (erwarten können) | me mues es wìder erbäite bìs er o nò? chunnt! |
| 718 | erchlùpfe (erchlùpft) | erschrecken | ì bì? fürchtìg erchlùpft, won ìs köert hòò?, èr séi ggschtòrbe! |
| 719 | erchròngge (erchròngget) | krank werden | dr Vatter ìscht erchròngget |
| 720 | Erdöllíecht, s. | Petrollicht | |
| 721 | ere | ihr | ì hòòn ere ggsäit wo dorì! |
| 722 | erflööge (erflögt) | schütteln, z.B. Bettdecken | s Téggbétt mue?s me e chlì erflööge |
| 723 | ergäile (ergäilet) | sich entflammen, begeistern | |
| 724 | erggattere (erggatteret) | erwischen, erhandeln | i hòò? gad nò? s létscht Bröetli erggat-teret! |
| 725 | ergéltschtere (ergéltschteret) | sich entflammen | |
| 726 | erggalte lùù? (…gglùù?) | eine Kuh 6 – 8 Wochen vor dem Kalben nicht mehr melken | me tärf t Chue erggalte lùù? |
| 727 | ergìì? (ergìì?) | erbrechen, einträglich sein, nachgeben | èr hètt sì müesen ergìì? – es hètt dènn dòch nò? wagger ergìì? – èr hètt sì glich nò? ergìì? |
| 728 | ergoldere (ergolderet) | schütteln, erschüttern, schlottern | bìm Èrdbèèbe hètts alls ergolderet |
| 729 | ergrèmme (ergrèmmt) | abstossen, anwidern, widerstreben, zuwider sein | ès hètt mì? ergrèmmt wìder z'gùù?! |
| 730 | erlìggt (nur in der Vergangenheit gebraucht) | herausgefunden, bemerkt, den Pfeffer gerochen | èr hètts baal erlìggt kòò? |
| 731 | erliide (erlìtte), s. auch verliide (verlìtte) | erleiden, ertragen | mò?gsch es nò? erliide ? (am Berg gehört) – ì hétts nùmme verlìtte! |
| 732 | érne, érnì, érnes, érnì | ihr , ihre, ihres (3. Person EZ männlich, weiblich, sächlich) ihre (3. Person MZ) | érne Hunn ìscht schöener ass üssere – érnì Gäis ìscht wiss – érnes Mäi?tlì ìscht schtròòbìg guet z'hòò? – érnì Hènne léégen äll nò? |
| 733 | erplùùne (erplùùnet) | erzürnt sein | |
| 734 | erraage (erraaget) | ersticken | èr ìscht fascht erraaget em Hueschte |
| 735 | errünne (errunne) | aufgehen, wachsen (z.B. Samenkörner) | jédes Säämlì hètt chönnen errünne |
| 736 | erschlingge (erschlungge), s. auch verschlingge | schwingen, schütteln | èr hètt gad dr Chòpf erschlungge, won er dr Bueb ggsèe? hètt – muescht t Téggì erschlingge! |
| 737 | erschtròòfe (erschtròòft) | ausfragen, in Erfahrung bringen | èr hètt mì? dòch wìder erschtròòft mìt sìner Fröögleréi! |
| 738 | erschüttle (erschüttlet) | schütteln, erschüttern | t Chüssi mue?s me erschüttle |
| 739 | erschwìgge (erschwìggt) | entdecken, gerade noch sehen | ì hòòn e gad nò? erschwìggt! |
| 740 | ersööfe (ersööft) | ertränken | t Chatz hènn sì gad ersööft |
| 741 | ersòrge (ersòrget) | Angst haben | ì hòò? mì? gad ersòrget, mìt em z'gùù?! |
| 742 | ertnù?gge (ertnù?ggt), s. auch vertnùgge | einschlummern | dr Gròesvatter ìscht gad ertnùggt |
| 743 | ertoobe (ertoobet) | zornig werden, sich aufregen | èr ìscht dòch ertoobet |
| 744 | ertröffe (ertròffe) | treffen | mì?r hènns ertròffe mìt em Ggschèngg! |
| 745 | ertrünne (ertrunne), auch ertschlìpfe (ertschlìpft) und vertschlìpfe | entrinnen, entwischen, entweichen | jétz ìscht er mer nò? ertrunne! – t Hònn ìscht mer gad vertschlìpft! |
| 746 | ertschlòòfe (ertschlòòfe) | einschlafen (ungewollt) | èr ìscht gad ertschlòòfe – s Bääi? ìscht mer ertschlòòfe! |
| 747 | er(t)schudere (ertschuderet) | schaudern | |
| 748 | erwélle (erwéllet), s. auch wélle, überwélle | kurz erhitzen | muesch es nò? e chlì erwélle! |
| 749 | erwèère (erwèèrt) | erdauern, warten auf | mir hènns nò? chönne erwéére! |
| 750 | erwèrche (erwèrchet) | mühsam erwerben, mühsam erreichen | mì?r hènns nò? möö?gen erwèrche! |
| 751 | erwolle (erwollet) | erschüttern, schütteln | |
| 752 | erwòrge (erwòrget) | ersticken | èr ìscht fascht erwòrget |
| 753 | es aabet | es geht dem Ende zu | es aabet aber mìt em |
| 754 | es ìsch mer, ass | es ist mir, als ob | es ìscht mer, ass ne gad géschter nò? ggsèe? héég! |
| 755 | es òòbet | es wird Nacht | |
| 756 | es t jòò | ja | èr hètt es t jòò gsäit! |
| 757 | es t näi? | nein | èr hètt es t näi? gsäit |
| 758 | éschtìmie?re (éschtìmie?rt) | schätzen, anerkennen, zu würdigen wissen | èr éschtìmie?rts nò? |
| 759 | esèbe(ne)wèg | so, so wie | èr ìscht esèbewèg fròe ggsìì? |
| 760 | esòe | so | sì ìscht ase jung schò? esòe ggsìì? |
| 761 | Essärbslì, s. | Kefen, d.h. Erbsen, die mit der Schote gegessen werden | |
| 762 | Essbrènnte, w. | rundes Holzgefäss, aus dem s.Z. gegessen wurde | |
| 763 | Essöl, s. | Speiseöl | |
| 764 | étze (ggétzt) | äsen, Vieh weiden lassen | mì?r hènn dì sèb Halden albìgs ggétzt! |
| 765 | ewègg tòe? (ewèggtòe?) | töten, auch Selbstmord begehen | sì hènn t Chatz müesen ewègg tòe? – èr hètt sì s létscht Jòòr ewègg tòe? |
| 766 | Faadehäx, w. | hässliche, fruchterregende Frau | |
| 767 | Faadezäi?lì, s. | Nähkörbchen | hèscht e Gnuu?sch ìm Faadezäi?lì! |
| 768 | fääle (ggfäält) | fehlen, auch schief gehen | mì?r fäält äi?fach ötschìs! – das chönnt dènn schò? fääle! |
| 769 | Faarchue, w. | Leitkuh, die bei der Alpfahrt und Alpabfahrt auch die Glocke trägt | |
| 770 | faare (ggfaare) | irgendwohin fahren, auch mit dem Vieh irgendwohin ziehen | sì ìscht halt nò? nie? dött ääi ggfaare – sì sinn mìt de Ggäältlìg ìs Obersèss ggfaare |
| 771 | Faaräimer, m. | Melkeimer aus Holz, oft mit bemaltem Boden, der von den Sennen bei der Alpfahrt oder Alpabfahrt getragen wird | dr Faaräimer würt uf em Rùgge träit unn mìt äiner Hònn gghébt |
| 772 | fäärle (ggfäärlet) | ferkeln | |
| 773 | Fäärlì, s. | Ferkel, auch Jungschwein | me hètt dènn ötschen e chlii?s Fäärlì kooft zum Méschte |
| 774 | Fäärlìbögg, Fèrrlìbögg, m. | Blauholz zum Färben der Ostereier (Fernambukholz) | ìm Schtudner Kunsum hètt me früener nò? viil Fäärlìbögg verchooft |
| 775 | Fäärlìsau, w. | Mutterschwein | |
| 776 | Faaròchs, m. | Zugochse | |
| 777 | Fäärtsche, w. | Stoffstreifen, früher verwendet als Windeln | |
| 778 | Fäärtscheschtònge, w. | Holzleiste über dem Kachelofen zum Trocknen der "Fäärtsche" | |
| 779 | faase (ggfaaset) | Vieh, Schafe zusammentreiben | sì hènn s Vèè schò? ggfaaset |
| 780 | Faasel, m. | Menge | |
| 781 | Faggel, m. | ein Stück Papier, Formular, Schreiben | föll dèr Faggel nù? sölber uus! |
| 782 | fäist Höö, s. | Heu, vom ersten Schnitt des Grases | |
| 783 | fäiste (ggfäistet) | fetter werden | |
| 784 | Falbele, w. & MZ | Falte (beim Stoff) | |
| 785 | Falbeleschòes, w. | Schürze mit Kräuselbord | |
| 786 | falge (ggfalget) | im Garten oder Acker Erde um die Pflanzen auflockern | ìs Hòmflònn ääi hètt me dènn nò? mèngmòò?l müese ge Türgge falge |
| 787 | Falle, w. | Türklinke | |
| 788 | Falle ma?che (Falle pma?cht) | Eindruck machen | sèb ma?cht kä? guetì Falle |
| 789 | Fallechtwèe, s. | Epilepsie, Fallsucht | die wo s Fallechtwèe hènn, sinn armì Lütt ggsìì? |
| 790 | fallne (ggfallnet) | an der Türklinke rütteln | muescht nù? fallne dènn köerens di |
| 791 | fasch(t)gäär | beinahe, bereits, fast, ziemlich | èr ìscht faschtgäär blinn – sì ìscht faschtgäär kòerlòes |
| 792 | Fasnet, w | Fasnacht, Fastnacht | |
| 793 | Fasstabagg, m. | gepresster Tabak aus dem Fass | dr Fasstabagg ìscht bìllìger ggsìì? ass dr Holènner, aber nì?d so guet |
| 794 | Fasstuuge, w. | Fassdaube (daraus machte man früher eine Art Skier) | me hètt o schpööter nò? Fasstuugerènne dòrì-ggfüert |
| 795 | fättne (ggfättnet) | einfädeln (beim Handmaschinensticken) | vììlfach hènn o t Fraue vù de Hònnma?schiine-schtìgger ggfättnet |
| 796 | Fättnerì, w. | Frau, die beim Handmaschinensticken das Garn einfädelte | en lédige Schtìgger hètt dènn nò? hi unn dò sinì Fättneri gghüròtet |
| 797 | Fättnìma?schiine, w. | Maschine zum Einfädeln des Garns in die Nadeln der Handstickmaschine | |
| 798 | Fatzenéédlì, s., auch Fazzenéétlì, s. | Nastuch, Taschentuch | dì?s Fazenéédlì ggsiet uus, wi wènns e Chue ì dr Schnòrre kòò? hétt! |
| 799 | Fèderetapp, m. | Hühnerrasse mit befiederten Beinen, auch Uebername | |
| 800 | Fèderlèsì, w. | Aufhebens, kurzen Prozess | er ma?cht käi? Fèderlèsì mìt em |
| 801 | Fèèger, m. | unternehmungslustiger Kerl, Lauser, auch reicher Mann | dr Häirì ìscht ofen en schtròòbìge Fèèger – dr Hìlty ìscht schò? en rèchte Fèèger |
| 802 | Fègnè?scht, s. | unruhiges Wesen | |
| 803 | féiechlii? auch fréiechlii? | ziemlich viel, ziemlich stark | èr ìscht féiechlii? alt wòrde |
| 804 | félle (ggféllt) | fällen | dr sèb Bòmm sött me félle |
| 805 | Fènz, m. | Aelplergericht aus geröstetem Mehl, Buttermilch und Salz | ìn üssernen Alpe hènn dènn t Sènne albìgs schò? gèèrn Rùùmmues unn Fènz pma?cht |
| 806 | férgge (ggférgget) | schwer tragen, auch in der Stickerei Aufträge ausgeben | èr hètt gad z'férgge kòò? – er hètt früener nò? ggférgget |
| 807 | Férgger, m. | Vermittler von Stickereiaufträgen | früener hètts z'Grabs gad e paar Férgger kòò? |
| 808 | fèrn | letztes Jahr | fèrn ìscht dr Summer schöener ggsìì? |
| 809 | Fèse, m. | Korn, Dinkel | |
| 810 | Feutsch, w. | weibl. Kaninchen | |
| 811 | figelònt | elegant | èr ìscht schò? albìgs esòe figelònt dòhèèr chùù? |
| 812 | figeréétle (ggfigeréétlet) | mit den Fingern herumtasten | wo figeréétlescht umme ? |
| 813 | fìgge (ggfìgget) | reiben, scheuern, wippen | dì neue Schue fìggen mì? gruusìg – èr fìgget nò? uf em Wélo |
| 814 | Fiilechloobe, m. | Einrichtung zum Festhalten der Sägeblätter beim Feilen | |
| 815 | fììserle (ggfììserlet) | fein regnen | |
| 816 | Fingerbéérì, s. | Fingerspitze | mì?r tuet s Fingerbéérì wèe! |
| 817 | Finggeschtrìch, m. | Flucht ergreifen | èr hètt dr Finggeschtrìch tnùù? |
| 818 | finnìg | lungenkrank beim Vieh | s Ròss ìscht finnìg |
| 819 | fìrrle (ggfìrrlet) | reiben, scheuern, kratzen, putzen | dù muescht nì?d e sòe fírrle sùss gòòts nò? kabutt! |
| 820 | Fìrschtchòmmer, w. | Zimmer unter dem Dachfirst | |
| 821 | fìschpere (ggfìschperet) | unruhig sein | |
| 822 | Fìschperfüttle, s., Fìschplì, m. | lebhaftes, unruhiges Wesen | |
| 823 | fìtze (ggfìtzt) | mit der Hand oder einem Rütchen schlagen | sèb hètt wagger ggfìtzt – èr hètt mer gad äi?s ggfìzzt! |
| 824 | Flaarze, w. | unordentliche Frau | |
| 825 | Flaater, m. | Apfelsorte | |
| 826 | Flagg, m. | kurzes, auch etwa grosses Feuer | ès hètt nù? en Flagg ggìì? |
| 827 | flagge (ggflagget) | plötzlich und stark brennen | ès hètt fürchtìg ggflagget |
| 828 | Flaggele, w. | Fackel aus Holz oder Schilf, die am "Flaggelesunntìg" von Kindern geschwenkt wird | |
| 829 | Flaggelesunntìg, m. | Funkensonntag | |
| 830 | Fläischbììre, w. | Birnenart mit rotem Fruchtfleisch | |
| 831 | Flänz, MZ | Dummheiten, Possen | èr hètt äll Flänz im Chòpf |
| 832 | Flärre, w., s. auch Flétsche | Wunde, Narbe, Flecken, weggesprengtes Stück | |
| 833 | flattere (ggflatteret) | mit einer Flüssikeit unvorsichtig umgehen, auch mit den Flügeln flattern | |
| 834 | Flätterlig, w. | Kuhfladen, auch Schwächling | |
| 835 | Flèchte, w. | Hautausschlag (von Kälbern übertragen) | |
| 836 | Flèttere, w. | Ohrfeige, auch Wimpel z.B. an Fahrzeugen | |
| 837 | Flétsche, w., s. auch Flärre | grosses Abbruchstück, auch Wunde | hèscht gad en Flétschen abggschlaage! – èr hètt òn dr Hònn gad en Flétschen aab |
| 838 | Flèttòche, m. | Flügel (eines Vogels, eines Insektes, eines Engels) | |
| 839 | Flòechrutt, s. | pfirsichblättriger Knöterich (pulicaria sp.) | |
| 840 | Flòmme, w. auch m. | Flamme, auch Schwellung des Euters bei trächtigem Rind | es ìscht gad e Flòmmen ui ggschòsse – die Zittchue hètt en schöene Flòmme |
| 841 | Flòòt, m. | Unhold, unflätiges Wesen | "jétz chunnt dèr Flòòt wìder", hètt sì ggsäit |
| 842 | flòtt | schön, gut aussehend, gutgehend | s ìscht e flòttì Frau – s Ggschäft gòòt flòtt |
| 843 | Flòtz, m. | viel | èr hètt en Flòtz Hääs dehinn |
| 844 | flüchte (ggflüchtet) | in Sicherheit bringen, verstecken | vòr dène Goofe mùes men alls flüchte |
| 845 | Flùtter, m., s. auch Plùtter | Kuhmist (meist ohne Stroh oder Streue) in den Alpen | |
| 846 | Flùtterbènne, w. | Benne zum Transportieren von "Flutter" auf den Alpen | |
| 847 | Flùttere, w. | dicke Frau, auch etwa dickes weibliches Tier | |
| 848 | flùttere (ggflùtteret), auch plùttere (plùtteret) | dünnen Stuhl haben, auch auf der Alp Viehdung ausbreiten | |
| 849 | Flùtterì, m., s. auch Plùtterì | Mann, der auf de Alpweide den "Flùtter" verteilt | |
| 850 | flüüge (ggflòòge), umflüüge | fliegen, auch fallen, stürzen | sì flüügen nì?d dött ääi – sì ìsch t Schtèègen ääi ggflòòge – sì ìscht mìt em Wélo umggflòòge |
| 851 | földere (ggfölderet) | herumstreichen | |
| 852 | Földschtùtzer, m. | Stutzer, mit ihm wurde nach der Epoche des Standstutzers dann auch kniend und liegend geschossen | (von diesem Namen kam der Ausdruck Feldschützen) |
| 853 | Fòngìs, s. | Spiel, bei dem man versucht, einander zu fangen | |
| 854 | Fööle, w. | Rückstand beim Einkochen von Butter | |
| 855 | Föölebròet, s. | Brot wobei man dem Teig "Fööle" beimischt | |
| 856 | fòòre (ggfòòret) | auf etwas zielen, intensiv nachforschen, ausfragen | sì hètt ggfòòret bìs sìs erfaare hètt |
| 857 | föpple (ggföpplet) | foppen, plagen | |
| 858 | forsiere (forsiert) | zwingen, anstrengen | me mues ne halt forsiere – èr sött sì ébe forsiere |
| 859 | fort | weg, auch auswärts | dr Mäi?schter ìscht schò? wìder fort – sì ìscht fort gghüròòte |
| 860 | fortséggle (fortggségglet) | wegrennen, fliehen, sich davon machen | |
| 861 | friilì | freilich, natürlich, ruhig | dù tärfsch friilì ma?che, was t wotscht! |
| 862 | frìschiere (ggfrìschiert) | z'Nüüni oder Zobet nehmen | (vermutlich von "sich erfrischen") |
| 863 | frìscht (am Berg gehört) | gar nicht | dr Hunn folget frìscht kä? Wòrt |
| 864 | fröelì(g) | fröhlich, auch natürlich, freilich | dù tärfscht fröelig gùù?! |
| 865 | frönde (ggfröndet) | ängstlich, schüchtern sein, sich scheu benehmen | dèr Goof fröndet gègen all Lütt |
| 866 | Frònggbòòde, m., s. auch lédìge Bòòde | freier, eigener, nicht hypothekarisch belasteter Grund und Boden | s Flüürelìs hènn lutter Frònggbòòde |
| 867 | Frònzoesechappe, w. | Beret, Baskenmütze | |
| 868 | Frònzoesechatz, w. | dreifarbige Katze (es gibt bei dieser Art nur weibliche Tiere) | |
| 869 | fröögle (ggfrööglet) | neugierig fragen | muescht nì?d äll fröögle! |
| 870 | Frööglì, m. | jemand, der neugierig fragt | èr ìscht en gruusìge Frööglì |
| 871 | Fröschì, m. | Schwimmart eines Frosches | |
| 872 | fröschtele (ggfröschtelet) | leicht frieren | |
| 873 | frühì (am Berg gehört) | früh | èr ìscht schò? frühì chùù? |
| 874 | fùchtle (ggfùchtlet) | die Hände verwerfen | èr fùchtlet äll ummenònn |
| 875 | füege (ggfüegt) | bequem sein, gut sitzen | füegts dr ùf em Schtuel ? |
| 876 | fuegglìg | bequem, angenehm | das ischt èn fuegglìge Fulènzer |
| 877 | fuere (ggfueret) | schmerzen, auch sättigen | dìe Schwinnte hètt ggfueret! – s Rùùmmues fueret |
| 878 | füere (ggfüert) | führen, auch weibl. Tier zum Stier, Eber, etc. bringen | chòmm, dù muescht mì? füere! – früener ìscht me nò? zùm Schtìer ge (oder gù) t Chue füere |
| 879 | Fùesetì, w. | Fussende des Bettes | |
| 880 | Fùesvélo, s. | Trottinett | |
| 881 | Fùeter, s. | Magerheu, auch innere Stoffschicht beim Kleid | dött junn hètts albìgs nù gad Fùeter ggìì? – s Fùe-ter lùeget usse |
| 882 | Fùeterfass, s. | Behälter für den Wetzstein | |
| 883 | Füeterì, w. | Innenfutter (bei Kleidungsstücken) | t Füeterì lùeget vöre – sì gitt dr sèbe nì?d t Füeterì |
| 884 | Fulènzer, m. s. auch Kònepéé | einfacher Divan, Kanapee ohne Rückenlehne | |
| 885 | füller | schlimmer, ärger | èr hètts wìder füller ass géschter |
| 886 | füllschte (em …) | (am) schlimmsten, im schlimmsten Fall | em füllschte ìsch es t Na?cht |
| 887 | fünnìg wörde (fünnìg wòrde) | entdecken, finden | mì?r sinn dènn dòch nò? fünnìg wòrde! |
| 888 | für ähì (am Berg gehört) | beim Hinuntergehen | für ähì ìsch es bésser ggònge |
| 889 | fürchtìg | furchtbar, auch sehr | si hètt fürchtìg müese blèère, wo t Mùtter ggschtòrben ìscht – t Biig ìscht òfe fürchtìg hoech ggsìì? |
| 890 | Fùrgge, w. | Gabel, i.d.R. Mistgabel | Mì?scht òò?léége tùet me mìt ere Fùrgge |
| 891 | Fürtuech, s. | kurze Schürze | s Zwiifel Péters Bétlì hètt ggsäit, früener hèg me enere chùrze Chùchìschòes Fürtuech ggsäit |
| 892 | fùrztrùche | ganz trocken | |
| 893 | Füsí, s. (am Berg und am Studner Berg gehört) | Gewehr | |
| 894 | Füttle, s. | Gesäss, auch Bezeichnung für grossen Hinterteil | èr hètt ere gad en Schue ìs Füttle ggìì? |
| 895 | füttle (ggfüttlet) | gehen, rasch oder planlos umherlaufen, auf das Gesäss fallen | èr füttlet dì gònz Zítt döt ääi – sì ìscht e ggfüttletì Frau – jétz hètts ne gad ggfüttlet |
| 896 | Füttlepagge, m. | Gesässmuskel | en Mènsch hètt zwèe Füttlepägge |
| 897 | füü?ferle (ggfüü?ferlet) | flache Steine über das Wasser werfen mit 5 Aufprallern | als Buebe hèmmer dènn nò? ìm Chììs-fòng ggfüü?ferlet |
| 898 | fuuge (ggfuuget) | tragen | was fuuget er wìder dorì ? |
| 899 | Füülìròss, s. | Stute, das ein Fohlen hat | |
| 900 | Füürhopp, s. | schmaler Teil vor dem Acker zum Umkehren mit dem Pflug | |
| 901 | Fùùrì, w. | in die Zange nehmen, auch "wie ein Teufel" | èr nimmt ne dènn schò? ì t Fùùrì – èr ìscht dùrab ggschprunge wi e Fùùrì |
| 902 | Füürìlge, w. | Feuerlilie (lilium bulbiferum) | |
| 903 | füürschpìtzìg | stark verjüngend (z. B. bei einem Baumstamm) | |
| 904 | füürtoe? (füürtoe?) | schliessen, zumachen, zuziehen | èr hètt dr Rììgel füürtoe? |
| 905 | Füürwèrch, s. | Feuerwerk, aber auch Herdinstallation, Feuergrube für Käsekessi, auch Kamin | òm 15. Ooggschte hètts albìgs z Vadùz e schöe?s Füürwèrch – s Füürwèrch í dèm Huus ìscht schlècht |
| 906 | Füü?schtlìg, m. | faustgrosser Stein, Handschuh | gglìsmetì Füü?schtlìg hében warm |
| 907 | Fuu?schtschtòese, s. | einander mit den Fäusten über den Tisch stossen | |
| 908 | fuxe (ggfuxt) | foppen, necken, plagen | èr fuxt mì? äll! |
| 909 | ga(a)d, auch grad | gerade, direkt, genau, soeben | ì chòmme gaad! – ér ìscht gad nèbet mì?r zue! – mì?r hènns gad tròffe! |
| 910 | gääch | steil, stutzig | es gòòt dènn gääch ui |
| 911 | Gaade, m. | Stall | dr Nòmme "Neuegaadì" chunnt wòòr-schinnlìg vù Gaade |
| 912 | Gaagel, m. , Gaggle, MZ | Pferde-, Ziegen- oder Schafkot, auch Zopfgaagel | sì hètt äll nò? en Zòpfgaagel – t Ròss-gaggle séen guet für t Bölle |
| 913 | Gäägelì, s. | Haarknoten am Hinterkopf bei Frauen | |
| 914 | gaagere (ggageret) | laut lachen | sì chòò? nüü?t ass gaagere |
| 915 | gächtìg | aufmerksam | |
| 916 | gaggle (ggagglet), umgaggle (umggagglet) | fallen, umfallen | èr ìscht umggagglet |
| 917 | Gagglì, m. | dummer Kerl (nicht grob gemeint) | o wi ìscht er o en Gagglì! |
| 918 | Gäifer, m., s. auch Gööchlì | Speichel, auch dünne Schicht Schnee | es hètt nu? en Gäifer Schnèe? kòò? |
| 919 | Gäiferì, m. | einer, dem Speichel aus dem Mund rinnt | èr ìscht schò? albìgs en Gäiferì ggsìì? |
| 920 | Gäiferlatz, m. | Brustlatz für die Kinder | |
| 921 | Gäifersagg, m. | Wasserauffangbehälter der Pfeife | |
| 922 | Gäifersaggpfiife, w. | Tabakpfeife mit i.d.R. tönernem, weissem Auffangteil für den Speichel | |
| 923 | gäil | hìtzìg, temperamentvoll, übermütig, ungestüm (vor allem bei Pferden benützt) | s Ròss ìscht gäil ggsìì – hütt sägen dì Junge gäil für gròesartìg |
| 924 | gäine (ggäinet), s. auch raaue | gähnen | èr gäinet dr gònz Òòbet |
| 925 | Gäisblöemlì, s. | Buschwindröschen (anemone nemorosa) | |
| 926 | Gäisgaagel, m. | Ziegenkot | |
| 927 | Garacho, nur "ìm Garacho" gebraucht | schnell, im Schuss | sì sinn albìgs ìm Garacho über e Schii-platz ahe ggfaare |
| 928 | Gärbìhunn, m. | Hund des Gerbers | er schtinggt win en Gärbìhunn |
| 929 | Gargle, w. | (jener Teil der Dauben, der beim Fassboden vorsteht) | |
| 930 | garre (ggarret) | vorstehen, hervorstehen | jétz garret sèb Brètt schò? wìder usse |
| 931 | Gaschtìg, w. | Gäste, Gästeschar (eher etwas negativ) | dù hèscht mer dènn e schöenì Gaschtìg pròcht! |
| 932 | Gattìg w. | Eindruck | es ma?cht e kä? Gattìg, wín er wìder tùet |
| 933 | gatzge (ggatzget) | gackern, auch aussprechen | t Hénne hénn äll ggatzget – sène chòn ìs nò? nä?se gatzge ? |
| 934 | Gatzgete, Gatzgetì, w. | Gackerei auch langes Gerede | |
| 935 | Gatzgì, m. | Gackerer, unzusammenhängender Erzähler | |
| 936 | Gätzì, s. | Schöpfer, früher aus Kupfer oder Messing in der Küche | |
| 937 | géb me (am Berg so gesprochen) | als ob | èr tuet géb me ne sött mìtnìì? |
| 938 | Gèbse, w. | Milchbrennte | |
| 939 | gèèlecht | gelblich | |
| 940 | Gèèlmö?schtle, w. | Mostbirnensorte | |
| 941 | Géértel, m. | Hakenmesser mit Griff oder Stiel, zum Abschlagen von Aesten, Gestrüpp, u.dgl. | |
| 942 | Géérteschtììl, m. | in Fett oder Butter gebackenes Gebäck (ohne Zuckerüberzug) | |
| 943 | Gèlle, w. | laute, unangenehme Stimme, lautes Maul | sì hètt albìgs e fürchtìgì Gèlle kòò? |
| 944 | gèlle (ggèllet) | schrill tönen | ès hètt gad ggèllet |
| 945 | géllìg | stark abwärts gehend, auch schwierig, steil oder scharf | sèb ìscht dènn en géllìge Ròngg |
| 946 | Gélmele, w. | Germer (veratrum album) | |
| 947 | Gélte, w. | Zuber (für die Wäsche) | |
| 948 | gèng | gut laufen, z.B. Schlitten, Ski im Schnee | es ìscht halt gèng |
| 949 | Gèrps, m. | hörbares Aufstossen | èr hètt en Gèrps abgglùù? |
| 950 | gèrpse (ggèrpset) | hörbar aufstossen, rülpsen | |
| 951 | Gèrschtezùgger, m. | Zucker aus Gerstensaft | |
| 952 | Gèrschtezùggerschtèngel, m. | süsse, braune Spirale aus Gerstenzucker | dère Schtèngel hètt me früener òn jédem Jòòrmaa?rt chönne choofe |
| 953 | Gértchèmmì?, s. | Kamin mit Lehm und Weidenruten verputzt | |
| 954 | gètt, s., auch gölt | gell, was du nicht sagst | gètt, dù gischt mers zrùgg! – gètt nùù?, dù hèsch es ggsäit ? – gètt hä?, èr ìsch es halt dòch ggsìì?! |
| 955 | ggaalt | (Kuh, die ab 6 – 8 Wochen vor dem Kalben nicht mehr gemolken wird, ist "ggaalt") | dr Puur hètt t Chue erggalte lùù? |
| 956 | Ggaalte, m. | Abstellraum | tòe?s nù? ìn Ggalten ussì! |
| 957 | Ggäältlìg, m. | junges Rind (über 1 Jahr alt, noch nicht "Zittchue") | |
| 958 | Ggaaltvèè, s. | Vieh das "ggaalt" ist | |
| 959 | Ggagg, m. | dummes Wesen, auch herausgeputzt | o wi ìscht das en Ggagg! |
| 960 | Ggaggelaarì, m. | Dummkopf | |
| 961 | Ggalöörì, m. | einfältiger Typ, auch noch unreifer Jüngling | us me junge Ggalöörì chòò?s gliech nò? ötschìs gìì? |
| 962 | Ggalosche, w. | Ueberschuh, früher Gummischuhe | |
| 963 | ggänggerle (ggänggerlet) | trödeln | tuescht wìder ummeggänggerle ? |
| 964 | Ggännterli, s. | Holzkästchen für Branntwein | |
| 965 | Ggätterlì, s. | kleiner Gatter | |
| 966 | ggèere (ggèeret) | mögen, wollen, begehren, gern haben | èr hètts nì?d ggèeret! |
| 967 | Ggéllepfììfe, w. | gerade, offene Pfeife | |
| 968 | Ggèlleréétlì, s. | Stubenuhr mit Pendel und Ziehgewichten, auch Taschenuhr | (von "quelle heure est-il") |
| 969 | ggfäält | Vergangenheit von fehlen, auch missraten, schlecht, unrecht, falsch | ès hètt em nì?d vììl ggfäält – èr ìscht en ggfäälte Kärlì |
| 970 | ggfätterle (ggfätterlet) | spielen | |
| 971 | Ggfätterlìschùel, w. | Kindergarten | |
| 972 | Ggféél, s. | Glück | èr hètt nò? Ggféél kòò? |
| 973 | ggfìtzt (Vergangenheit von fìtzen) | mit Ruten geschlagen, auch schlau | sì hètt em äi?s ggfizzt – èr ìscht en ggfitzte Chnöllì |
| 974 | Ggflätter, w. | Lache von verschütteter Flüssigkeit | wi hètts e Ggflätter ggìì? won er t Tòò?sen usggläärt hètt |
| 975 | Ggfòòr, w. | Gefahr, auch: es geschieht recht | Petrollatèrne sinn äll e Ggfòòr ìm Schtall – ès ìscht e Ggfòòr, dass es nì?d gòòt! |
| 976 | ggfrääs | gefrässig, gut zum Aesen, auch übermässig sparsam, geizig | mì?r sinn ggsunn unn ggfrääs! – sì ìscht schò? e chlì ggfrääs |
| 977 | ggfrieret | irr, kindisch, vewirrt | èr ìscht en ggfrierete Kärlì |
| 978 | Ggfröerlìg, m. | kälteempfindliches Wesen | |
| 979 | ggfüeterìg, s. auch ggfräss | Tier, das sich gut füttert | sèb ìscht e ggfüeterìgì Chue |
| 980 | Gghèngg, w., s. auch Phèngg | loses Gehänge | |
| 981 | gghèrscht | stolz, selbstbewusst | èr ìscht schò? e chlì gghèrscht ggsìì? |
| 982 | gghòtschet | unordentlich | sì chunnt òfe gghòtschet dòhèèr |
| 983 | Gghüròòtne, m. | Most (1/2 sauer, 1/2 süss) | bringed sì mì?r o en Gghüròòtne! |
| 984 | gghüüslet | kariert, auch unverständlich | èr hètt e gghüüslets Hèmp òò? – èr rétt e chlì gghüüslet |
| 985 | ggieggle (ggiegglet), s. auch gigòmpfe | wackeln, z.B. mit einem Stuhl | tärfscht nì?d wìder ggieggle mìt em Schtuel! |
| 986 | ggíggere (ggíggeret) | heftig, etwas unterdrückt lachen | mì?r hènn dòch ggìggeret! |
| 987 | Gginggel, m., s. auch Pipper | männliches Glied | |
| 988 | Ggjètt, s. s. auch Èet | Unkraut | es ìscht e gruusìgs Gjètt dött hinn |
| 989 | Ggjùfel, s. | Eile, Gehetze | o wi hènn sì wìder e Ggjùfel! |
| 990 | Ggläff, s. | Durcheinanderreden, dummes Geschwätz | |
| 991 | gglappet | dumm, einfältig, gestört, irr, ungeschickt | èr ischt en gglappete Kärlì |
| 992 | Gglascht, m. | kalter oder nicht gut riechender Luftzug | tòe? zue, es chunnt gad en Gglascht zur Tüür ie?! |
| 993 | ggläuff | geläufig | mì?r ìscht, sèb schöe? Gìdìcht nò? gònz ggläuff! |
| 994 | Ggläuff, s. | Gangart, Lauferei | wì hènn die wìder e Gläuff! – ì hòò? das Ggläuff nummen e sòe gèèrn! |
| 995 | gglétte (ggléttet) | bügeln, glätten | |
| 996 | Ggléttiise, s. | Bügeleisen | |
| 997 | gglòcheret | mit Löchern | |
| 998 | gglògge(t)pfènnìggònz | noch tadellos in Ordnung, ganz unbeschädigt | |
| 999 | gglòmpet | halb verwelkt, kraftlos herabhängend | |
| 1000 | Gglònggì, m. | grosser , bedächtiger oder langsam gehender Mensch | dr Tèeb ìscht en gruusìge Gglònggì |
| 1001 | Gglöör, s. | Uhr | (von "quelle heure") |
| 1002 | gglöös | schalldurchlässig, ringhörig | |
| 1003 | Gglötter, s. | verkommene, auch vernachlässigte Sache | |
| 1004 | Ggluggerì, w. | Bruthenne | |
| 1005 | Gglump, s. | minderwertige Sache | wörf dòch das Gglump ewègg! |
| 1006 | gglunge, ggròòte (Vergangenheit von gelingen, geraten) | lustig, unterhaltsam, auch geraten | s ìscht ne gglunge, es ìscht gònz gglunge ggsìì? |
| 1007 | Gglünggi, m. | Lump, Mann niedriger Gesinnung | sèb ìscht dènn schò? en Gglünggì! |
| 1008 | Gglungnege, m., Gglungnegì, w. | lustige, unterhaltsame Person | èr ìscht albìgs en Gglungnege ggsìì? – sì ìscht e Gglungnegì |
| 1009 | Gglüür, s. oft auch Gglöör | fades Getränk | dèr Kaffì ìscht e rèchts Gglüür |
| 1010 | ggmòò?dlet | mehrfarbig | sì träit äll ggmòò?dletì Rögg |
| 1011 | ggmöö?gìg | sympathisch | èr ìscht en ggmöö?gìge Kärlì |
| 1012 | Ggmöö?gìge, m., Ggmöö?gìgì, w. | sympathische Person | èr ìscht en Ggmöö?gìge – sì ìscht e Gmöö?gìgì |
| 1013 | Ggmöö?l, s. | Bild, Gemälde, eher negativ | |
| 1014 | ggmù?tschet | ungehörnt | èr hètt o e ggmù?tschetì Chue |
| 1015 | Ggnuu?sch, s. | Durcheinander, Unordnung | sì hètt e gruusìgs Ggnuu?sch ì dr Schtùùbe hinn |
| 1016 | Ggòffere, w. | Truhe, auch Koffer | |
| 1017 | Ggöfferlìmunì, m. | Künstlicher Besamer (derb) | |
| 1018 | Ggeu s. | in den Augen haben | èr hètt äll ötschen äinì ìm Ggeu |
| 1019 | Ggolgge, m., Ggölgglì, s. | Ausguss bei einem Krug oder anderem Gefäss | |
| 1020 | Ggölgglìtasse, w. | Tasse mit Schnabelausguss | |
| 1021 | ggòmpe (ggòmpet) | schaukeln | tòen nì?d ggòmpe! |
| 1022 | Ggòmpìròss, s. | Schaukelpferd | |
| 1023 | ggööggele (ggööggelet) | trödeln, spielen | o wi ggööggelet sì wìder umme! |
| 1024 | Ggööggeletì, w. | ein Nichtvorwärtskommen, heikle Arbeit | höer uuf mìt dère Gööggeletì! |
| 1025 | ggoope (ggoopet) | spielen, vor allem bei Katzen | |
| 1026 | ggòòrnet | geordnet, aufgeräumt | èr hètt alls ggòòrnet |
| 1027 | Ggöppel, m. | abschätzig für ein Fahrzeug (Auto, Velo, etc.) | mìt me dèrge Ggöppel fier ì numme! |
| 1028 | ggòppel | hoffentlich, natürlich | ggòppel choofen sì sèb Chue nì?d nò?! – jò ggòppel wäis ì sèb! |
| 1029 | ggraaget | sehr gross, auch herausstehend | ì hòò? en ggraagete Hunger! – sèb Brètt hètt use ggraaget |
| 1030 | ggragglet, s. auch ggrìgglet, krèemplet und prègglet | prall, übervoll, z.B. Früchte am Baum | dr Bòmm ìscht ggragglet vòll |
| 1031 | Ggräägglì, s. | mageres, kleines oder zierliches Wesen | wi ìscht sèb e Ggräägglì! |
| 1032 | Ggragööl, s. | Lärm, Radau | |
| 1033 | ggragööle (ggragöölet) | Lärm, Radau machen | |
| 1034 | Ggragöölì, m. | Lärm machender Mensch | |
| 1035 | Ggrassel, s. | Rasselei | ès ìscht dòch wìder e Ggrassel ggsìì? im Schtall joss |
| 1036 | Ggräis, s. | in gutem Zustand, gesund | mì?r hènns ìm Ggräis! – t Chue ìscht wìder ìm Ggräis |
| 1037 | ggrìgget | kümmerlich, fast kränklich | s ìscht e chlì? e ggrìggets Chälblì |
| 1038 | Ggrìgg(ì), s., s. auch Schtürchel | kümmerliche Pflanze, kümmerliches Tier | sèb ìscht nù? nò? e Ggrìggi! |
| 1039 | ggrìgglet, s. auch ggragglet, krèmplet und prègglet | prall | dr Bòmm ìscht ggrìgglet voll Bììre |
| 1040 | ggrìtzge (ggritzget) | ächzen, knarren, quietschen | t Tüür mues men öle, sì ggrìtzget äll |
| 1041 | Ggröll, s. | Geröll, auch runde Glocken am Pferdegeschirr | |
| 1042 | ggròmpoole (ggròmpoolet) | Lärm machen | |
| 1043 | Ggròmpoolschiibe, w. | früher für den alten Fünfliber | |
| 1044 | ggròòpe (ggròòpet) | abtasten, tasten | èr ggròòpet äll ötschìs òn eren umme |
| 1045 | ggrööpelìg | übel sein | ès ìscht em gad ggrööpelìg wòrde |
| 1046 | ggròòte (ggròòte) | geraten, gelungen | es ìscht èm gùet ggròòte |
| 1047 | Ggròtze, m. | alleinstehende Tanne | ìm Jura hinn hètts überall ì de Wììse Ggrötze |
| 1048 | ggrüngget | kränkelnd | |
| 1049 | ggruppe (ggruppet) | kauern | |
| 1050 | ggrüpple (ggrüpplet) | suchend wühlen, auch an Narben kratzen oder in der Nase bohren | was ggrüpplescht wìder umme ? – wi ggrüpplet er äll ì dr Naa?se! |
| 1051 | Ggrùscht, m. | Sachen, Zubehör, Zutat, Garnitur, Plunder | èr hètt en fürchtige Ggrùscht kòò? ì sím Büro! |
| 1052 | ggrüscht (Vergangenheit von rüschte) | bereit, parat, vorbereitet | bìscht schò? ggrüscht zùm gùù? ? – hèscht dr Zòòbet ggrüscht ? |
| 1053 | ggrùschte (ggrùschtet) | stöbern, hantieren, wühlen, umziehen | was ggrùschtescht wìder ? – sì hènn géschter ui ggrùschtet |
| 1054 | ggrüschts Holz , s. | im Wald für den Abtransport bereit liegendes Holz | |
| 1055 | Ggrüttleti, Ggrùttleti, w. | Gerümpel, Unbrauchbares, Plunder, auch viel Kleingeld | sì hètt e gruusìgì Ggrüttletì ìm Göltséggel |
| 1056 | ggschaabet Hörpfel, MZ (ggschaabet ist die Vergangenheit von schaabe) | Saucenkartoffeln | |
| 1057 | Ggschäftsfüttle, s. | geschäftige Person, jemand, der viel unternimmt, auch z.T. Unnötiges | |
| 1058 | Ggschau, m. | Anblick, Schönheit | sì ìscht ggwüss kän Ggschau |
| 1059 | ggschaue (ggschauet) | anschauen | ggschaun e nù òò?! |
| 1060 | ggschènne (ggschènnet), s. auch ggschònnte | schnüffeln, wühlen | sì ggschènnt äll ötschìs |
| 1061 | Ggschéroosì (ma?che), s. | Aufhebens machen, übertreiben | wí ma?chscht jétz wìder e Ggschéroosì wäge dèm! |
| 1062 | Ggschier, s. | Pferde-, Essgeschirr, Werkzeug, Besteck | toen s Ggschìer nò? ufhéngge! – me sött albìgs s Ggschier em Firòbet unnerì rumme! tòe? nò? s Ggschier uf e Tìsch hèèr! |
| 1063 | Ggschierblètz, m. | Lappen zum Reinigen des Küchengeschirrs | |
| 1064 | Ggschìss, s. | Aufhebens, Uebertreibung | èr hètt albìgs en ùù? Ggschìss kòò? mìt ere |
| 1065 | ggschlaage | ganz (zeitlich) | dr ggschlaage Nòmmìttag hòòn ì müese warte |
| 1066 | ggschlacht, ggschlächt | ruhig, selbstbewusst | |
| 1067 | Ggschläipf, s. | Techtelmechtel, Liebschaft (abschätzig) | sì hènn e gruusìgs Ggschläipf mìtenònn |
| 1068 | Ggschlèmp, s. | unschön hängende Kleidung | wì hèscht du wìder e Ggschlèmp vùm e Pulì òò?! |
| 1069 | ggschlèmpet | schlampig | èr lauft äll esòe ggschlèmpet umme |
| 1070 | Ggschlüüder, s. | schleimige Masse | |
| 1071 | Ggschmeus, s. | unschönes Mus, Durcheinander | ì mòng das Ggschmeus nìì?d! – das ìscht e grussìgs Ggschmeus! |
| 1072 | ggschmue?ch | unwohl sein, übel sein | mìr ìsch es gònz ggschmue?ch! |
| 1073 | Ggschnörr, s. | irres Gerede, auch Gerücht | o wi ìscht wìder e Gschnörr! |
| 1074 | ggschònnte (ggschònntet), s. auch ggschènne | naschhaft sein, vandalieren, "z'Leid wèrche" | tùescht wìder ggschònnte ? |
| 1075 | Ggschònnte, m., Gschònntì, w., Ggschònnts, s. | naschhafte Person oder naschhaftes Tier | èr ìsch en Ggschònnte – die Gäis ìscht dènn e Ggschònntì – s Mäi?tlì ìscht aber e Ggschònnts |
| 1076 | ggschòòfet | zahm, brav, lieb | |
| 1077 | Ggschòss, s. | Stockwerk | sì bauen nò? e Gschòss höecher ass plòònet |
| 1078 | Ggschpäänli, s. | junger Freund oder junge Freundin | das ìscht halt s Ggschpäänlì zùm sèbe Chätzlì |
| 1079 | Ggschpòòne, m. | Freund, Spielgefährte | sì ìscht sinn Ggschpòòne |
| 1080 | ggschprìgglet | gesprenkelt | |
| 1081 | Ggschpuuse, w., s. auch Schpuuse | Braut | |
| 1082 | Ggschpüüslìg, m., s. auch Schpüüslìg | Bräutigam | |
| 1083 | Ggschpüüslìghääs, s. | Kleid des Bräutigams anlässlich der Hochzeit | |
| 1084 | ggschtaabet | langsam, bedächtig, auch steif | er ischt òfe gònz ggschtaabet – das Hèmp ìscht aber ggschtaabet |
| 1085 | Ggschtaabete, Ggschtaabì, m. | Langsamer | |
| 1086 | Ggschtäältli, s., auch Ggschtaalt | Mieder, auch ärmelloser Oberteil eines Rocks, frühewr auch ein Unterkleidungsstück zum Befetsigen der Strümpfe | früener hènn o t Buebe e Ggschtäältlì träit, dass ne t Schtrümpf gghébt hènn |
| 1087 | ggschtäät | langsam, behutsam, gemächlich | èr chunnt òfe ggschtäät dòhèèr |
| 1088 | Ggschtéél, s. | Regal, Gestell | |
| 1089 | Ggschtélaaschì, s. | etwas, das unordentlich aufeinander gestellt ist | |
| 1090 | Ggschtéll, s. | Gestell, Regal, auch essbare Innereien | es ìscht e guets Ggschtéll – ì hòò? dènn Ggschtéll nò? gèèrn! |
| 1091 | ggschtéllt (Vergangenheit von schtélle) | angesprochen, gestellt | dòe hètt er sì ggschtéllt – er hètts dött hèère ggschtéllt |
| 1092 | ggschtììflet | fertig angekleidet, herausgeputzt | èr schtòòt schò? ase ggschììflet ummenònn |
| 1093 | ggschtiift | gerade, trotzdem | èr chunnt ggschtiift bréziis gliech |
| 1094 | Ggschtínggetì Hoffert, w. | Tagetes, Studentenblume | |
| 1095 | ggschtöert (Vergangenheit von schtöere) | gestört, irr, dumm, einfältig, ungeschickt | sí ìscht e ggschtöerts Wííb |
| 1096 | ggschtòtzet, s. auch pègget | sehr, auffallend, bildhübsch | sì chunnt ggschtòtzet wääch dòhèèr |
| 1097 | ggschtraggt | gestreckt, geradewegs, steif | |
| 1098 | Ggschtréggts, s. | geschleiftes Stammholz im Wald | |
| 1099 | Ggschtrütt, s., s. auch Prämms | Eile, Hetze, Hast | |
| 1100 | ggschtruub, s. auch schtruub | bleich, auch schlecht oder anstrengend | es ìscht e ggschtruubs Wèrche ì dèm Agger – èr hètt ggschtruubet sìtt em létschte Mòò?l |
| 1101 | Ggschtüür, s. | kleine Holzabfälle, auch wild durcheinander liegende Legföhren oder Grünerlen | Ggschtüür brùcht me zum Òò?füüre – wi ìscht dött jomm e Ggschtüür! |
| 1102 | ggschùpft | irr, dumm | o wi ìscht das e ggschùpfts Wiib! |
| 1103 | ggschüttlet | nicht bei Sinnen, nicht bei Trost | es mue?s äin ggschüttlet sii?, wènn er das phoptet |
| 1104 | ggschwinn(g)haft | schnell, bald | èr ìscht ggschwinnghaft wìder ggònge |
| 1105 | ggschwöschtertìgchinn | verwandt als Kinder von Geschwistern | mì?r sinn ggschwöschtertìgchinn mìtenònn |
| 1106 | ggsìchtìg | weitsichtig | es ìscht wìder ggsìchtig hütt |
| 1107 | Ggsücht, s. | frühere Bezeichnung für Rheumatismus | miinì Mùtter hètt vììl Ggsücht kòò?! |
| 1108 | Ggugg, m. | Teil des Kachelofens, durch den die Wärme aus dem Küchenherd geht, mit Türchen auf der Küchen- und der Wohnraumseite | ìn Ggugg i?hì hétt me albìgs s Èsse ggschtéllt, wo hètt müese warm bliibe |
| 1109 | Gguggéére, w. | Fenster im Dach | mì?r hènn dènn nò? viil dùr t Guggéére ussì gglueget |
| 1110 | gguggéise (gguggéiset) | Versteckspiel machen | |
| 1111 | Ggüggel, m., s. auch Gùùlì | Hahn, auch hohler Lerchensporn (corydalis cava) | zùn e paar Hènne köert o en Ggüggel – Ggüggel hètts mäi?schtens unner de Bömm |
| 1112 | Ggugger, m. s. auch Tüügger | Kuckuck (cuculus canorus), auch "Teufel" | haus ìn Ggugger! – dr Ggugger sölls hoole! |
| 1113 | Gguggerblòeme, w. | Buschwindröschen (anemone nemorosa) | |
| 1114 | Gguggerchappe, w. | Pilzart (Teufelskappe) | |
| 1115 | Gguggerchäpplì, w. | eine Pilzart, vor allem auf dem Mist | |
| 1116 | ggüggsle (ggüggslet) | versteckt schauen, zusehen | |
| 1117 | Ggunnte, m. | Wassertümpel, Wasserpfütze, auch Teich | |
| 1118 | Ggunntel, m. | Keil, Befestigungsbolzen mit Loch und Haltering | mìt de Ggunntel hètt me dènn hìnnen òm Hòrnschlìtte nò? äin oder zwèe? Ruugel òò?gghèngt |
| 1119 | Ggüsch, w. | unsauberes Weib, Dirne, auch störrisches Tier | sì ìscht schò? e Ggüsch |
| 1120 | Gguschì, s. | Bett, Liegeplatz | chòmm mì?r gunn ìs Gguschì! |
| 1121 | Ggùtsch, m., s. auch Schapf, Schwéttì | eine grosse Menge Flüssigkeit, Strahl | es ìscht en Ggùtsch ahe chùù? |
| 1122 | Ggutsche, w. | Kutsche, auch Pritsche zum Schlafen | |
| 1123 | Ggütschlì, s. | Pritsche zum Schlafen, vor allem im Stall | |
| 1124 | ggùtschwiis | ruckweise austretend | sèb Wasser chunnt ggùtschwiis ahe |
| 1125 | Ggùtterebùtzer, m. | Flaschenbürste | |
| 1126 | Ggùtterewìxì, w. | früher Schuhfett in Flasche mit einem Lappen an einem Draht | |
| 1127 | ggvrieret | verwirrt, kindisch, irr | èr ìscht en ggvrierete Kärlì unn köertì uf Pfäfers ui |
| 1128 | ggwäärlìg | sicher, ungefährlich | nimms ggwäärlìg! |
| 1129 | ggwäärtìg schtùù? (ggwäärtìg ggschtònne) | damit rechnen, annehmen | chòò?scht ggwäärtig schtùù?, dass er nüü?t gitt! |
| 1130 | Ggwääte, Ggwächte, w. | Schneeverwehung | |
| 1131 | ggwaggle (ggwagglet) | schaukeln, schwanken, zittern | der Chaschte hètt gad ggwagglet |
| 1132 | Ggwagglì, m. | dummer Kerl, nicht grob gemeint | o wì ìscht dèr wìder en Ggwagglì! |
| 1133 | Ggwälsch, s. | Spuren vom Gehen oder Tummeln im Gras | sì hènn e fürchtìgs Ggwälsch hinnerlùù? |
| 1134 | ggwéérìg | einsatzfreudig, selbständig denkend | sì ìscht e ggwéérìgs Wiib |
| 1135 | Ggwéis, s. | Durcheinander, Lärm, Unruhe | ès ìscht e fürchtìgs Ggwéis ggsìì? |
| 1136 | ggwènne (ggwènnt) | gewöhnen | |
| 1137 | Ggwétt, w. | Wette | ì ma?chen e Gwétt, èr chunnt nò?! |
| 1138 | Ggwònn, s. | Anzug, Kleid | |
| 1139 | Ggwònnchìschte, w., s. auch Hùttle-chischte | Gewandkiste (Kleiderkiste bei Sennen) | |
| 1140 | ggwòò?, ggwùù? | bekannt, gewohnt | èr ìscht mì?r nì?d ggwòò?! |
| 1141 | Ggwörg, s. | Durcheinander | |
| 1142 | Ggwunner, Ggwunner-chratte, m. | Neugierde | dr Ggwunner hètt sì plòòget – ì wètt em nò? dr Gwunnerchratte schüüre! |
| 1143 | Ggwunnerfìtz, m. Ggwunnernaa?se, f. | neugieriger Mensch | èr ìscht albìgs en Gwunnerfìtz ggsìì? |
| 1144 | ggwunnershalber | aus Neugier | sì ìscht nù? ggwunnershalber ìs Kino ggònge |
| 1145 | ggwüsswäärlì | sicher, tatsächlich | èr ìscht ggwüsswäärlì nì?d dòò! |
| 1146 | ggwùù?lì(g) | gewöhnlich | èr chunnt ggwùù?lì vòr em zwölfì |
| 1147 | gìftle (ggìftlet) | reizen, streiten | |
| 1148 | gigele (ggigelet) | leicht und verschmitzt lachen | |
| 1149 | gigòmpfe (ggigòmpfet), s. auch ggìeggle, räite | schaukeln | mùe?scht nì?d äll gigòmpfe mìt em Schtuel! |
| 1150 | Gigòmpfì, w. | Schaukel | |
| 1151 | giire (ggiiret) | klirren, z. B. Schritte auf kaltem Schnee, kreischen bei Metall | |
| 1152 | gìrre (ggìrret) | Geräusch beim Gehen über alte Holzfussböden oder Treppen | |
| 1153 | Gìschpel, m. | unruhiges Kind | sèb Mäi?tlì ìscht en fürchtìge Gìschpel wòrde |
| 1154 | Gìsmer, m. | Pfannenreiniger aus Reisig | |
| 1155 | Gitt, m. | Geiz, Heisshunger, Missgunst | èr hètt ìn Gitt i?hì ggèsse |
| 1156 | gittarne (ggittarnet) | Gitarre spielen | s Gittare-Baabelì ìscht bìs ùf Chùr ui ge gittarne |
| 1157 | gittíg | geizig | |
| 1158 | Gitzgäägelì, s. | Ziegenkot, auch etwa Ausdruck des Föppelns | ö ö Gitzgäägelì, jétz hèscht halt gliech verlòòre! |
| 1159 | Gìtzìhòòse, w. | Hose für Buben mit angenähtem Oberteil | |
| 1160 | glaare (gglaaret) | glotzen, intensiv anschauen | muescht nì?d esòe glaare! |
| 1161 | Glaarì, m. | jemand, der glotzt, auch ständiges Glotzen | wí bìscht dù en Glaarì! – hèscht dr Glaarì ? |
| 1162 | Glaarìchaschte, m. | Fernsehapparat | |
| 1163 | Glääslì, s. | Gläschen, auch Glühbirne | tòe? nò? s Glääslì trüchne! – mue?scht e neus Glässlì i?hì tòe? |
| 1164 | gläitìg | rasch, schnell, hurtig | wènn er gläitìg ma?chen sinn mer früener fértìg! |
| 1165 | Glééser, MZ | Gläser, auch Brille | ì hòò? grad drüü Glééser verschlaage! – wo hòòn i jétz t Glééser abggléét ? |
| 1166 | gléésìg | gläsern | sì hètt en gléésìge Blìgg |
| 1167 | Gléi, m. | griller Schrei | sì hètt en Gléi abgglùù? |
| 1168 | gléie (ggléit | schrill lärmen, schreien | tòe? nì?d esòe gléie! |
| 1169 | glènzìg | glänzend, leuchtend | t Platte ìscht glènzìg |
| 1170 | Gléscht, s. | Ueberzug bei Email- oder Keramikgeschirr, auch gefrorene Fensterscheibe | |
| 1171 | gléschtìg | gefroren | das Pfìschter ìscht gònz gléschtìg |
| 1172 | glétschchaalt | eiskalt | |
| 1173 | glíechle (gglíechlet) | gleichen, ähnlich sein | das gliechletem wìder – sì gliechlet dr Mùtter |
| 1174 | glii | schnell, bald | chunnscht aber glii wìder! |
| 1175 | gliihaft | schnell, bald, sofort | èr chunnt gliihaft wìder zrùgg! |
| 1176 | Glìmpf, m. | dicke Nadel mit Kopf und Öhr | |
| 1177 | Glinzelì, s. | gelb blühender Hahnenfuss (ranunculus acer) | s Vèè frìsst t Glinzelì nìì?d |
| 1178 | glìtzelìg | glänzend | sèb Hòòsefüttle ìscht òfe glìtzelìg |
| 1179 | glònz | sternenklar | dì létscht Na?cht ìsch es glònz ggsìì? |
| 1180 | Glùùfe, w. | Stecknadel | |
| 1181 | Gölderlì, s. | steifer Hemdkragen | dr Schwììgervatter hètt dènn äll nò? e wisses Gölderlì òò? kòò? |
| 1182 | Goldòmsle, w. | Pirol (oriolus oriolus) | |
| 1183 | göllt, s. auch gètt | nicht wahr | |
| 1184 | Gölt, s. | Geld | |
| 1185 | Göltséggel, m. | Portemonee, Geldbeutel | |
| 1186 | Gööch, m. | stinkender Käfer | |
| 1187 | Gööchlì, s., s. auch Gäifer | ein klein wenig | es hètt nù? gad e Gööchlì Schnèe? kòò? |
| 1188 | Goof, m. | Kind, heute eher etwas abschätzig | es sinn albìgs frèchì Goofe ggsìì? |
| 1189 | gòòge (ggòòget) | liegen, auch faul liegen | tòe? nì?d òn t Schtònge zui gòòge! |
| 1190 | Gòò?sblöemlì, s. | Gänseblümchen (bellis perennis) | |
| 1191 | gòpmerchiid | es scheint, als ob, fast, sozusagen | èr chunnt gòpmerchiid o nò? – gòpmerchiid hènn sìs unn vermunns |
| 1192 | gòttschtrööflìg | ungeheuerlich, sehr stark | |
| 1193 | graadewèg | geradewegs | gòscht em Béschte de ggraadewèg ui! |
| 1194 | Grääsämt, s., s. auch Hööämt | dritter Heuschnitt | |
| 1195 | Grabser, m. | Bürger von Grabs, auch grosser, keilförmiger Korb mit 2 Handhaben | (lt. Schweizer Idiotikon) |
| 1196 | gräuele (ggräuelet) | schimmlig sein | |
| 1197 | gréé | fertig, bereit sein, steil, auch müde, abge- schlagen | bìscht o schò? gréé ? – s gòòt gréé ui! |
| 1198 | grèll | schrill | sì hètt e grèllì Schtimm |
| 1199 | Grinn, m. | Tierkopf, verächtlich für den Kopf eines Menschen | dr Grínn hètt ems wìder nì?d zuegglùù? |
| 1200 | Grinnì, m. | Trotzkopf | |
| 1201 | gròene (ggròenet) | grünen (die Wiesen nach der Schneeschmelze) | hèscht ggsèe? wis gròenet ? |
| 1202 | Gròenìùù?, m. | Geranium, Geranien | |
| 1203 | Gròesdòngg, m. | grosser Dank | ì säg dr Gròesdòngg! |
| 1204 | gròeshaft | eher gross | èr ìscht en gròeshafte Kärlì ggsìì? |
| 1205 | gròeskòtzet | wichtigtuerisch | wi chunnt dìe wìder gròeskòtzet dòhèèr |
| 1206 | gròesmächtìg | sehr gross, auch grossartig | s ìscht e gròesmächtìgs Fèscht |
| 1207 | Gròesvatterpfíífe, w. | sehr lange Pfeife (mit Wasserauffangbehälter) | |
| 1208 | Grüsche, w. | Grütze, Kleie | |
| 1209 | Grüübe, w. | Rückstand beim Einsieden von Tierfett | |
| 1210 | gruusìg, grüüsìg | unangenehm, schlecht, abstossend | das ìscht dòch gruusìg – es ìscht e gruusìgs Wètter – mì?r gruusets vòr de Chròtte |
| 1211 | Gruusìge(i), m. & w. | ekliges Wesen | |
| 1212 | guete (gguetet) | bessern, genesen, besser werden | das guetet schò? wìder! |
| 1213 | Güeterhännler, m. | Liegenschaftenhändler | |
| 1214 | Güetì, w. | gut, lecker, Güte | t Wüürscht sínn dòch wìder e Güetì! |
| 1215 | guetmòò? | gut gelaunt, nett sein, zutraulich sein | èr ìscht guetmòò? |
| 1216 | Guggernäägelì, w. | Kuckucksnelke (lychnis flos cuculis) | |
| 1217 | Güllechaschte, m. | Jauchegrube | |
| 1218 | Güllesuuger, m. | verächtlich für krumme Pfeife | èr hètt äll nò? dr glíech Güllesuuger |
| 1219 | Gülletrùgge, w. | Holzgefäss zum Austun der Jauche verwendet | |
| 1220 | Güllewùrm, m. | Mistbienenlarve mit langem Atemrohr (eristalis tenax) | |
| 1221 | güllne (ggüllnet) | Jauche ausfahren | |
| 1222 | gummifoo | wie es sich gehört | èr tùet wìder nì?d gummìfoo |
| 1223 | Gumsle, w. | Dummerchen, auch einfältiges Weib | o wi ìscht das e Gumsle! |
| 1224 | Gùrre, w. | grosses, dickes Weib | |
| 1225 | gùschtìg | schön geformt (Körper bei einem Rind, Kuh oder Ziege) | |
| 1226 | gùttle (ggùttlet) | eine Flüssigkeit unhandlich giessen, auch Flüssigkeit in einem Behälter unruhig bewegen | tòe? nì?d esòe gùttle! – t Mìlch gùttlet ì dr Tòò?se hinn |
| 1227 | Gùttletì, w. | zusammengeleerte Flüssigkeiten | |
| 1228 | Guu?, m. | Geschmack, Neigung | die Sosse hètt e kän Guu? |
| 1229 | güüde (ggüüdet) | verschwenden | tuescht wìder güüde ? |
| 1230 | guuge (gguuget) | weinen, abschätzig gemeint, auch hupen | dr Goof guuget dì gònz Zítt – dr Autofaarer hètt gguuget |
| 1231 | Guuge, w. | Blasinstrument, auch Autohupe | |
| 1232 | Guugefüülì, s., s. auch Oogschtefüülì | Eichelhäher (garrulus glandarius) | |
| 1233 | Guuge(r)mònnlì, s. | Gelbbauchunke (bombina variegata) | |
| 1234 | güügele (ggüügelet) | mit einer Spieltrompete spielen, auch trinken | dr Bueb güügelet dr gònz Taag mit sinere Guuge – en Tringger tuet ébe güügele |
| 1235 | Gùùgelfuer, w. | unordentliche Ladung | wi hètt er wìder e Gùùgelfuer gglaade! |
| 1236 | Gùùlì, m. | Hahn | |
| 1237 | Gùùlìtrùgg, m. | Luftkammer zwischen Schalenhaut und Schale des Eis | |
| 1238 | gùùme (ggùùmet) | Kinder beaufsichtigen, hüten | ì hòòn em t Goofe ggùùmet! |
| 1239 | Güüre, MZ | Allüren, Benehmen, Schliche | èr hètt schò? albìgs dère Güüre kòò? |
| 1240 | Gùùrt, m. | Gürtel, auch Rind mit weisser Ringzeichnung um den Leib | |
| 1241 | güü?schtele (ggüü?schtelet), s. auch schél-mele | betrügen beim Spielen, nicht grob gemeint | jétz hèscht aber ggüü?schtelet! |
| 1242 | hä? ? | was hast du gesagt ? | hä?, ì hòò? dì nì?d verschtònne ? |
| 1243 | ha?-a? | nein | ha?-a?, ì gùù? nì?d hääi?! |
| 1244 | Haab, w. | (grosse) Herde | èr hètt òfen e waggerì Haab Vèè |
| 1245 | Haabervoogel, m. | Goldammer (emberiza citrinella) | |
| 1246 | hääl | schlipfrig | |
| 1247 | haalde (gghaaldet) | das Gewicht verlegen, auch schräg sein | du muescht e chlì haalde! – s Fueder haaldet ùf dì ònner Sitte |
| 1248 | häälerle (gghäälerlet) | streicheln | |
| 1249 | Hääs, s. | Kleid, Anzug | |
| 1250 | Hafte, w. | Kette, an die das Vieh angebunden wurde, wenn es "ggschtumpe" wurde | |
| 1251 | häftle (gghäftlet) | Rinder "schtumpe" | hènn er t Rinnlì gghäftlet ? |
| 1252 | Häftlìg, m. | Haftverschluss, z.B. bei "Pöss" | |
| 1253 | Häftlìma?cher, m. | intensiv arbeitende Person | ér chròmpfet wi en Häftlìma?cher |
| 1254 | hääi? nìì? (hääi? tnùù?) | heim nehmen | èr hètt sì schò? hääi? tnùù? |
| 1255 | hääi? chùù? (hääi? chùù?) | heimkehren | ér ìscht schpòòt hääi? chùù? |
| 1256 | hääi? gùù? (hääi? ggònge) | heimgehen | jètz sötscht hääi? gùù?! |
| 1257 | Häidemèsser, s. | wild wachsender Schilf (phragmites communis) | |
| 1258 | Häidòmpf, m. | difuses, dunstiges Wetter | |
| 1259 | Halm, m. | Halm von Getreide, Gras, auch Stiel einer Axt | |
| 1260 | Hals-chéerì, w. | Nackensteife | |
| 1261 | Hälslìg, m. | Kälberstrick aus Hanf | |
| 1262 | halt | Imperativ von halten, auch nun einmal, eben | es ìscht jétz halt e sòe |
| 1263 | Haltl, m. | Hälfte, Teil | èr ìscht ìm hinnere Haltl vùm Huus dehääi? |
| 1264 | hämpfle (gghämpflet) | nur kleine Portionen essen | èr hämpflet nù? gad |
| 1265 | Hämschchue, w. | Kuh, die während der Alpzeit daheim behalten wird | |
| 1266 | hämsche (gghämschet) | sparen | èr hètt albìgs gghämschet |
| 1267 | Händel, m. | Streit, Uneinigkeit | |
| 1268 | Hängele, w. | Brett, das i.d.R. im Keller an der Decke aufgehängt wurde, um Lebensmittel aufzubewahren und sie vor den Mäusen zu schützen | e Hängele hètt me ìm Chöller albìgs kòò?, dass t Müü?s t Lèèbesmìttel nì?d verwütscht hènn |
| 1269 | Häntsche, m. & MZ | Handschuhe, auch etwa die Hand gemeint | bì dèm Wètter trägen ì kä? Häntsche – sì hétt mer nì?d emòò?l dr Häntsche ggìì? |
| 1270 | härb | streng, auch aufs Gemüt drückend | s Wäägelì gòòt aber härb – èr hètts härb kòò?! |
| 1271 | hardìmòò? | stark, steil, kühn, steirisch | èr ìscht aber hardimòò? dorìggschprunge |
| 1272 | Härmelì, s. | Wiesel (mustela herminea) | |
| 1273 | Hatschelì, s. | Ferkel, kleines Schwein, unsauberes Wesen | hèscht t Hatschelì schò? ggfueteret ? – bìscht e chlì e Hatschelì! |
| 1274 | Haue, w., Häuelì, s. | Hacke, Harke, kleine Harke | die Haue passt mer bésser, ass dr Chaarscht! – ìm Gaarte bruucht me mäi?schtens e Häuelì |
| 1275 | hauens! | geht weg! verschwindet! | hauens jétz aber! |
| 1276 | haus! | hau ab! geh weg! verschwinde! | haus zùm Tüüfel! |
| 1277 | häxelòes | unanständig, aufdringlich | èr ìscht en häxelòese Chnöllì wòrde |
| 1278 | hèb, auch sèb | das, jenes | hèb gòòt nìì?d! – sèb gìeng schòe?! |
| 1279 | héble (gghéblet) | Brotteig vorbereiten | |
| 1280 | héébe (gghébt) | fassen, auch anhalten | me mò?gne nì?d gghéébe – héb nò? schtìll! |
| 1281 | Héébì, s. | Griff, kurzer Stiel | |
| 1282 | Héégel, m. | Messer | |
| 1283 | hèère tòe? (hèère tòe?) | hinlegen, hinstellen, auch anschaffen | tòe?s dött hèère! – sì hètt s Tìschtuech hèère tòe? – èr hètt en Fèrnséher hèère tòe? |
| 1284 | hèèrehéébe (hèèregghébt) | hin halten, sich hingeben | sì hétt mer hèèregghébt |
| 1285 | Hèèrt, m. | Erde, Humus, auch Kochherd | hèscht dr Hèèrt abtrììbe ? – ì mim Gaarte hòòn ì dr bésser Hèèrt |
| 1286 | Hèèrtròmm, s. | Platte aus Sandstein vor dem Einschub des Kachelofens | |
| 1287 | héfle (gghéflet) | das Melken der Kühe wegen anderweitigem widerlichem Tun unterlassen | |
| 1288 | Hégì, m. | getrockneter Geschlechtsteil eines Ebers | (zum Fetten von Sägen, früher vom Vater auch etwa benutzt für Schläge auf den Hintern der Söhne) |
| 1289 | hélde (gghéldet) | neigen, schief halten (Gefäss) | me mues dr Chrùeg e chlì hélde |
| 1290 | Hèmmschue, m. | Eisenstück, das zum Bremsen unter die Wagenräder gelegt wurde | |
| 1291 | Hèmperlatz, m. | Bruststück anstelle eines Hemdes | (trugen früher die reicheren Bauern unter dem Kittel) |
| 1292 | hènewie, auch sènewie | so jetzt | sènewie, gòng ääi! – hènewie, jétz chòò?scht höere! |
| 1293 | Hènne, w. | Huhn, auch weisse Abart des hohlen Lerchensporn (corydalis cava) | |
| 1294 | Hènnefüttlefrìsuur, w. | ungezopfte, hochgezogene Haare, oft mit eingestecktem Kamm | |
| 1295 | hènnehutte (gghènnehuttet) | Gänsehaut haben | |
| 1296 | Hènneschìss, m. | sofort wieder, immer wieder | èr chunnt all Hènneschìss wìder ue |
| 1297 | Hènnetarm, m. | Ackerunkraut (stellaria media) | |
| 1298 | Hènnetròn(t)sch, m. | pappiges Hühnerfutter, auch abschätzig für pappiges Gericht | |
| 1299 | Hènnevoogel, auch Hènnì, m. | Habicht (accipiter gentilis) | lùeg wi chräiset dr Hènnevoogel! |
| 1300 | Hèpf, m. | Rückstand im Most- oder Weinfass, dient teils zur Herstellung von Branntwein | |
| 1301 | Hérbschtlängele, w. | Birnensorte, vor allem zum Dörren geeignet | |
| 1302 | Hérme, m. | Lamm, das von einer Ziege gesäugt wird | |
| 1303 | Hèrreschlüsselì, s. | echte, auch Frühlings-Schlüsselblume (primula veris) | Hèrreschlüsselì hètt me früener ggsuecht zùm Théé ma?che |
| 1304 | hért | sehr nahe, knapp, hart | der Wèg gòòt hért em Huus verbéi ui – s Lèèben ìscht schò? e chlì hért |
| 1305 | Héss, m. | kastriertes männliches Schwein | |
| 1306 | heusche (ggheuschet) | verlangen, fordern, etwas gerne haben wollen | wènn er nù? kä? Gölt heuschet! |
| 1307 | Himmelbläuelì, s. | Frühlingsenzian (gentiana verna) | |
| 1308 | Himmels-chüelì, s. | Marienkäfer (coccinella sp.) | |
| 1309 | hìnecht | heute abend | hìnecht gummer früe ìs Bétt! |
| 1310 | hinne | hinten | èr gòòt äll hinne nò?hì? |
| 1311 | hinnenùmmì? | hinten herum | hinnenùmmì? ìscht me äll ggschiider |
| 1312 | hinnerenònn | hintereinander, streitsüchtig | t Wäisehüüsler sinn ällewiil hinnerenònn ggloffe – s Sònnchoobelìs sinn äll hinnerenònn ggsìì? |
| 1313 | hinnerfüür | verkehrt herum | jétz hèsch es gad hinnerfüür hèère tòe?! |
| 1314 | hinnerhéébe (hinnerhébt) | bewusst bremsen | èr hinnerhébt wìder wagger |
| 1315 | hinnerhògge (hinnerhògget) | zurückbleiben, nicht folgen | èr ìscht hinnerhògget |
| 1316 | hinnerì (kéie) (hinnerì kéit) | zurück, auch wegen eines Vergehens einsperrren | Bläss, gòng hinnerì! – me hètt ne hinnerì kéit |
| 1317 | hinnerì lìtze (hinnerì gglìtzt) | zurück schlagen (z. B. Hemdärmel) | lìtz t Hèmpérmel hinnerì! |
| 1318 | Hinnerlìg, m. | Nachteil | sèb Chinn hètt jétz sinner Lèbtìg en Hinnerlìg wèget de Fües |
| 1319 | hinnerrùggs | von hinten, auf gemeine Art | |
| 1320 | Hinnerrüggsler m. | Falscher, Unehrlicher | èr ìscht en Hinnerrüggsler |
| 1321 | Hinnersääs, m. | Nichtortsbürger | t Hinnersääs hènn hütt äigetlig käiNò?chtäil mèe? gègenüber früener |
| 1322 | hinnerschì | rückwärts | èr gòòt hínnerschì ussì |
| 1323 | hinnerschì ma?che | auch etwas mit Verlust abschliessen | sì ma?chen äll hinnerschì |
| 1324 | hinnerschlächtìg, s. auch hìnnerträchtìg | verschlagen | er ischt en hinnerschlächtìge Chnöllì |
| 1325 | Hinnersäss, m. | Nichtortsbürger, Auswärtiger | |
| 1326 | hinnerträchtìg, s. auch hinner-schlächtìg | verschlagen, unehrlich | èr ìscht schò? e chlì hinnerträchtìg |
| 1327 | hitlere (gghitleret) | mit dem Nationalsozialismus sympatisieren | |
| 1328 | Hitlerì, m. | Sympathisant des Nationalsozialismus | t Fröntler sinn vor em létschte Chrìeg überzügtì Hitlerì ggsìì? |
| 1329 | hìtòcht, s. auch ähìtènggt und ähìtòcht | gewiss nicht | hìtòcht, èr ìscht nì?d dòò dehääi?! |
| 1330 | Hítzger, Hítzgì, m. | Schluckauf, Aufstossen | |
| 1331 | hòe hòe | so, so | hòe hòe, chunnscht o wìder emòò?l ? |
| 1332 | Hòechmùetsggagg, m. | hochmütige, weibliche Person | |
| 1333 | Hòechwasserhòòse, w. | Hose, die kaum zu den Schuhen reicht | |
| 1334 | Hòedewììder, m. | ungeschnittener Schafbock | |
| 1335 | Höe?lì, s. | Kücken | |
| 1336 | Hòestìg, s. | Hochzeit | |
| 1337 | Hòffert, w. | Hoffahrt, Hochmut | t Hòffert mùes gglìtte hòò? |
| 1338 | Hòffertsggagg, m. | herausgeputzt gekleidete Frau | |
| 1339 | hògge bliibe (hògge plììbe) | sitzen bleiben, auch nicht nachkommen (z.B. in der Schule) | blib dòch hògge! – èr ìscht ì dr zwäite Klass nòmòò?l hògge plììbe |
| 1340 | hògge lùù? (hògge lùù?) | bleiben, stehen oder sitzen lassen | èr hètt sì gad hògge lùù? – muescht sèb Blöemlì hògge lùù?! |
| 1341 | hòggecht | sitzend | sì hètt ase hòggecht nò? möö?ge gglònge |
| 1342 | Höggerlì, MZ | Buschbohnen | hèscht t Höggerli schò? unnerì ? |
| 1343 | hoi | freundschaftlicher Gruss | hoi Schtèff! |
| 1344 | hoien | freundschaftlicher Gruss zu mehreren Personen | hoien Bùebe! |
| 1345 | Holder, m. | Holunder (sambucus nigra) | s gitt ròeten unn schwarze Holder |
| 1346 | Holderbrèègel, m. | Mus aus Holunderbeeren | |
| 1347 | Holderì(ho), m. | unbekümmerter Typ | |
| 1348 | holla! | anstatt "hallo" wird oft von Besuchern "holla" ins Haus gerufen, wenn sich niemand meldet | holla, ìscht nèemet dòò! |
| 1349 | Holz rùgge (Holz ggrùggt) | Rundholz transportieren, auch nur mit dem "Zabi" | |
| 1350 | Holzbììre, w. | wilde Birne, Holzbirne | |
| 1351 | Holzbòòdì, m., auch Holzchnò?schpe | Holzschuh | |
| 1352 | Holzchòpf, m. | Holzanteil, Bürgernutzen, früher auch etwa Uebername für Grabser | |
| 1353 | Holzggüggel, m. | Schwarzspecht (dryocopus martius) | |
| 1354 | Holzléédì, w. | Pferd mit "Rosstuu?s" und darauf befestigtem Rundholz | |
| 1355 | Hölzlì, s. | gefällte Tanne | èr hètt drüü Hölzlì ùf em Schlìtte |
| 1356 | Hölzlìschtùmpe, m. | gefällter Tannenholzstamm | |
| 1357 | Holzöpfler, m. | Holzapfelbaum, wilder Apfelbaum | |
| 1358 | Hòmpfle, w. | Handvoll | èr hètt e gònzì Hòmpfle Béérì ggschtoole |
| 1359 | Hòmpùeb, m. | Hüttengehilfe | dr Hòmpùeb ìscht für das dòò |
| 1360 | hònn(d)le (gghònnlet) | handeln, markten, auch vormelken | sì hènn schò? rècht gghònnlet – èr hònnlet o mìt ne – vòr em Mè?lche vù Hònn mues me hònndle |
| 1361 | Hònnhärfelì, s. | früher bezeichnete Handorgel | |
| 1362 | Hònn(schtìgg)ma?schiine, w. | von Hand zu bedienende Stickmaschine | ì dr Régìùù? Wèrdebèrg hètts um 1920 nò? ötsche 600 Hònnschtìggma?schiine kòò? |
| 1363 | hònntlì(g) | rasch, schnell | gòòscht aber hònntlì(g) ääi! |
| 1364 | hònntlìgewèg | raschestens, schnellstens | chòmm dènn de hònntlìgewèg wìder! |
| 1365 | Hònntuu?s, m. | "Tuu?s", der von einem Mann geführt wird | |
| 1366 | hòò? (kòò?) | haben | |
| 1367 | Hööämt, s. , s. auch Gräsämt | Schnitt nach dem Aemt | |
| 1368 | Hööchel, m. | Zinkenhake, auch mageres Tier | nimm dr Hööchel, dènn gòòts! – sèb Chälblì ìscht en fürchtìge Hööchel |
| 1369 | hòòfelì | achtsam, behutsam, auch etwa langsam | muescht hòòfelì umgùù? mìt em! – sì ìscht gònz hòòfelì ääi ggònge |
| 1370 | Hòògge, m. | Haken, auch das Bein stellen, auch altes Pferd | hènggs òn Hòggen ui! – èr hètt mer gad dr Hòògge ggschtéllt – wi ìscht sèb Ròss ofen en Hòòge |
| 1371 | Hòòggeschtègge, m. | Bergstock mit gekrümmtem Griff | |
| 1372 | hööggle (gghöögglet) | mit eingehakten Fingern versuchen, den Gegner über den Tisch zu ziehen | |
| 1373 | Hööjùgger, m. | Heuschrecke (acrididae) | |
| 1374 | Höömùùnet, m. | Juli | |
| 1375 | höön | böse, ungeduldig, schlechter Laune sein | sì ìscht dòch wìder höön |
| 1376 | Hööplöemt, s. | Heublumen, Rückstand vom Heu in der Tenne | |
| 1377 | Hööpünntel, m. | auf dem Rücken getragener "Pünntel" Heu | |
| 1378 | Hòòr(e)bònn, s. | Haarband (bei Gretchenfrisur üblich) | |
| 1379 | Hòòraff, m. | Militärtornister aus Tierfell | |
| 1380 | Hòòrmònnlì, s., s. auch Wildbuebe | verblühte Alpenanemone (pulsatilla alp. oder anemona alp.) | |
| 1381 | Hòòrrùpf, m. | Ziehen an den Haaren | dr Vatter hètt mer nò en Hòòrrùpf ggìì? |
| 1382 | Hòòrschtrènze, w. | Haarstrang (peucedanum sp.) | |
| 1383 | Hööschélm, m. | Breitwegerich, auch Heudieb (plantago major) | |
| 1384 | Hòòse chéere (Hòòse kéert) | den Darm leeren | gòng dött hinner e Bòmm dòrì ge t Hòòse chèere! |
| 1385 | Hòòselaade, m. | Hosenschlitz, auch herabklappbarer Teil (Laade) der früher üblichen Männerhosen | hèscht nò? dr Hòòselaaden òff! – en Hòòselaade zùm ääi lùù? hètt me hütt nù? nò? bì Trachtehòòse |
| 1386 | Hòòselòtterì, m. | Typ mit zu weiten Hosen | o wi ìscht dèr o en Hòòselòtterì! |
| 1387 | hòòselùpfe (hòòsegglùpft) | schwingen | |
| 1388 | Hòòserìngge, m. | Hosenschnalle | |
| 1389 | Hòòseschpònner, m. | Schläge auf den Hinterteil | dr Vatter hètt em Bùeb en Hòòseschpònner ggìì? |
| 1390 | Hopp, Höpplì, s. | Stück, Kopf, auch Salat- oder Kabiskopf | èr ìscht mìt zwää Höpplì Vèè z'Maa?rt – nimm gad nò? e zwäits Höpplì Salòòt ue! |
| 1391 | höpperle (gghöpperlet) | leicht hopsen | |
| 1392 | Hoppete, w. | Kopfteil beim Bett | |
| 1393 | hoppla! | anstelle einer Entschuldigung, wenn einem Ungeschicktes passiert | hoppla, jétz ìscht mr s Tässlì gad vertschlìpft! |
| 1394 | Hopplober, m. | Pfulmen mit Laubinhalt | |
| 1395 | hoppwoluuf | gesund, unternehmungslustig sein | sì ìscht wìder hoppwoluuf |
| 1396 | Hòrnìg, m. | Februar | |
| 1397 | Hòrnjòch, s. | Beim "Hòrnjòch" wird das Joch an die Hörner der Tiere gebunden | |
| 1398 | Hòrnréeme, m., s. auch Jéhälme und Oblääze | Lederriemen zum Befestigen der Hörner am Joch | |
| 1399 | Hòrnschtruuch, m. | Hartriegel (cornus sanguinea) | |
| 1400 | Hòrnüüle, w. | Waldohreule (asio otus) | |
| 1401 | Hörpfel, m. | Kartoffeln | |
| 1402 | Hörpfelrììbel, m. | "Rììbel" aus Kartoffeln | i bìì? nì?d esòe scharf ùf Hörpfelrììbel |
| 1403 | Hòschtet, w. | Hofstatt, Wiese beim Haus | |
| 1404 | Hòtsch, m. | unsauberes Wesen | sì ìscht schò? albìgs en Hòtsch ggsìì? |
| 1405 | hòttere (gghòtteret) | rammeln, auch Geschlechtsakt bei Kleintieren, z.B. Kaninchen | |
| 1406 | hötterle (gghötterlet) | geruhsam fahren, dahin schaukeln | er hötterlet äll esòe mìt sìm Charren ummenònn |
| 1407 | hueremänntìsch | wahnsinnig, sehr | èr hètt ne hueremänntìsch zämmeggschtuucht |
| 1408 | hüffle (gghüfflet), s. auch òò?hüffle | anhäufeln (z.B. Bohnen, Kartoffeln oder Mais) | |
| 1409 | hujumme (gghujummet) | einen Nebenbuhler herausfordern mit "hujumm" | t Na?chtbuebe hènn dènn früener schò? nò? ötsche gghujummet |
| 1410 | hülpe (gghülpet) | humpeln | èr hülpet äll nò wagger |
| 1411 | Hungertoole, w. | eingefallene Magengegend beim Vieh | wí hètt das Vèè Hungertoole! |
| 1412 | Hungg, m. | Honig, auch etwa Konfitüre gemeint | |
| 1413 | Hunggbrüttlì, s. | Butterbrot mit Konfitüre oder Honig | |
| 1414 | hunnalt | sehr alt , steinalt | èr ìscht hunnalt wòrde |
| 1415 | Hunnshòede, w. | Samenkapsel der Herbstzeitlose (colchicum autumnale) | |
| 1416 | Hunnsì, m. | Schwimmart des Hundes | |
| 1417 | Hunnspipper, m. | kurze, gerade Pfeife | |
| 1418 | Hunnsschmùtz, m. | Hundefett | |
| 1419 | Hùpf, m. | Schlich | mì?r sinn em ùf e Hùpf chùù?! |
| 1420 | hùrchle (gghùrchlet) | atmen bei verstopfter Luftröhre | sì hètt dì gònz Na?cht gghùrchlet |
| 1421 | Hùrchlì, m. | jemand, der "hùrchlet" | o wi bìscht dù äll nò en Hùrchlì! |
| 1422 | Hùrrlìbùeb, m. | Kreisel (Kinderspielzeug), auch unruhiges Kind | |
| 1423 | Hùsche, MZ | Schläge, Hiebe | èr hètt wìder Hùschen überchùù? |
| 1424 | Huschì, s. | Bett | gòng ìs Huschì! |
| 1425 | Hùtschelì, s. | eher alte, nicht intelligente Frau | sì ìscht e gruusìgs Hùtschelì |
| 1426 | hutte (gghuttet), hütte (gghüttet) | häuten, stürmen, stark winden, regnen, schneien | es hètt dòch wìder gghuttet dì létscht Na?cht – dr Jééger hètt dr Hìrsch usgghuttet – me hètt dr Fùchs usghüttet – e Schlònge huttet sì |
| 1427 | hüttìg | vom gleichen Tag | das ìscht e käi? hüttìgs Bröetlì ggsìì? |
| 1428 | Hüttìge, m. , Hüttìgì, w. (immer mit "kän") | kein Junger bzw. keine Junge, in einem gewissen Alter sein | èr ìscht o kän Hüttìge mèe? |
| 1429 | hüttìgstaggs | heutzutage | hüttìgstaggs giengs ònnerscht |
| 1430 | Hùttle, m. | Lumpen, auch für unschönes Kleid verwendet | t Hùttle tuet me ìn Chläidersagg – wi hètt die wìder en Huttlen òò?! |
| 1431 | Hùttlechìschte, w., s. auch Gwònnchìschte | Kleiderkiste bei Sennen | |
| 1432 | Hùttlì, m. | unsauberer, auch heruntergekommener Kerl | èr ìscht en rèchte Hùttli wòrde |
| 1433 | Huuchler, m. | Waldkauz, (strix aluco), auch andere Eulenarten | |
| 1434 | hüülens Élènn, s. | Mensch mit skelettartigem Körper, sozusagen eben ein "grosses Elend" | sì ggsie?t uus wi e hüülens Élènn |
| 1435 | hüüne (gghüünet) | heulen bei Hunden und Füchsen, auch schrill weinen | hèsch t Füchs köert hüüne ? – sì hètt wìder gghüünet |
| 1436 | hüür | heuer, dieses Jahr | |
| 1437 | hüürìg | von diesem Jahr | das ìscht hüürìge Mòscht |
| 1438 | huuse (gghuuset) | sparsam sein, sparsam umgehen | sì hènn ällewiil gghuuset |
| 1439 | hüüsle (gghüüslet) | spielen | èr tùet em líebschte mìt de Chlötz hüüsle |
| 1440 | huuslìg | häuslich, sparsam | |
| 1441 | Hüüslìschnègg, m. | Weinbergschnecke (helix pomatia) | |
| 1442 | Hüüsliwaar, w. | Spielsachen | me gitt em am béschte Hüüslìwaar |
| 1443 | Huuslütt, MZ | Mieter, auch Ungeziefer (Flöhe, Läuse) | ì hòò? guetì Huuslütt ì? mim Huus – hèscht Huuslütt, dass t äll ì de Hòòr chratzescht ? |
| 1444 | ie? s. auch i?hì | herein | chunn dòch ie?! – gòscht em béschte gad sölber i?hì! |
| 1445 | iedere | jeder | iedere gäb ìs nì?d vergèèbìs |
| 1446 | iederònner | jeder andere | iederònner wär dehääi? plììbe |
| 1447 | iedìònner | jede andere | iedìònner gieng nì?d dött ui |
| 1448 | ietwèdere | beide (männlich) | ietwèdere ìscht mer bìkònnt vòrchùù? |
| 1449 | ietwèderì | beide (weiblich) | ietwèderì vù de Mäi?tle hètts abggschtrìtte |
| 1450 | ietwèders(ch) | beide (sächlich) | ietwèders(ch) vù de Chinn hòòn ì phönnt |
| 1451 | i?hìbraschte (i?hìpraschtet) | hineinstürmen | sì sinn gad ìs Huus i?hìpraschtet |
| 1452 | i?(h)ì luege (í?hì gglueget) | als Freier oder Nachtbub durchs Fenster schauen, einschauen beim Versteckspiel, verlieren | èr hètt gad zùm Pfìschter i?hì gglueget – jétz chönnscht o dù wìder emòò?l i?luege! – jétz hètt er nò? müese inluege mìt em Gölt |
| 1453 | i?(hì)schlööfe (i?hìggschlööft) | einfädeln, hineinziehen | mùescht halt t Schnùer i?hì schlööfe! |
| 1454 | i?hìschlùù? (i?hìggschlaage) | hineinschlagen, hineinrammen | mùescht dr Schtùmpe halt graad i?hì schlùù?! |
| 1455 | I?hìwèg, m. | Hinweg | mì?r gunn ùf em I?hìwèg hèère! |
| 1456 | i?hìwèrts | hinein | i?hìwèrts gòòts härb! |
| 1457 | Iiberìg, m. | Wiesenbärenklau, Bèngel (heracleum sp.) | |
| 1458 | ii?binne (ii?punne) | Vieh in den Stall tun | me sött s Vèè wìder ii?binne |
| 1459 | ii?brògge (íí?prògget) | einbrocken, auch selbstverschuldet | èr hètts sölber ii?prògget |
| 1460 | ii?fättne (íí?ggfättnet) | einfädeln | |
| 1461 | ii?fòng (am Berg gehört) | ausgesprochen | dr Bròòten ìscht ii?fòng guet ggsìì? |
| 1462 | ii?fùetere (ii?gfùeteret) | das Vieh im Stall füttern | mì?r mùen ii?fùetere, s ìscht vill z'na?ss zùm Uslùù? |
| 1463 | ii?füüre (ii?ggfüüret) | heizen (im Kachelofen oder Cheminee) | dr Gròesvatter füüret nò? jéde Mòrge sölber ii? |
| 1464 | ii?ggschìere (íí?ggschìeret) | dem Pferd das Geschirr anziehen | hèsch es schò? ii?ggschieret ? |
| 1465 | iimäi?e (ii?pmäit) | Gras für das im Stall stehende Vieh mähen | |
| 1466 | iine wörde (iine wòrde) | erfahren | èr würts sìcher o iine |
| 1467 | Ììnìs, m. | Anis | |
| 1468 | ììre, ììri, ììres, ììrnì auch érnì | ihre | das ìscht ììre Rògg – ììri Mùtter ìscht o dòò – ììres Hunnlì ìscht ggschtòrbe – das sinn ììrnì Goofe – sèb sinn érnì Hènne |
| 1469 | ii?sämmle (ii?ggsämmlet) | ernten, einsammeln | hüür chòme früe ii?sämmle |
| 1470 | Iisblòòtere, w. | Eisbeule, auch Luftblase unter dem Eis | èr ìscht gad über dì sèb Iisblòòtere überì ggfaare! |
| 1471 | ii?schlööfere (ii?ggschlööferet) | einschläfern | dr Vèètòggter hètt dr Barì ii?ggschlöö-feret |
| 1472 | ii?schlùù? (ii?ggschlaage) | im Boden einschlagen (z.B. Gemüse im Herbst), zutreffen | tòens dòch ìm Hérbscht äifach ii?schluu? – es hètt gad ii?ggschlaage, dass er chùù? ìscht |
| 1473 | ii?schnètze (iiggschnètzet) | schneiden von Kraut zum Einmachen in der Stande | |
| 1474 | ii?schpringe (ii?ggschprunge) | ersetzen, unterstützen | ì bìì o schò? für nen ii?ggschprunge |
| 1475 | Iíseschtègge, m. | Stab, Locheisen, um für Pfähle Löcher zu machen | |
| 1476 | Iísewégge, m. | Eisenkeil zum Spalten von Holz | |
| 1477 | ii?tnù?gge (ii?tnù?ggt) | einschlummern | èr ìscht ùf em Schtùel ii?tnù?ggt |
| 1478 | ii?tòe? (ii?tòe?) | Heu einbringen | hütt hènn sì sògäär Äitäägìgs ii?tòe? |
| 1479 | ii?wäiche (ii?ggwäicht) | vor dem Waschen mit der Maschine schmutzige Wäsche in eine Lauge legen | |
| 1480 | Ilge, w. | Iris, Lilie (iris sibirica) | |
| 1481 | Imbéérì, s. | Himbeere | |
| 1482 | Immechrutt, s. | Moossspierstaude (filipendula ulmaria) | |
| 1483 | Immehungg, m. | Bienenhonig | |
| 1484 | immergòttschaad | sehr schade | es ìscht immergòttschaad, dèr Bòmm z'versääge |
| 1485 | im Ùù?ggräis, s. | nicht gut, nicht in Ordnung haben, ungesund sein | èr hètts nä?se ìm Ùù?ggräis kòò? |
| 1486 | ìn Sínn(g) brìnge (ìn Sínn pròòcht) | erinnern | bring mers dènn nò? ìn Sinn(g)! |
| 1487 | ínfèrnaa?lìsch | höllisch, teuflisch | sèb hètt infèrnaa?lìsch ggschtungge |
| 1488 | Ingerì, w. | Engerling (melolontha melolontha) | |
| 1489 | Ipsche, m. | Eibisch (althaea officinalis) | |
| 1490 | ì tròmms | ich weiss es, ich vermute es, ich nehme es an | ì tròmms, ì hégs schò? emòò?l köert! |
| 1491 | Ivelschpüüsler, m. | kühler Wind (von der Alp Ivelspus her kommend) | |
| 1492 | jää | aber, so | jää, sì hètts jò ggwüsst! |
| 1493 | jää, schòe? schòe? | ja, aber das schon | jä schòe? schòe?, me wäis jò wis gòòt! |
| 1494 | Jascht, m. | Wallung | jétz hòòn ì wìder e sò? en Jascht! |
| 1495 | jéchtersch Gòtt | um Gottes Willen | jéchtersch Gòtt, jétz ìscht er gad nò? umkéit! |
| 1496 | Jéhälme m., s. auch Hòrnréeme und Oblääze | Lederriemen beim Joch | |
| 1497 | jénne, s. auch djénn | drüben | sì sinn über em Rii? jénne ääi ggfaare |
| 1498 | Jòchchüssì, w. | Polster zwischen dem Joch und den Hörnern der Tiere | |
| 1499 | Jòggeler, m. | alte Apfelsorte | |
| 1500 | jòggle (ggjògglet) | ärgern, umher jagen | mì?r hènn dr Chrìschtlì ì dr Schuel äll e chlì gjògglet |
| 1501 | Jòhònnìschèèfer, m. | Leuchtkäfer, Glühwurm (lampyris noctiluca) | |
| 1502 | Jòhònnìsöpfler, m. | wilder Apfelbaum (malus silvestris) | |
| 1503 | jomme, auch djomm | droben | èr ìscht am Berg jommen ufggwachse |
| 1504 | Jöörìmaa?rt, auch Jörgìmaa?rt, m. | Markt um den St. Georgstag (früher Zinstermin) | |
| 1505 | joobe, s. auch djoob | droben (im Städtlì so gesprochen) | sì ìscht dött joobe |
| 1506 | jò wäärlì | tatsächlich | sì ìscht jò wäärli kä? tummì Frau |
| 1507 | Jùgg, m. | Sprung, Hüpfer | nimm en Jùgg, dènn bìscht djénn! |
| 1508 | Jùggchèèfer, m. | Schnellkäfer (der Familie Elateridae) | |
| 1509 | jùgge (ggjùggt) | springen, hüpfen | jùgg nì?d dött ääi! |
| 1510 | jüngle (ggjünglet) | Junge werfen (vor allem bei Kleintieren) | t Chatz hètt ggjünglet |
| 1511 | junn, s. auch djunn | drunten | ìm Rìet junn litt dr Nèè?bel – djunn ìsch es chélter ass dòò |
| 1512 | Jùppe, w. | Rock, Jacke | |
| 1513 | Jùùget, w. | Jugend, Neugeborenes | dì hüttìg Jùùget ìscht numme gliech – sì hètt schô? wìder e Jùùget kòò? |
| 1514 | kaalte (kaalte) | versorgen | dù hèsch es sölber kaalte! |
| 1515 | Kaffibrogge, m. | Brotbrocken im Kaffee | |
| 1516 | Kaffìtier, s. | Kaffeekanne | |
| 1517 | käintwèdere | keiner von beiden (männlich) | käintwèdere wär ne ge psueche |
| 1518 | käintwèderì | keine von beiden (weiblich) | es ìscht käintwèderì chùù? |
| 1519 | käintwèdersch | keines von beiden (sächlich) | es ìscht käintwèdersch ggònge |
| 1520 | Kalfakterì, m. | Dummkopf, auch Tagedieb | |
| 1521 | Kalpuur, m. | männlicher Samen | |
| 1522 | Kamù?ff, s. | Kamel (Schimpfwort) | bìscht e Kamù?ff, wènn t gòòscht! |
| 1523 | Kanùùnebùtzer, m. | Rohrkolben (typha latifolia) | |
| 1524 | Karbännler, m. | alte Apfelsorte | |
| 1525 | Karbiidbüchs, w. | Blechbüchse mit Druckdeckel und Zündloch zum Wegschiessen des Deckels mit Karbidinhalt | (früher Knabenspielzeug vor allem am "Flaggelesunntìg" ) |
| 1526 | Karbíídlòmpe, w. | früher Fahrradbeleuchtung mit Karbid | |
| 1527 | karìsiere (karìsiert) | eine Freundin oder einen Freund haben, auch mit einem oder einer plaudern | |
| 1528 | Karsùmpel, m. | Plunder, Unordnung | wi hèscht dù en Karsùmpel í dìner Täsche! |
| 1529 | Kawiiler, m. | Tafelapfel mit tiefroter Farbe | |
| 1530 | kéie(kéit) | fallen | kéi nì?d nò?! – lòss es jòò nì?d kéie! |
| 1531 | kènnschte, (em …) | am ehesten | em kènnschte chönnts dr Bartlì ma?che |
| 1532 | knibel auch kniibel | sehr müde, erschöpft | ì bì? gònz kniibel ggsìì?! |
| 1533 | Knò?tter, s. | Lärm | hèscht das Knò?tter o köert ? |
| 1534 | knütschet | stark, tief (in der Farbe) | sì ìscht knütschet blau wòrde |
| 1535 | kòchet Bròet | gekochtes Brot, auch Vogelheu | |
| 1536 | kòchet Hörpfel | gekochte Kartoffeln, heute Rösti | |
| 1537 | Köer, s. | Gehör | èr hètt s Köer verlòòre |
| 1538 | köere (köert) | angehören, gehören | èr köert de Nò?chpuure – dì sèbe köeren mii?! |
| 1539 | köerìg | stark, gehörig, zünftig | èr hètt ere köerìg Chlögg ggìì? |
| 1540 | kòerlòes | gehörlos, taub | |
| 1541 | komfoie (komfoiet), auch ummekomfoie | einwenden, kritisieren, nörgeln | was hèscht wìder umme z'komfoie ? |
| 1542 | Kònepéé, s. s. auch Fùlènzer | Divan, ohne Rückenlehne | |
| 1543 | kònn | genügend, mühelos, ohne Anstrengung | es gòòt nò? kònn – i chòò?s nò? kònn sölber ma?che! |
| 1544 | konterféétle (konterféétlet) | fotografieren, ein Bild machen | |
| 1545 | Konterféi, s. | Fotografie, Abbild | |
| 1546 | krèemplet, s. auch ggraagglet, ggrìgglet und prègglet | prall, übervoll (z.B. Früchte an Baum) | dr Schtruuch ìscht krèemplet voll Béérì ggsìì? |
| 1547 | Külfme, m. | Gehilfe | hèscht en guete Külfme ? |
| 1548 | kum(p)fuus | verwirrt | sì ìscht e kumfuuses Wììb |
| 1549 | kumìdiere (kumìdiert) | befehlen | èr tuet gèèrn kumìdiere |
| 1550 | Kumèrs, m. | miteinander verkehren oder Streit haben | sì hènn äll en Kumèrs mìtenònn kòò? |
| 1551 | kumood | passend, ideal, praktisch | es ìscht scho e kumoodì Sach |
| 1552 | kunterbiere (kunterbiert) | folgen, gehorchen | mì?r lèeren dèr schò? nò? kunterbiere |
| 1553 | Kunträärì, s. | Gegenteil | sì hètt gad s Kunträärì ggsäit |
| 1554 | Kuntsòòmì, w. | Bekanntschaft pflegen | sì hènn Kuntsòòmì mìtenònn |
| 1555 | kurìosartlìg | eigenartig | sèb ìscht dènn schó? kurìosartlìg ggònge |
| 1556 | laade (gglaade) | laden, auch Heu auf dem "Pùschel" gut ausbreiten | |
| 1557 | Laadìwaage, m. | Wagen, auf den Heu oder Gras geladen wird | |
| 1558 | Laadgapple, w. | grosse 3- oder 4-zinkige Gabel, um Heu aufzuladen | |
| 1559 | Läägele, w. | Mostbehälter aus Holz | |
| 1560 | Lääger, MZ | Liegeplätze für das Vieh auf der Alp | |
| 1561 | lääre (ggläärt) | leeren, auch stark regnen | tuescht nò? t Tòò?se lääre ? – es läärt wìder ahe! |
| 1562 | läibe (ggläibt) | übrig lassen | läibscht mì?r o nò? ötschìs ? |
| 1563 | Läibsch, m. | Speiseresten | wi ìscht jétz das wìder en Läibsch! |
| 1564 | Läibschetì, w. | Speiseresten | hütt hèmmer nù Läibschetì kòò?! |
| 1565 | läid | unschön, schlecht | wi ìscht das e läids Mää?lì – em Brueder hènns ìs dènn schò? läid pma?cht |
| 1566 | läide (ggläidet) | schlimmer werden, an Schönheit verlieren | s Wètter hètt ggläidet – t Òfere hètt ggläidet! |
| 1567 | Läide, m. , Läidì, w. | unschöner, hässlicher, auch unfreundlicher Mann oder entsprechende Frau | o wí ìscht das en Läide – sì ìscht e Läidì |
| 1568 | läidwèrche (ggläidwèrchet), s. auch z'Làid wèrche | andern etwas zu Leide tun | sì hènn em ällewiil ggläidwèrchet |
| 1569 | Läim, m., s. auch Lèèm | Lehm | tòe? blaue Läim ufléége, sèb tuet guet! |
| 1570 | Läisì, w. | Spur im Schnee oder im Boden | èr hètt mìt em Auto gad e Läisì zòòge |
| 1571 | Läitsäil, s. | Lenkriemen bei Pferden | hèb s Läitsäil dènn guet! |
| 1572 | Lallìschüeler, m. | unhöflicher Name für Realschüler in den 30er Jahren | |
| 1573 | lamaa?sche (gglamaa?schet) | langsam sein | èr lamaa?schet wìder |
| 1574 | Lamaa?schì, m. | langsamer Typ | èr ìscht äi?fach en Lamaa?schì |
| 1575 | Laschternù?ggì, m. | Zigarette, Stumpen | èr mùes äll en Laschternùggì ìm Muu?l hòò? |
| 1576 | Lätsch, m., s. auch Lèrpe | Schlaufe, Schlinge, Knoten, schräges Maul | dù mue?scht halt en Lätsch ma?che, dènn hébts! – wège dèm mùescht jézz kän Lätsch ma?che! |
| 1577 | lättere (gglätteret) | hinab, auch darüber hinaus rinnen | t Mìlch ìscht drüber ääi gglätteret |
| 1578 | Latwäärì, w. | Latwerge, früher wurde Konfitüre allgemein so bezeichnet | |
| 1579 | läue (ggläut) | sanft erwärmen | bìm Surchääse mues me t Maa?germìlch läue |
| 1580 | Läuetì, w. | etwas, das schlecht geheizt ist | èr hètt e gruusìgì Läuetì kòò? ìm Mäi?ebèrg jomm |
| 1581 | Läuferlì, s. | früher ein kleines Schiebefensterchen | tòen s Läuferlì nò? zue! |
| 1582 | léere (ggléert) | lernen, auch lehren | dr Lèerer hètt üüs gléert rèchne – dù léersches sìcher nie? mée?! |
| 1583 | Lèbtìg, m. | Lebtag, auch lautes Gerede | èr ìscht sínner Lèbtìg en Fröelìge ggsìì? – wi hènn sì wìder en Lèbtìg! |
| 1584 | lèdiert | verletzt | t Chue ìscht halt lèdiert vù dr Alp ahe chùù?! |
| 1585 | léédìge Bòòde, m., s. auch Frònggbòòde | hypothekarisch nicht belasteter Boden | em Bèrg jomm hégs nò? viil léédìge |
| 1586 | Bòòde | ||
| 1587 | Léégì, w. | Heuboden | |
| 1588 | Léégschtäi?, m. | Markstein | |
| 1589 | Lèèm, m., s. auch Läim | Lehm | min Vatter hètt dènn blòue Lèèm ufggléét, wènn er i Buchwèe kòò? hètt! |
| 1590 | Lèggerlìchüechlì, s. | Läckerli aus Biberteig mit Ommelettenteig ausgebacken | |
| 1591 | Lèmpe, m. | abgerissenes oder abgeschnittenes Stück, z.B. Fleisch oder Haut | es ìscht gad en Lèmpe Hutt ahegglòmpet |
| 1592 | Lèngene, MZ | lange Zeit | sì hètt ne Lèngene nì?d psùecht |
| 1593 | lèngge Tschèengg, m. | derb für Linkshänder | èr ìscht en lèngge Tschèengg |
| 1594 | lènggs | links | gòng lènggs dòrì! |
| 1595 | Lèrpe, m., s. auch Lätsch | herunterhängender Mundwinkel | ma?ch nì?d e sò en Lèrpe! |
| 1596 | Lètt, m. | Lehm, auch feiner Sand | Lètt hètt ìm Rinntel vòr allem dr Rii? pròcht |
| 1597 | Lètthünn, MZ | früherer Uebername für Buchser | |
| 1598 | lètz | falsch, unrecht, unrichtig, deplatziert | das ìscht dòch wìder lètz ggsìì? |
| 1599 | lètzggfèèderet | mit üblem Charakter behaftet | èr ìscht schò? als Goof lètzggfèèderet ggsìì?! |
| 1600 | Létzì, w. | Nachwirkung, Wunde | ès hètt em halt dòch e Lètzì gglùù? |
| 1601 | Leuele, w. | Lawine | er ischt inere Leuelen umchùù? |
| 1602 | Leuemüü?lì, s. | Löwenmaul (antirrhinum sp.) | |
| 1603 | lìechte (gglíechtet) | abnehmen, auch Licht brennen lassen | èr hètt ggliechtet – mì?r tòen de Hènne liechte, sì léégen dènn bésser |
| 1604 | lìggecht | liegend | üsser Vätter hènn níe? lìggecht ggschòsse, aber chneulecht oder schtänz |
| 1605 | lihe (gglìhe) | leihen | |
| 1606 | liiberemènt | alles, ohne Ausnahme | èr hètt liiberemènt alls abgschtrìtte |
| 1607 | Liich, w. | Leiche, auch Begräbnis, Beerdigung | mì?r sinn ùf t Liich ggònge mìt em! |
| 1608 | Liichemöö?lì, s. | Leidmahl | chòmm dènn o es Liichemöö?lì! |
| 1609 | Lííd, s. | Holzdeckel einer "Tòò?se", "Gülletrùgge", auch Deckel über einer Oeffnung ins Untergeschoss | |
| 1610 | liide (gglìtte) | leiden, auch ertragen | wi mues jétz dr sèb Mòò? nò? liide! – gìb de Ròese nù nò? e chlì Wasser, s möö?chts nò? liide! |
| 1611 | liidelìg | es geht noch, man kann es noch ertragen | ès ìscht schò? e chlì? liidelìg |
| 1612 | Lììferìg, w. | Lieferung, auch Schwierigkeiten | t Lììferìg ìscht nì?d òò?chùù? – èr hètt wìder e Lììferìg kòò? mìt em |
| 1613 | lìì?s | fade, ohne Geschmack | die Sùppe ìscht lìì?s |
| 1614 | liislìg | leise | mùescht liislìg tòe? sùss erwachet er! |
| 1615 | Lìlch, s. | Leintuch | |
| 1616 | limpfìg | weich, mollig | ì hòò? gèèrn en limpfìge Trüchner |
| 1617 | Lindauerlì, s. | beschlagene Appenzellerpfeife mit Deckel | |
| 1618 | linge hòò? (linge kòò?), auch lingsòòm sii? | gut vorwärts kommen, gut von der Hand gehen | èr hètt linge – èr schaffet lingsòòm |
| 1619 | linn | weich, zart | ì hòò? s Fläisch lìeber wènns linn ìscht! |
| 1620 | linnìg | altes Mass (3 mm) | e linnígs Brètt ìscht 3 mm tìgg |
| 1621 | lìsme (gglìsmet) | stricken | |
| 1622 | Lìsmer, m. | Pullover, auch gestrickte Weste | |
| 1623 | Lìsmernò?ttle, w. | Stricknadel | |
| 1624 | Lìsmetì, w. | Strickarbeit | |
| 1625 | lìtze (gglìtzt) | umschlagen (Buchseite), umfallen, aber grob auch "sterben" | tòe? dòch ummìlìtze! – es hètt ne gglìtzt |
| 1626 | lòche (gglòchet) | Löcher machen (vor allem in der Erde) | mùescht schò? lòche für t Schtìggel! |
| 1627 | löegge (gglöegget) | stark trinken, saufen | |
| 1628 | lòes, s. auch lùgg | lose, locker | s Säil ìscht lòes |
| 1629 | lòes lùù? (lòes gglùù?), s. auch lùgg lùù? | los lassen | lòss sì jètz lòes! |
| 1630 | löete (gglöetet) | löten, auch stark trinken, saufen | s Blèch ìscht zämmegglöetet – èr hètt wìder wagger gglöetet |
| 1631 | lòmmere (gglòmmeret) | ein Lamm werfen | t Au hètt gglòmmeret |
| 1632 | lòmpe (gglòmpet) | lose hangen, auch verwelken (Blumen) | dr Fínger lòmpet gad ääi – dèr Schtruus lòmpet òfe |
| 1633 | Lòngnauerlì, s. | einreihige Handorgel (aus Langnau i.E.) | |
| 1634 | Lònns-chnèchtle, w. | Birnensorte | |
| 1635 | Lònntééger, m. | Polizist, auch Landjäger (flache, leicht gepresste Wurst) | |
| 1636 | Loobbétt, s. | Bett mit Laubinhalt | bì üüs hètts früener für t Goofe nù? Loobbetter ggìì? |
| 1637 | loobe (ggloobet) | Laub sammeln für das "Loobbett" | früener hètt me dènn halt nò? müese loobe |
| 1638 | Loobe, w. | Laube, Veranda, Terrasse | |
| 1639 | Loobflègge, m., s. auch Méérzeflègge und Méérzeschìss | Sommersprossen | |
| 1640 | Lööblì, s. | Abort | |
| 1641 | Lööblìférggel, m., s. auch Schissìférggel | früher ein Rohr aus Brettern vom "Lööblì" in den Jauchekasten | |
| 1642 | Looblòch, s. | Raum, wo das gesammelte Laub aufbewahrt wurde | |
| 1643 | Loobsagg, m. | mit Buchenlaub gefüllter Leinensack,der als Matratze diente | |
| 1644 | Loog, w. | mit Seife oder Waschmittel versehenes Wasser zum Waschen | (vor allem, um schmutzige Wäsche einzuweichen) |
| 1645 | lòttere (gglòtteret) | wackeln, schlecht befestigt sein | dì sèb Tüür lòtteret òfe |
| 1646 | Lùftchüechlì, s. | im Oel gebackene Teigplättchen, innen hohl | |
| 1647 | lùgg, s. auch lòes | lose, schwach | dèr Lätsch ìscht lùgg – das ìscht en lùgge Kaffì |
| 1648 | lùgg lùù? (lùgg gglùù?), s. auch lòes lùù? | los lassen, auch nachgeben | lòss emòò?l lùgg! – èr hètt nì?d vòrhèèr lùgg gglùù? |
| 1649 | Lugnì, m. | Lügner | |
| 1650 | Lüller, m. | Schnuller, Nuggi | |
| 1651 | lumpe (gglumpet) | Vieh nicht auf der richigen Weide halten, auch in unkorrekter Weise auswärts sein | dr Hüeterbueb lumpet mìt síne Schòòf – èr lumpet überall umme |
| 1652 | Lungge, w. | Lunge eines Tieres | |
| 1653 | Lunggewùrscht, w. | Rauchwürste, die "Lungge" enthalten | |
| 1654 | lùrgge (gglùrgget) | trinken, saufen | |
| 1655 | lüschterle (gglüschterlet) | nachspionieren | èr hètt halt wìder lüschterle müese |
| 1656 | lutter | lauter, rein, hell | luttersch Wasser ìscht usegglòffe – sì hètt e lutterì Schtimm |
| 1657 | lüttere (gglütteret) | Durchfall haben (derb) | |
| 1658 | Lütterì, w. | Helle, helles Morgenlicht, auch erster Auslauf aus dem Brennhafen beim Brennen von Schnaps | hütt am Mòrgen ìsch es dòch e Lütterì ggsìì?! – gòng mer ùs dr Lütterì! – t Lütterì ìscht nìd guet zum Trìngge |
| 1659 | Lütterì, m. | unschön für Durchfall | |
| 1660 | Lüttetòggter, m. | Arzt | früener hètt me z'Grabs nù? Lütte- unn Vèètöggter kòò?, ònner Töggter hètts nì?d ggìì? |
| 1661 | lützel | wenig | |
| 1662 | Lützelì, s. | ein wenig | e Lützelì hétts nò? möö?ge liide |
| 1663 | Lùù?, m. | Achsnagel am Wagenrad | |
| 1664 | lùù? (gglùù?) | lassen, geschehen lassen | ì lùùn e ma?che! |
| 1665 | Luur, m. | Most aus gewässertem Obsttrester | |
| 1666 | luure (ggluuret) | lauern | |
| 1667 | lüüre (gglüüret) | gewässerten Trester nochmals pressen | |
| 1668 | Lùùsì hòò? (Lùùsì kòò?) | lustig sein, es lustig, gesellig haben | sì hènn dr gònz Òòbet Lùùsì kòò? |
| 1669 | Maa?de, w. | Heu zusammengezogen, auch Insektenmade | nù? nò? zwòe Maa?de, dènn sinn mer fértìg! – es hètt Maa?de ì den Öpfel |
| 1670 | mää?dle (pmää?dlet) | Heu od. Gras zu einer "Maa?de" zusammen-rechen | |
| 1671 | Mää?lì, s. | Bild, Photographie | sèb Mää?lì ggfallt mr gäär nì?d! |
| 1672 | Mää?libuech, s. | Malbuch für Kinder | |
| 1673 | mää?r | einem anhänglich sein | èr ìscht üüs albìgs mää?r ggsìì?! |
| 1674 | Mää?s, w. | Rind nach dem Kalb bis zur Zeitkuh | |
| 1675 | Mää?s-schtìer, m. | 1 1/2 jähriges, geschnittenes Stierkalb | |
| 1676 | mä?ggele (pmä?ggelet), s. auch räächele | nach verdorbenem Fleisch riechen oder schmecken | das Fläisch mä?ggelet aber gruusìg! |
| 1677 | Mäi?lännerpflaschter, s. | wärmendes Heftpflaster gegen Rheuma, in den 30er Jahren noch käuflich gewesen | |
| 1678 | Mäinìg, w. | Meinung, auch Stolz | ì bì o sinere Mäinig! – èr hètt albìgs e schtròbìgì Mäinìg kòò? |
| 1679 | Mäi?tleholderì, m. | Bursche, der den Mädchen nachstellt | |
| 1680 | Mäi?e, m. | Blume, auch Blumenstrauss | wi hètts wìder schöenì Mäi?e ì dr Hòschtet – brìngscht dr Frau nò? en Mäi?e ? |
| 1681 | ma?laader | krank, kränklich | èr ìscht wìder e bìtzelì ma?laader! |
| 1682 | ma?lìgaarìsch | folgenschwer, zünftig | das ìscht e ma?lìgaarìschì Sach! |
| 1683 | Maltersagg, m. | Sack für 100 Pfund Getreide | |
| 1684 | Ma?lzzüggerlì, s. | Malzbonbons | mì?r hènn t Ma?lzzüggerlì gèèrn |
| 1685 | Mare, MZ | Marroni, Kastanien | ì hòò? halt t Mare gèèrn |
| 1686 | Marebròòter, m. | Marronibrater | s Marebròòters Chrìschte ìscht o mìt mì?r ì t Schuel ggònge! |
| 1687 | Margelschlòss, s. | Vorhängeschloss | |
| 1688 | marìggsle (pmarìggslet) | töten | sì hènn t Wäschpì pmarìggslet |
| 1689 | Marìggsle, s. | früher ein Spiel mit Holzklotz und Brett | |
| 1690 | Marodöör, m. | plündernder Krieger | |
| 1691 | Maroodì, m. | ein herumstreunender Typ | |
| 1692 | marodiere (pmarodiert) | ausgehen, herumstreifen | |
| 1693 | Ma?rtinì, m. | St. Martinstag (früher Zinstermin) | |
| 1694 | Ma?rtinìmaa?rt, m. | Markt um den St. Martinstag | |
| 1695 | ma?schtìg | üppig | Rùùmmues ìscht e chlì e ma?schtìgì Chòscht |
| 1696 | Ma?schtwùrf, m., s. auch Schpòerlätsch | Knoten, wie er am Seil gemacht wird, damit dieses an der "Schpòer" hält | dr Òòdem chòò? dr Ma?schtwurf guet ma?che |
| 1697 | Ma?serùù?, m. | Majoran (majorana hortensis) | |
| 1698 | Matéérì, s. | Eiter | s ìscht gad Matéérì usechùù?, won ì drò? trùggt hòò? |
| 1699 | Ma?tschìchrùtt, s. | Liebstöckel (levisticum officinale) | |
| 1700 | Mä?tzì, m. | früher grob gewobener Stoff aus Wolle und Leinen für Kleider | Mä?tzìchläider hènn t Lütt früener z'Grabs vììl träit |
| 1701 | me | man | me sött gùù? – hètt me ne nò? nìì?d ggfunne ? (ausgesprochen wird "hètt me" eigentlich "hèppme" |
| 1702 | méengge (pmèengget) | aufbegehren, reklamieren | |
| 1703 | Mèè?lbììre, w. | Mehlbirne | |
| 1704 | Méérze, m. | März | |
| 1705 | Méérzeblöemlì, s. | Blume des Huflattichs (tussilago farfara) | |
| 1706 | Méérzechüübel, m. | Osterglocken (narcissus pseudonarcissus) | |
| 1707 | Méérzeflègge, m. & MZ, s. auch Loob-flègge und Méérzeschìss | Sommersprossen | |
| 1708 | Méérzefüülì, s. | Grün-, Grauspecht (picus viridis, picus canus) | |
| 1709 | Méérzeschìss, MZ | Sommersprossen | ìres Ggsìcht ìscht volle Méérzeschìss |
| 1710 | Mèlcherchnöö?de, MZ | Schwielen an den Daumen vom Melken | hütt hènn t Puure käi? Mèlcherchnöö?de mèe! |
| 1711 | mèng, mènge, mèngs | viele, manche, manches, mancher, | mènge Bùeb miech das oo!- mèngs Bùech ìscht nì?d vììl wèrt |
| 1712 | méngerläi, auch méngergattìg | mancherlei, verschiedene | méngerläi Sorte |
| 1713 | méngmòò?l | oft | méngmòò?l muesch es halt dòch ma?che |
| 1714 | mènne (pmènnet) | mit einer "Mènne" fuhrwerken | |
| 1715 | Mènne, w. | Jochgespann mit 2 Rindern, Kühen oder Ochsen | |
| 1716 | Mènnschlìtte, m. | Schlitten von Rindern, Kühen od. Ochsen gezogen | |
| 1717 | meue (pmeut) | wiederkauen | |
| 1718 | Mie?s, s. | Moos | |
| 1719 | mie?se (pmie?set) | Moos sammeln, das getrocknet als Isolation zwischen Fenster und Vorfenster dient | |
| 1720 | Mie?t, s. | Mischung von Runkelrüben, Kleie, etc., das dem Vieh im Winter gefüttert wird | |
| 1721 | miè?te (pmiè?tet) | "Mièt" verfüttern, auch mieten | |
| 1722 | Mì?ggle, MZ | Brosamen | lèès t Mì?ggle nò? zämme! |
| 1723 | miinetwèège, minertwèège, s.auch wège miine | von mir aus | miinetwèège chò?sch es nìì?! – wège miine gòng nù?! |
| 1724 | Mììnì, w. | Gespann, das die "Mènne" zieht | |
| 1725 | Mììnì lèere (Mììnì gglèert) | Rindern das Ziehen mit dem Joch lehren | Mììnì lèere ìscht nì?d äi?fach |
| 1726 | Mìlchgrìffel, m. | weicher Griffel für die Schiefertafel | |
| 1727 | Mìlchhäiler, m. | kastriertes Stierkalb | |
| 1728 | minggerìg | mager, untersetzt, billig | sèb ìscht e minggerìgs Ggschèngg |
| 1729 | Minggerìge, m., Minggerìgì, w. | ein etwas weniger guter Typ (männlich und weiblich) | èr ìscht e chlì? en Minggerìge – sì ìscht o e Minggerìgì |
| 1730 | minner | weniger | èr chunnt mìnner über defüür |
| 1731 | minnere (pminneret) | abnehmen | èr hètt sì e chlì? pminneret! |
| 1732 | Minnere, m. , Minnerì, w. | untersetzter, schwächlicher, auch schlechter Typ | |
| 1733 | mì?r, auch mer | wir, auch mir (im Dativ) | mì?r sinn allì zfrììde! – s ìscht mer nì?d wool! |
| 1734 | Mì?schtbènne, w. | "Bènne" zum Transport von Mist | |
| 1735 | mìt Pfliis | absichtlich, vorsätzlich, mit Bedacht | èr ìscht mìt Pfliis ähìggjùggt |
| 1736 | mìt übel Erliide | mit Schwierigkeiten | mìt übel Erliide hèmmers dènn dòch nò? ggschaffet! |
| 1737 | mm, m-m (mit Ton ausgesprchen) | je nach Betonung bedeutet es "ja", "nein" oder "so" (fragend) und auch Ausdruck des Erstaunens oder des Lobes | mm, ì chòmme gad! – m-m, ì chòmme nìì?d! – mm, gòòt èr jétz o dorì ? – mm, wi hètt die Wìrtschaft e guetì Chùchì! |
| 1738 | Möemele, w. | süssliche Birnensorte | |
| 1739 | Molle, w. | Maulwurfsgrille, Werre (gryllotalpa gryllotalpa) | |
| 1740 | Molle-Töfflì, s. | Fahrrad mit Hilfsmotor, Kleinmotorrad | |
| 1741 | Mònge, m. | Aroma, Geschmack | |
| 1742 | mòngle (pmònglet) | fehlen, nötig haben, mangeln | es mònglet em halt em Gölt |
| 1743 | mònntle (pmònntlet) | (alter Brauch in Grabs bis in die 60er Jahre des letzten Jahhunderts, bei dem die mit dem Verstorbenen verwandten Männer auf dem Leichgang schwarze Trauermäntel trugen) | (früher wurden auch bei einer Taufe noch schwarze Mäntel getragen damit die meist braunen Kleider aus "Mä?tzì" darunter nicht sichtbar waren) |
| 1744 | mònschle (pmònschlet) | unschön essen | èr mònschlet äll nò? ötschìs umme |
| 1745 | Mòò?, m. | Mann | èr ìscht dènn en schöene Mòò? ggsìì? |
| 1746 | Mòò?del, m. | Aussehen, Physiognomie | em Mòò?del òò? ìsch es en Òò?schlì |
| 1747 | Mòò?lì, w. | Farbe (des Malers) | |
| 1748 | Möö?lì, s. | Futterration, auch Leidmahl sowie eine Maschinenfüllung in der Waschküche | ì gìb em Vèè hütt nù? äi? Möö?lì! – ììr chunn dènn aber o es Möö?lì! – säg dr Frau Fùchs, ì hég nù? zwää Möö?lì! |
| 1749 | mòòne (pmòònet) | mahnen | èr hètt mì? òn Vatter pmòònet |
| 1750 | Mòònerèff, s. | Tragreff für Männer | |
| 1751 | Mòòneglaas, s. | Halbliter-Trinkglas | |
| 1752 | Mòò?se, w. | Quetschung, Flecken, Bluterguss | |
| 1753 | Mòò?swiib, w. | Frau mit männlichem Aussehen bzw. tiefer Stimme | |
| 1754 | Mò?schttòò?se, w. | Tanse, die man für den Transport von Most benützt | |
| 1755 | Mù?chlì, m. | eigenartiger Mensch, auch unsauberer Typ | |
| 1756 | müe?de (pmüe?det) | unablässig etwas wünschen | höer emòò?l uuf müe?de! |
| 1757 | Mùe?sùelì, m. | Latz für Kinder | |
| 1758 | Müe?ter, w. | weibliches, junges Schwein | |
| 1759 | mù?ff | beleidigt, frustriert | |
| 1760 | Mù?gg, w. | Abneigung | sì hètt ne ùf dr Mù?gg |
| 1761 | Mù?gge, w. | Stechmücke, auch komische Ideen, Grillen | dött jénn hètts albìgs Mù?gge kòò? – èr hètt wìder siinì Mù?gge kòò? |
| 1762 | mù?gge (pmù?ggt) auch mù?ggse (pmù?ggset) | sich bewegen | èr hètt sì nì?d pmù?ggt |
| 1763 | mù?gglì | möglich | s wär mù?gglì, dass er o nò? chääm! |
| 1764 | Mù?ggs ma?che (Mù?ggs pma?cht) | sich bewegen | èr hètt kä? Mù?ggs mèe? pma?cht |
| 1765 | Mùlche, w. | Milch- und Käsprodukte | |
| 1766 | Munduur, w., auch Monduur, w. | Uniform, Dienstkleidung, auch schöne Kleidung | |
| 1767 | Mungg, m., s. auch Mùrmelì | Murmeltier (marmota marmota) | |
| 1768 | mungge (pmungget) | undeutlich reden, murmeln | was munggescht wìder ? |
| 1769 | munggelìbruu? | braun wie ein Murmeltier | |
| 1770 | Munggeschmùtz , m. | Murmeltierfett | |
| 1771 | Munggì, m. | einer, der undeutlich redet | o wì bìscht wìder en Munggì! |
| 1772 | munzìg | sehr klein | |
| 1773 | Mùrmelì, s., s. auch Mungg | Murmeltier | |
| 1774 | mürele (pmürelet) | schnurren (Katze) | |
| 1775 | mùrxe (pmùrxet) | stark arbeiten, krampfen | |
| 1776 | Mü?sch, s. | Messing | s ìscht nù? Mü?sch |
| 1777 | Mù?schele, MZ | Flechten | |
| 1778 | mù?schterìg | munter, wohlauf, heiter | sì ìscht äll nò? mùschterìg |
| 1779 | Mù?schterìg, w. | Rekrutierung | |
| 1780 | Mù?tsch, m. | Rind oder Ziege mit abgebrochenem Horn | |
| 1781 | mù?ttle (pmù?ttlet) | aufbegehren, schimpfen, meckern | |
| 1782 | Mützer, m. | Spitzmaus (sorex sp.) | |
| 1783 | Mùù?, m. | Mond | morn gòòt dr Mùù? schpööter unnerì |
| 1784 | mùù?der (pmùù?deret) | nicht gut zweg sein, auch beim Vieh | |
| 1785 | mùù?dere | schwüles, warmes Wetter | es tùet wìder rècht mùù?dere |
| 1786 | mùù?derìg | kränklich sein oder kränklich aussehen | t Chalberchue ischt nä?se mùù?derig |
| 1787 | Muu?laffe fäil hòò? (Muu?laffe fäil kòò?) | mit offenem Mund zusehen | èr hètt wìder Muu?laffe fäil! |
| 1788 | muu?le (pmuu?let) | aufbegehren, zurückgeben | |
| 1789 | Muu?lfüülì, w. | Infektion im Mund | |
| 1790 | Muu?lì, m. | Maulesel, Maultier (mulus), auch Reklamierer | |
| 1791 | Muu?lwèrch, s. | gutes Mundwerk, Redegewandtheit | si hètt e Muu?lwèrch wí zwòe! |
| 1792 | müünìg | bei Mondwechsel krank sein, mondsüchtig | sì ìscht schò? ällewííl müünìg ggsìì? |
| 1793 | mùù?r | lockerer Boden, auch überreif, mürbe | dì sèb Èrden ìscht mùù?r – das ìscht e mùù?rì Bììre – dr Täig ìscht mùù?r |
| 1794 | mùù?re lùù? (mùù?re gglùù?) | ausreifen lassen (Früchte) | |
| 1795 | Mùù?renèscht, s. | Obstversteck im Heustock, auch Platz, um etwas zu verstecken | |
| 1796 | müürìg, auch müü?rìg | ausgesprochen, sehr, tapfer, zünftig | sì hènn müürìg möö?gen èsse – èr ìscht wìder müü?rìg dr Schtùtz uiggschprunge |
| 1797 | müü?rze (pmüü?rzet) | etwas mit Gewalt tun | sì hènn dòch müese müü?rze, bìs sìs djénn kòò? hènn |
| 1798 | Müü?rzì, m | jemand, der mit Gewalt etwas durchsetzt | èr ìscht schò? albìgs en Müü?rzì ggsìì? |
| 1799 | muu?s-chléppertòed | mausetot | |
| 1800 | muu?s(drègg)elääi?, muu?sbääi?elääi? | ganz allein, einsam | ì bì? muu?sdrèggelääi? àäi gglòffe |
| 1801 | Muu?shärmelì, s. | Wiesel | |
| 1802 | Müü?slì, s. | Muskel beim Ellbogen, Bizeps, aucvh kleine Maus | ì hòò? s Müü?slì òò?klépft, das fùeret |
| 1803 | Muu?shärmelì, s. | Mauswiesel (mustela nivalis) | |
| 1804 | na?-a? | nein | na?-a?, ì gùù? nìì?d! |
| 1805 | nää? | nein | nää?, sèb hòòn ì nie? ggsäit! – nää? näi?, wi ggsiescht wìder uus! |
| 1806 | Naa?gelbrühì, w., Naa?gelfüülì, w., s. auch Umlauf | Entzündung unter den Finger- oder Zehennägeln | |
| 1807 | Nää?gelì, s. | Gewürznelke, auch verschiedene Nelkenarten (dianthus caryophyllus), auch kleiner Nagel | |
| 1808 | Naa?se, w. | Nase, auch Ausdruck des Horns beim "Tuus", schlimme Folge | èr hètt e chrùùmì Naa?se – mì?r ìscht s Hòrn pròche – das chòò? dènn e Naa?se hòò? |
| 1809 | Naa?seschtüüber, m. | Klaps auf die Nase | èr hètt en Naa?seschtüüber überchùù? |
| 1810 | nä?chtìg | gestern Abend | nä?chtìg wär ì nò? dött ggsìì?! |
| 1811 | Näi?schùel, w. | Nähschule | ì bì gèèrn ì t Näi?schùel ggònge! |
| 1812 | näi?se, auch nä?se | irgendwann | èr chòò? dènn näi?se chùù?! |
| 1813 | näi?sìs, auch nä?ses | etwas | ì hòò? näi?sìs köert! |
| 1814 | näi?swas, auch nä?swas | etwas | näi?swas ìscht schò? passiert |
| 1815 | näi?swéllewèg auch nä?swéllewèg | irgendwie | näi?swéllewèg gòòts dènn schò? nò?! |
| 1816 | näi?swènn, auch nä?swènn | irgendwann | näi?swènn chunnt er dènn schò? wìder vöre |
| 1817 | näi?swèr, auch nä?swèr | jemand | näi?swèr hètt hoi ggsäit! |
| 1818 | näi?swie auch nä?swie | irgendwie | näi?swíe ìsch es äll ggònge |
| 1819 | näi?swo, auch nä?swo | irgendwo | näi?swo hètt das Ròer e Lòch |
| 1820 | na?gger(l)ìg | nackt | |
| 1821 | Narr, m. | Dummkopf, auch Kopfgemüse mit langem Stiel, das nicht kopft | o wì ìscht das en Narr! – mì?r hènn nù? Narre bì de Choolrääbesétzlìg |
| 1822 | närrisch, auch nä?sch oder nä?rsch | dumm. gestört, einfältig, irr, ungeschickt | èr ìscht en närrísche Kärlì – èr ìscht en nä?sche Bueb |
| 1823 | Nä?ttlìg, m. | Sticknadel mit eingefädeltem Garn | |
| 1824 | ne | ihn | sì hètt ne nì?d wélle blòòge |
| 1825 | nè?betääi | daneben hinunter | |
| 1826 | nè?betdorì | neben etwas vorbei | em Béschte gòscht nè?bet em Huus dorì – sèb ìscht e chlì nèbetdorì |
| 1827 | nè?betjénn | daneben, drüben | dr Bach gòòt grad nè?betjénn ääi |
| 1828 | nè?betjoss | nicht am richtigen Ort, daneben, auch verwirrt | t Schòòf sinn nè?betjoss – dì sèb Frau ìscht e chlì nè?betjoss |
| 1829 | nè?betui | nebenan hinauf | dr Wèèg gòòt grad nè?bet em Schtall ui |
| 1830 | nè?betussì | daneben oder darüber hinaus | pass uuf, sùss faarscht nè?betussì! |
| 1831 | nè?betuus | daneben hinaus | wènnt mèe? rèchts gòòscht, chunnscht nè?betuus! |
| 1832 | nèbet zui | daneben | nèbet zui ìscht e Tòòr |
| 1833 | nèemet | niemand | jétz ìscht gäär nèemet ggònge |
| 1834 | nèemetem | niemandem | ì gäbs nèemetem! |
| 1835 | nèene | nirgends | |
| 1836 | nèenehii? | nirgendwo hin | èr chunnt nèenehii? |
| 1837 | nèenerhiinìg | abschätzig, verwerflich, nichtsnutzig | wì tuet sì wìder nèenerhiinìg! |
| 1838 | Nèenewäägelì, s. | Wagen, der nicht existiert (spasshaft) | chunscht dènn e Nèenewäägelì unn e Nü?telì drìì? über! |
| 1839 | néérìg | heilsam (bei einer Wunde) | |
| 1840 | Nèrvezwìgg, m. | Muskelzucken | |
| 1841 | Neubrùch, m. | frisch gepflügte Wiese | èr hètt t Hörpfel ìm Neubrùch hinn ggschtéggt |
| 1842 | neusle (ggneuslet) | nachforschen, durchsuchen | èr neuslet bìs ers hètt |
| 1843 | nì?dsì, s. auch nì?dwèrts und nìì?der-wèrts | abwärts, hinunter | nì?dsì gòòts ringer ass opsì |
| 1844 | nì?dwèrts, (am Berg gehört) s. auch nì?dsì und nìì?derwèrts | abwärts, hinunter | vù dött ewègg gòòts nì?dwèrts |
| 1845 | Nie?le, w. | Liane der Waldrebe (clematis vitalba) | (zu unserer Jugendzeit rauchten wir noch etwa "Nie?le") |
| 1846 | niffe (ggniffet) | kratzen (Katzen oder Hunde) | |
| 1847 | Nii?delzöltlì, MZ | Rahmkaramellen | t Gròesmùtter hètt äll Nii?delzöltlì pma?cht |
| 1848 | nìì?derchùù? (nìì?derchùù?) | gebären (bei Frauen) | sì ìscht vòr nere Wùche nìì?derchùù? |
| 1849 | nìì?dergùù? (nìì?derggònge) | hinab oder hinunter gehen | |
| 1850 | nii?derwèrts (am Berg gehört) | abwärts | nii?derwèrts gòòts schò? ringer ass uufwèrts |
| 1851 | ni?s | uns | èr hètt ni?s wélle abhoole |
| 1852 | nò? | noch | gòòscht o nò? ? |
| 1853 | nöe?tìg | notwendig, nötig | es ìscht nì?d nöe?tìg, dass dù o mìtchunscht! |
| 1854 | nòe?tlì(g), s. auch tnòe?tlìg | dringend, eilig, pressant | mì?r hènns nòe?tlìg kòò?! |
| 1855 | nò?hìarte (nò?hìggartet) | gleichen , ähneln, mahnen an, arten nach | dr Bùeb tùet schò? e chlì em Vatter nò?hìarte |
| 1856 | nò?hìbache (nò?hìpache) | zweimal backen (Brot) | ì hòò? gèèrn nò?hìpaches Bròet |
| 1857 | nò?hìétze (nò?hìggétzt) | mit dem Vieh ein zweites Mal weiden | |
| 1858 | nò?hìfaare (nò?hìggfaare) | mit Vieh weiter, in eine andere Weide oder Alp ziehen | |
| 1859 | nò?hìfüttle (nò?hìggfüttlet) | hinter jemand oder etwas nachgehen, nachrennen | muescht nì?d äll nò?hìfüttle! |
| 1860 | Nò?hìggétzts, s. | Gras auf der Wiese, wo schon einmal geweidet worden ist | |
| 1861 | nò?hìgìì? (nò?hìggìì?), s. auch nò?hì-schtùmpe | Pflöcke für das Vieh versetzen | |
| 1862 | nò?hìlùùnecht | anhänglich, treu, anpassend, nett | èr ìscht en nò?hìlùùnechte Pùrscht |
| 1863 | nò?hìöppsle (nò?hìggöppslet) | nach der Obsternte noch gefallenes Obst sammeln | |
| 1864 | nò?hìrèche (nò?hìggrèchet) | Nach dem Aufladen des Heus, den verbleibenden Rest mit dem Rechen zusammennehmen | |
| 1865 | nò?hìrùgge (nò?hìggrùggt) | nachrücken, -schieben | ì hòò? nò? dr Pfèrch nò?hìggrùggt! |
| 1866 | nò?hìschtrégge (nò?hìggschtréggt) | Holz im Wald weiter transportieren (mit dem "Zabi" oder "Tùù?s") | |
| 1867 | nò?hìschtumpe (nò?hìggschtumpet) s. auch nò?hìgìì? | an Pflöcken angebundenem Vieh die "Schtumpe" wieder weiter nach vorn einschlagen | du chönntscht o nò? t Ggältlìg nò?hìschtumpe! |
| 1868 | nò?hìtoofe (nò?hìtooft) | Kind bei der Taufe den Namen eines Vorfahren geben | früener hètt me äll nò?hìtooft |
| 1869 | nò? nìì?d, auch nò? nì?d | noch nicht | gòng nù? nò? nìì?d! |
| 1870 | nòò?ääs | peinlich genau, alles ausnützend | èr nimmts wìder gònz nòò?ääs |
| 1871 | nòò?che (tnòò?chet) | nahen, bald so weit sein, auch an Lebenskraft verlieren | es nòò?chet em òfe – sì nòò?chet dr Chimpétt |
| 1872 | nòò?chùù? (nòò?chùù?) | nachkommen, auch verstehen | èr chunnt schò? nòò?! – bìscht jétz nì?d nòò?chùù? ? |
| 1873 | nòò?dìsnòò?, auch nòò?tìsnòò? | nach und nach, allmählich | nòò?dìsnòò? mùes er dènn o nò? ötschìs schaffe |
| 1874 | nòò?gìì? (nòò?ggìì?) | nachgeben | |
| 1875 | nòò?lùege (nòò?ggluèget), nò?hìluege (nò?higglùeget) | nachsehen (in der Stickerei) | |
| 1876 | Nòòlùegerì, w. | Nachseherin (in Schifflistickereien) | bìn ere guete Nòò?lùegerì gitts nì?d vììl Fääler |
| 1877 | nòò?schtìgge (nòò?ggschtìggt) | nachsticken, Fehler bei besticktem Stoff aus- bessern | |
| 1878 | Nòò?schtìggerì, w. | Nachstickerin | sì ìscht e guetì Nòò?schtìggerì! |
| 1879 | Nösch, m. | Aufstossen | hèscht dr Nösch ? |
| 1880 | Nò?ttlechüssì s. | Nadelkissen | |
| 1881 | nù? | nur | èr chòò? nù? nò? brööle! |
| 1882 | nüe?chtele (ggnüe?chtelet) | muffig riechen | |
| 1883 | nue?le (tnue?let) | wühlend etwas suchen | was nùe?let sì jétz wìder umme ? |
| 1884 | numme | nicht mehr, nie mehr | ì chòò?s sìcher numme sääge! |
| 1885 | nù?schtere (tnù?schteret) | etwas durchsuchen, durchwühlen | si nù?schteret äll ötschìs ìm sèbe Zímmer umme |
| 1886 | nuu?dle (tnuu?dlet) | Heu zu einer "Maa?de" zusammenrechen | |
| 1887 | Nuu?dle, w. | zu einer "Maa?de" zusammengezogenes Gras oder Heu, auch Teigwaren | mì?r hènn dènn früener schò? nò? viil Nuu?dle pma?cht! – für dì Tütsche sinn allì Täigwaare Nuu?dle |
| 1888 | nüü?t ass | nichts als | èr hètt nüü?t ass Flänz ìm Grinn |
| 1889 | Nüü?telì s. | Ausdruck für nichts (spasshaft) | ì gìb dr e Nèenewäägelì mìt emene Nüü?teli drii?! |
| 1890 | nüü?tìg | nichtsnutzig, zu nichts zu gebrauchen | èr ìscht en nüü?tìge Chnöllì |
| 1891 | Oberlììd, s. | oberer Teil eines Fensters oder einer Hüttentüre | |
| 1892 | Obertììlì, w. | Dachgeschoss, Estrich | |
| 1893 | Oblääze, w., s. auch Jéhälme und Hòrnréeme | Lederriemen zum Festmachen der Deichsel in der Oeffnung am Doppeljoch | |
| 1894 | obsì, s. auch opsì | aufwärts | |
| 1895 | obwèrts (am Berg gehört) | aufwärts, hinauf | t Tònne schtòòt e bìtzlì obwèrts vùm Wèèg |
| 1896 | Öderlì, s. | Aederchen | dr Mènsch hètt mèng Kilométer chlinì Oederlì |
| 1897 | öed | öde, uninteressant, unwohl | sèb ìscht en öedì Sach ggsìì? – mì?r ìsch es gònz öed! |
| 1898 | Oereschmaa?lz, s. | Ohrfett | |
| 1899 | Oereschlüüfer, m. | Ohrwurm (forficula auricularia) | |
| 1900 | Oereschtüüber, m., s. auch Schwinnte | Ohrfeige | |
| 1901 | òfe | endlich, nun, erst | jétz chunnt er o òfe |
| 1902 | òff pschlüüse (off pschlòsse) | mit einem Schlüssel öffnen | jétz chò?scht emòò?l òff pschlüüse! |
| 1903 | Ölgötz, m. | abschätzige Benennung einer Person | èr lùeget win en Ölgötz |
| 1904 | Ölpinntlì, s. | Oelkännchen | |
| 1905 | òn e Bòrt (am Berg = Bòòrt) | erledigt, durchberaten | das wär òffen òn e Bòrt |
| 1906 | òngge (ggòngget) | Butter herstellen | früner hètt me s Schmaa?lz ì de Ònggechüübel pma?cht |
| 1907 | Ònggechüübel, m. | Butterfass | |
| 1908 | òngle (ggònglet) | mit Giftstachel stechen, auch ergattern | en Imme hètt ne ggònglet! – sì hètt dènn dòch nò? äin ggònglet! |
| 1909 | Òngschtchùggle, w. | im Oel gebackener Brotteig | |
| 1910 | ònnenònn | dauernd, nacheinander, hintereinander | es hètt ònnenònn ggrègnet |
| 1911 | Ònnerhalbschlööfìgs, s. | Bett für 1 1/2 Personen (wahrscheinlich für eine erwachsene Person und ein Kind) | |
| 1912 | Ònnerjüngscht, m. | Zweitjüngster | |
| 1913 | ònnerschmòò?l | ein andermal, bei anderer Gelegenheit | |
| 1914 | òò?, s. auch òò? hòò? | an, tragen | sèb gòòt di nüt òò?! – was hètt sì òò? ? |
| 1915 | oob | auf dem Feuer, dem Herd haben, etwas geplant haben | ì hòò? nò? Sùppen oob! – èr hètt äll ötschìs oob! |
| 1916 | oobefüür | oberhalb | oobefüür ìsch es sunnìg ggsìì? |
| 1917 | òò?bènnle (òò?pènnlet) | Beziehung anknüpfen | sì hètt wìder mìt äim òò?pènnlet |
| 1918 | ööbe(t)le (ggööbetlet) | Abend werden | wi ööbetlets schò? frühì ? |
| 1919 | òòber | aper, schneefrei | |
| 1920 | òòbere (ggòòberet) | schneefrei, aper werden | es hètt doch ggòòberet nò?ch em Pföe?! |
| 1921 | òò?blìnzle (òò?plìnzlet) | zuzwinkern | |
| 1922 | òò?brènne (òò?prènnt) | in der Pfanne anbrennen, auch anstossen bei jemandem | s Fläisch ìscht òò?prènnt – èr ìscht wüescht òò?prènnt béiem, won er sèb ggsäit hètt! |
| 1923 | òò?brööle (òò?pröölet) | anschreien | èr hètt t dì sèbe Goofe dòch wüescht òò?pröölet! |
| 1924 | oobtòe? (oobtòe?) | auf den Herd, auf das Feuer setzen | |
| 1925 | òò?büeze (òò?püezt) | annähen | täätscht mer nò? dr Chnòpf òò?büeze ? |
| 1926 | òò?chéerìg | gewandt | si ischt albìgs òò?chéerìg ggsìì?! |
| 1927 | òò?chse (ggòò?chset) | ächzen, stöhnen | èr hètt fürchtìg ggòò?chset! |
| 1928 | òò?chùù? (òò?chùù?) | ankommen, anspringen, entfachen, Feuer fangen | bì imm ìscht me nì?d guet òò?chùù?! – èr ìscht géschter òò?chùù?! – dr Motor ìscht nì?d òò?chùù? – s Füür ìscht nì?d guet òò?chùù? |
| 1929 | òò?dinge (òò?tinget) | ausbedingen, verlangen | èr hètts tüttlìg müesen òò?dìnge |
| 1930 | Òò?faar , m. | Auffahrtsrampe beim Stall | |
| 1931 | Òò?fall, m., s. auch Prüerìg, Schtràifìg | Anfall | sì hètt en Òò?fall kòò? |
| 1932 | Oofechueche, auch Oofeggùgg, m. | eine Art Auflauf mit Milch, Mehl, Eiern und Salz | Oofechùeche hòòn ì fürchtìg gèèrn – täil sägen o Oofeggùgg |
| 1933 | Ooferòer, s., s. auch Ròer, Röerlì | Teil des Kachelofens, in dem man Speisen erhitzen konnte | |
| 1934 | Ooferuu?schele, w. | Blech mit Stiel zum Herausnehmen der Asche im Kachelofen | |
| 1935 | Oofeschüssel, m. | Flache Holzschaufel, mit der der Bäcker den Brotteig in den Backofen "schiesst" | |
| 1936 | Oofewüsch, m. | Lappen mit Stiel zum Reinigen des Holz- backofens | |
| 1937 | òò?fùù? (òò?ggfònge) | anfangen | |
| 1938 | òò?füüre (òò?ggfüüret) | Feuer machen, Holz im Ofen anzünden | |
| 1939 | òò?gännts | anfangs | òò?gänts Hérbscht sinn sì dènn ggònge |
| 1940 | òò?gattege (òò?ggatteget) | anzetteln | èr gatteget äll wìder ötschìs ònners òò? |
| 1941 | ooge (ggooget) | glotzen | o dèr ooget wìder umme! |
| 1942 | òò?ggaffe (òò?ggaffet) | anglotzen | mùescht mì? nì?d esòe òò?ggaffe! |
| 1943 | Òò?ggléég, s., s. auch Òò?léégì | Art, angezogen zu sein, eher negativ gemeint | wi hètt die wìder en Òò?ggléég |
| 1944 | òò?ggschiere (òò?ggschieret) | anzetteln, auch einem Pferd das Geschirr anziehen | was hètt dr Bùeb wìder òò?ggschieret ? – hèscht s Ròss schò? òò?ggschìeret ? |
| 1945 | Òò?ggschlaages, s. | (vom Förster) angezeichnete Waldbäume zum Fällen | |
| 1946 | Ooggschtefüülì, s., s. auch Guugefüülì | Eichelhäher | |
| 1947 | Òò?ggwùùnet, w. | Angewohnheit | sèb ìscht ében e schlèchtì Òò?ggwùùnet won er hètt |
| 1948 | òò?gìì? (òò?ggìì?) | angeben, auch aufschneiden, prahlen, mit den Füssen stossen (z.B. beim Schlitteln) | dr Tréés hètt albìgs gèèrn òò?ggìì? – dù muescht halt e bìtzlì òò?gìì? mìt de Füess! |
| 1949 | òò?glaare (òò?gglaaret), s. auch òò?schtiere | anglotzen | |
| 1950 | òò?gräue (òò?ggräut) | schwach mit Schnee bedecken | es hètt scho òò?ggräut |
| 1951 | òò?griife (òò?ggrìffe) | berühren, anfassen | |
| 1952 | òò?gùù? (òò?ggònge) | angehen, starten, beginnen | das gòòt dì nüü?t òò?! – s Auto sött òò?gùù?! – t Schuel ìscht nò? nì?d òò?ggònge! |
| 1953 | òò?häärìg | anhänglich, eher abschätzig gemeint | sì ìscht fürchtìg òò?häärìg! |
| 1954 | òò?hafte (òò?gghaftet) s. auch häftle | Vieh an der Kette zum "Schtumpe" anbinden, aber auch etwas übrig bleiben | tòe? nò? dr Ggältlìg òò?hafte! – es ìscht em dòch nò? ötschìs òò?gghaftet! |
| 1955 | òò?häimele (òò?gghäimelet) | an die Heimat erinnern | sèb Bìldlì hètt mì? gad òò?gghäimelet! |
| 1956 | òò?hògge (òò?gghògget) | anbrennen (in der Pfanne) | jétz ìscht mr dr Bròòte gad nò? òò?ghògget! |
| 1957 | òò? hòò? (òòn hòòn), s. auch òò? | tragen | èr hètt albìgs e Ggrawatten òò? kòò? |
| 1958 | òò?hòògge (òò?gghòògget) | anhaken, bezeichnen | dù mùesch es halt òò?hòògge! |
| 1959 | Òò?hau, m. | Anschnitt (beim Brot) | |
| 1960 | òò?hüffle (òò?gghüfflet), s. auch hüffle | hervorbrechende Jungpflanzen mit Erde bedecken | mì?r hènn t Hörpfel nò? òò?gghüfflet vors rècht chaalt wòrden ìscht |
| 1961 | òò?lääg | etwas schräg liegend (eine Wiese, ein Acker) | |
| 1962 | òò?léége (òò?ggléét) | anziehen, auch Mist zetten, den Christbaum schmücken, Geld anlegen | lég dr sèb Lìsmer òò?! – dr Vatter tuet Mì?scht òò?léége! – lég nù? dù dr Chrìschtbòmm òò?! – hèscht s Gölt guet òò?ggléét ? |
| 1963 | Òò?léégì, w. s. auch Òò?ggléég | Art, angezogen zu sein | sì hètt äll e sò e fürchtìgì Òò?léégì! |
| 1964 | òò?lùù? (òò?gglùù?) | anlassen, sich abfinden mit | lòss òfe s Auto òò?! – èr hètt sì guet òò?gglùù?! |
| 1965 | òòma?che (òò?pma?cht) | reizen, erneuern, renovieren, auch beim Skifahren oder Schlitteln stossen | èr hètt s alt Huus schöe? òò?pma?cht – ma?ch doch mìt béidne Schtèggen òò?! – ma?chscht mer e chlì? òò? ? |
| 1966 | òòmä?cherìg, auch òòmä?chelìg | anziehend, verlockend, appetitlich, nett | dr Chuechen ìscht nì?d òòmä?cherìg |
| 1967 | òòmòò?le (òò?pmòò?let) | anstreichen (mit Farbe) | |
| 1968 | Òònemää?lì, s. | Erinnerungsbild von Vorfahren | dù gliechlescht dr Gròesmùtter ùfem sèben Òònemää?lì! |
| 1969 | òònétze (òò?tnétzt) | anfeuchten, nässen | |
| 1970 | òònìì? (òò?tnùù?) | annehmen, adoptieren | das chòn ì nì?d òònii?! – sì hènn en Bueb òò?tnùù? |
| 1971 | òò?öede (òò?ggöedet) | beleidigen, gifteln | |
| 1972 | òò?pfùrre (òò?pfùrret) | beschimpfen, anrempeln | |
| 1973 | òò?phagge (òò?phaggt) | anpacken, aber auch von einer Krankheit befallen werden | èr hètts albìgs guet òò?phaggt – es hètt ne gad dì létscht Na?cht òò?phaggt |
| 1974 | Òò?pmää?l, s. | ähnliches Aussehen | sì gliechlet dr Mùtter wi en Òò?pmää?l |
| 1975 | òò?pùtsche (òò?pùtscht), s. auch pùtsche | an etwas anstossen, auch schlecht ankommen | ì bì? òn dr Tüür òò?pùtscht! – èr ìscht böes òò?pùtscht béi em |
| 1976 | òò?räise (òò?ggräiset) | anzetteln, in die Wege leiten | èr räiset äll ötschìs òò? |
| 1977 | Òò?räisetì, w. | etwas Angerichtetes | |
| 1978 | òò?rälle (òò?ggrället) | anknabbern, nagen | hèscht jétz das Bròet o nò? müesen òò?rälle ? |
| 1979 | òò?rämple (òò?ggrämplet) | jemanden unanständig angehen | |
| 1980 | òò?rìchte (òò?ggrìcht) | anrichten, anstellen | t Sùppen ìscht òò?ggrìcht! – was hètt er wìder òò?ggrìcht ? |
| 1981 | Òò?rìss, m. | nachbarlicher Obstanteil von überhängenden Aesten | dr Òò?rìss köert em Nò?chpuur |
| 1982 | òò?rùpfe (òò?ggrùpft) | anbrechen, anzapfen | muescht jétz nì?d sèb Bröetlì nò? òò?rupfe ? |
| 1983 | òò?schänze (òò?ggschänzt) | befehlen, etwas anstellen | èr tùet äll nù? òò?schänze – was hètt er nò? òò?ggschänzt ? |
| 1984 | òò?schierìg | gewandt, engagierfreudig | |
| 1985 | òò?schmie?re (òò?ggschmie?rt) | betrügen, übervorteilen, auch anstreichen | bì ìre bìscht nie? òò?ggschmie?rt – sèb Huus ìscht fürchìg òò?ggschmie?rt |
| 1986 | òò?schnòrre (òò?ggschnòrret) | anrempeln, anschnauzen, beschimpfen | |
| 1987 | òò?schtégge (òò?ggschtéggt) | anstecken (Krankheit, Abzeichen, Blumen) | èr hètt sì gad géschter òò?ggschtéggt – schtègg s Abzäiche nù? òò?! |
| 1988 | òò?schtìere (òò?ggschtìeret), s. auch òò?-glaare | anstarren, anglotzen | èr schtieret mì? òò?, wi wènn er mì? nò? nie? ggsée? hétt! |
| 1989 | òò?schtòese (òò?ggschtòese), | einen Wagen anstossen, an etwas angrenzen, auch stottern | chönnten ììr mì? òò?schtòese ? – dr Agger schtòest òn s Huus òò? – èr schtòest bìm Rééden òò? |
| 1990 | òò?schtrùpfe (òò?ggschtrùpft) | anziehen, z.B. Finken, Socken | ì hòò? nù? nò? ggschwinn t Finggen òò?schtrùpfewélle! |
| 1991 | òò?schtùù? (òò?ggschtònne) | anstehen, gebühren, gut anstehen | ì hòò? müesen òò?schtùù?! – dr sèb Rògg schtòòt dr guet òò?! – das ìscht em nì?d òò?ggschtònne |
| 1992 | Òòtere, w. | Otter, Natter (vipera berus, natrix natrix) | |
| 1993 | Òò?tnùùne, m. Òò?tnùùnì, w., Òò?tnùù?s, s. | an Kindesstatt Angenommener, Angenommen, | Angenommenes èr ìscht en Òò?tnùùne – sì ìscht en Òò?tnùùnì – es ìscht e Òò?tnùù?s ggsìì? |
| 1994 | òò?tòe? (òò?tòe?) | antun | |
| 1995 | òòträäge (òòträit) | antragen, etwas verkaufen wollen | sèb hètt dr Uelì òn dr Versòmmlìg òòträit – èr hètt mer s Huus òòträit – sì sinn chùù? ge Fläisch òòträäge |
| 1996 | òò?trääie (òò?trääit) | aufschwatzen, auch hintergehen | hètt er drs chönnen òò?trääie ? – èr hètt em nò? en Akzìe vù dr Kréditòò?schtalt Grabs òò?trääit! |
| 1997 | òò?triibe (òò?trììbe) | antreiben, z.B. Samen, auch elektrischen Schalter | ì tät dr sèb Sùùme halt òò?triibe – trib nò? t Lòmpen òò?! |
| 1998 | òò?tröffe (òò?tròffe) | antreffen, auch einen Unterschied sehen | ì hòò? sì géschter gad òò?tròffe!- es trüfft dènn schò? nò? òò?, wènns sölber ma?che wotscht |
| 1999 | òò?tütsche (òò?tütscht) | anstossen | èr ìscht e dr Tüür òò?tütscht |
| 2000 | òò?wèrche (òò?ggwèrchet) | im Frühjahr im Acker arbeiten | tòen er schò? òò?wèrche ? |
| 2001 | òò?zéére (òò?zéért) | öffnen | mùescht s Phägglì nì?d schò? òò?zéére! |
| 2002 | òò?zühe (òò?zòòge) | anziehen | zü nò? dr Pulober òò?! – hétscht s Ròesen Ass òò?zòòge, dènn wäär dr Ma?tsch dòò ggsìì?! |
| 2003 | òò?zünne (òò?zünnt) | anzünden, auch elektr. Licht machen, | |
| 2004 | òò?zwinggere (òò?zwinggeret) | mit den Augen zwinkern | gètt dì sèb hètt nen òò?zwinggeret ? |
| 2005 | Öpfelchüechlì, s. | Apfelschnitz in Ommelettenteig gebacken | |
| 2006 | Öpfelì, s. | Kamille (matriucaria chamomilla) | |
| 2007 | Öpfelìthéé, m. | Kamillentee | |
| 2008 | Öpfelmònnlì, s. | Milchmus mit darin gekochten Aepfeln | |
| 2009 | Öpfelmues, s. | Mus aus Aepfeln | |
| 2010 | Öpfelpüürlì, s. | Apfel im Teig gebacken | |
| 2011 | Öpfelschmaa?lz, s., s. auch Öpfelmues, | Apfelschnitze gekocht (es gibt Apfelsorten, bei denen die Schnitze nicht verkochen) | früener hètt me halt nò? Schmaa?lz pruucht zùm Öpfelschmaa?lz ma?che |
| 2012 | Oppereggugger, Opperígugger, m. | Feldstecher | |
| 2013 | opse (ggopset) | Obst pflücken oder auflesen | |
| 2014 | opsì, s. auch obsì | aufwärts | |
| 2015 | Òrgelìscht, m. | Organist | dr Häirì vùm Orgelìscht ìscht z'Buchs dehääi? ggsìì? |
| 2016 | Òrglebòòrchìrche, w. | Empore bei der Orgel in der Kirche | |
| 2017 | ötsche, am Berg auch étsche | etwa, ungefähr, manchmal, bald | chunnscht ötsche! – étschen emòò?l gummer oo! |
| 2018 | ötsches, am Berg auch étsches | etwas | ötsches gòòt äll |
| 2019 | ötschìs, am Berg auch étschìs | etwas | hétscht o ötschìs wélle ? |
| 2020 | ötschwaas, am Berg auch étschwaas | etwas | ötschwaas ìscht schlècht ggròòte |
| 2021 | ötschwèmm, am Berg auch étschwèmm | jemandem | ötschwèmm gòòts äll bésser |
| 2022 | ötschwènn, am Berg auch étschwènn | irgendwann | èr chunnt dènn schò? ötschwènn |
| 2023 | ötschwèr, am Berg auch étschwèr | jemand | ötschwèr wäis es schòe? |
| 2024 | ötschwìe?, am Berg auch étschwie? | irgendwie | ötschwìe? gòòts ällewiil |
| 2025 | ötschwo, am Berg auch étschwo | irgendwo | gòscht o nò? ötschwo hii? ? |
| 2026 | ötschwohèèr, am Berg auch étschwohèèr | irgendwo her | ötschwohèèr hètt ers ggérbt |
| 2027 | ötschwohii?, am Berg auch étschwohii? | irgendwohin | |
| 2028 | paff | erstaunt | ì bì? dòch paff ggsìì? won ìs köert hòò?! |
| 2029 | Pagge, m. | Wange | |
| 2030 | paraat | bereit | sì ìcht dòch nìe? bì Zitte paraat |
| 2031 | pärbete (pärbet) | sìch abgeben mit etwas | ì mòò?g mì nì?d pärbete mìt em sèbe! |
| 2032 | Parlaarì, m. | Dummkopf, dummer Schwätzer | |
| 2033 | parlìere (parlìert) | wichtig drauflos reden | èr hètt dòch wìder parliere müese! |
| 2034 | Part, w. & s. | Partie, Teil | dì äi? Part hètt bésser ggschpìllt – es gitt dréi Parte vù de sèbe – sì sinn ìm hinnere Part dehääi? |
| 2035 | Pärtlì, s. | ein paar, vor allem bei "Fäärlì" verwendet, z.B. 6, 7, 8, 9 "Fäärlì" | |
| 2036 | partu | durchaus, um jeden Preis | èr hètts partu wélle choofe |
| 2037 | päschele (päschelet) | etwas langsam sein, an etwas herumarbeiten | èr päschelet nò? lòng umme |
| 2038 | Passiivòòbet, m. | Unterhaltungsabend für Gönner (Passivmitglie-der bei einem Verein) | |
| 2039 | pätsch | plötzlich, unvermittelt | èr hètt em pätsch äi?s pùtzt |
| 2040 | Pätsch, m., s. auch Tatsch | aus Omelettenteig hergestellte Speise (ähnlich Kaiserschmarren) | hèscht Pätsch gèèrn ? |
| 2041 | Patschì, m., auch Saupatschì, m. | unsauberer Kerl | wì bìscht dù wìder en Saupatschì! |
| 2042 | patschiifig | etwas einfältig | èr ìscht en patschiifìge Chnöllì |
| 2043 | pèègge (pèègget) | blöcken (Schaf), auch weinen | |
| 2044 | pègge (pègget) | schneiden, auch stark (bei Husten) | was pèggescht mìt dèm Mèsser umme ? – èr hètt wìder en pèggete Hueschte |
| 2045 | pègget schöe?, s. auch ggschtòtzet | bildhübsch | sèb ìscht e pègget schöe?s Mäi?tlì |
| 2046 | péélènne (péélènnet) | Mitleid erwecken | es hètt mì? o pélènnet won ìs ggsée? hòò?! |
| 2047 | Pélz, m., s. auch Bélz, m. | Pelz, auch Haut auf gesottener Milch oder gesottenem Milchkaffee | sì hètt äll en Pélz òò?kòò? – ì hòò? dr Bélz fürchtìg gèèrn! |
| 2048 | Pélzchapp(n)ì, m. | früher Uebername für die Seveler | |
| 2049 | Péschtvoogel, m. | Seidenschwanz (bombycilla garrulus) | |
| 2050 | Pétschìerwachs, m. | Siegellack | |
| 2051 | Pfacht, w. auch Pfächtlì, s. | Mass | èr hètt e käi? Pfächtlì rècht tòe? |
| 2052 | Pfarr, m. | Stier, Muni | |
| 2053 | Pfättene, w. | Dachkännel | t Pfättene rünnt o wìder |
| 2054 | Pfìffì, s. | heiseres Gackern der Hühner, wenn sie sich mausern | |
| 2055 | Pfiifeschtier, m. | zu einer Spirale gedrehter Kupferdraht zum Reinigen der Pfeife, hing oft am Baggseggel | |
| 2056 | Pfiifetéggel, m. | Deckel bei einer Pfeife, auch Ausdruck für zur Bekräftigung von"das stimmt nicht" oder "dummes Zeug" | du hèscht nò? dr Pfiifetéggel nì?d zue! – en Pfiifetéggel, sèb schtimmt nì?d! |
| 2057 | Pfìschter, s. | Fenster | lòss s Pfìschter dòch òff! |
| 2058 | Pflaatsche, w. | dicke, schwerfällige Frau | |
| 2059 | Pflaschter, s. | Mörtel, auch Wundverband und unordentlicher Mensch | mì?r bruuchen mèe? Pflaschter! – wège was hèscht e Pflaschter on dr Hònn ? – t Baaben ìscht halt e gruusìgs Pflaschter! |
| 2060 | pflätschna?ss | triefend nass | sì sinn pflätschna?ss hääi? chùù? |
| 2061 | Pflònzblètz, m. | kleiner Acker (Schrebergarten) | |
| 2062 | Pflùtsch, m. | Schneematsch | |
| 2063 | pfnatschle (pfnatschlet), s. auch chnatschle | unanständig essen | |
| 2064 | Pfnélle, Pfnì?lle, w. | Raum in der Scheune neben dem Stall, wo Streue und Stroh lagert | |
| 2065 | Pfnüsel, m., s. auch Schtruuche | Schnupfen | z'Grabs hètt me früener äigetlìg nì?d Pfnüsel ggsäit, me hètt t Schtruuche kòò? |
| 2066 | pfnü?ssle (pfnü?sslet) | niessen | aber pfnüü?ssle hètt me o z'Grabs albìgs ggsäit |
| 2067 | pfnuu?sche (pfnuu?schet) | laut und angestrengt atmen | wí pfnuu?schet sì, wènn sì t Schtèègen ui laufe mues! |
| 2068 | pfnù?tzge (pfnù?tzget) | verschmitzt lachen | béid hènn müese pfnù?tzge |
| 2069 | pfoche (pfochet), auch pfùche (pfùchet) | schimpfen | sì hètt dòch wìder pfochet |
| 2070 | Pföe?, m. | Föhn, auch Haarfö(h)n | me säit dr Pföe? séi dr Truubechocher im Rinntel |
| 2071 | pföene (pföenet) | winden bei Föhn | es hètt dòch wìder pföenet |
| 2072 | Pfònnechnècht, m. | Unterlage für die heisse Pfanne auf dem Tisch | |
| 2073 | Pfònneverzinner, m. | Pfannenverzinner | früener hètt dr Pfònneverzinner nò? Ärbet kòò? bìs tnue?g unn ìscht ì t Hüüser chùù? |
| 2074 | pfööche (pfööcht) | abgehende Blähung | hèscht wìder pfööcht! |
| 2075 | Pfööte hòò? (Pfööte kòò?) | eine Einbildung haben | èr hètt albìgs Pfööte kòò? |
| 2076 | pföötne (pföötnet) | eingebildet reden | èr hètt doch wìder pföötnet |
| 2077 | Pfùch(t)gòtte, w., s. auch Schtònn-gòtte | Standpatin | |
| 2078 | Pfüderi, m. | Knirps | jò sèb ìscht dènn en Pfüderì |
| 2079 | Pfunzle, w. | schlechte Lampe, schlechtes Licht | |
| 2080 | Pfùpf, m. | Motorrad, auch weisse Bruchseite beim Brot | |
| 2081 | Pfùrr, m., s. auch Abfüere, Dùùrlauf, Tünnpfìff, Tuttswitt | Durchfall | èr hètt wìder dr Pfùrr |
| 2082 | pfùrre (pfùrret) | kopflos herumrennen | wo pfùrret er wìder umme ? |
| 2083 | pfùtter Ggugger, m. | pfui, pfui Teufel | |
| 2084 | pfùtter Tüügger, m. | pfui, pfui Teufel | |
| 2085 | pfùttere (pfùtteret) | schimpfen | |
| 2086 | pfuufe (pfuufet) | fauchen | t Chatz hètt gèget de Hunn wagger pfuufet |
| 2087 | pfuuse (pfuuset) | schlafen | er pfuuset dr gonz Òòbet |
| 2088 | phaab | dicht, wasserundurchlässig | |
| 2089 | phääbìg, s. auch phéébìg | stattlich, kraftstrotzend | |
| 2090 | Phagg, s. | Paket, auch Gesindel | sèb ìscht dènn schò? en Phagg |
| 2091 | phagge (phaggt) | fangen, packen, anfassen, für wahr halten | ì hòòn e phaggt! – èr hètts gad phaggt |
| 2092 | Phägglì, s. | kleines Paket, auch Kaffeeersatz | |
| 2093 | phéébìg, s. auch phääbìg | gut halten, auch geizig sein | sèb ìscht e phéébìgs Töörlì – èr ìscht en phéébìge Mòò? |
| 2094 | Phèngg, s., s. auch Gghèngg | Türscharnier, auch lose hängendes Zeug bzw. Kleidungsstück | wi hètt die wìder e Phèngg òò?! |
| 2095 | phònge (phònget) | hängen bleiben | wo bìscht wìder phònget mìt dim Lìsmer ? |
| 2096 | phönne (phönnt) | kennen | dù phönnscht dòch dr sèb Mòò? sìcher ? |
| 2097 | phòò | anscheinend, ach so, siehe da | phòò, hètt ers chönne ma?che ? |
| 2098 | phüetìs (trüüli) | behüte, potztausend | phüetìs trüülì, jétz ìscht sì gad ggschtòrbe! |
| 2099 | Pìgg, auch Pìgge, m. | Abneigung | èr hètt en Pigg(en) ùf mì?! |
| 2100 | pìggelhért | steinhart | |
| 2101 | pìggle (pìgglet) | pickeln, auch arbeiten | t Schtròòs hènn sì òff pìgglet – sì hènn dr gònz Sòmstìg nò? pìgglet |
| 2102 | pii?schte (pii?schtet) | keuchen, schnauben, stöhnen, schwer atmen | èr hètt dòch wìder pii?schtet won er ue chùù? ìscht |
| 2103 | Pii?schtetì, w. | Stöhnen, Keuchen | èr hètt dòch e Pii?schtetì kòò? |
| 2104 | Pii?schtì, m. | einer, der stöhnt | èr ìscht en truurìge Pii?schtì |
| 2105 | Pìléét, s. | Billet, Flugschein, auch Führerausweis | hèscht s Pìléét schò? kooft ? – t Polìzéi hètt em s Pìléét ewègg tnùù? |
| 2106 | Pippe, w. | hölzerner Hahn am Most- oder Weinfass | |
| 2107 | Pipper, m., s. auch Ggìnggel | männliches Glied | |
| 2108 | Pippolder, m., s. auch Summervoogel | Schmetterling | |
| 2109 | Pìss, s. | Gebiss | s Pìss kéit em äll ahe |
| 2110 | pìttì näi?! näi? pìttì! | nicht doch! nein, bitte! | näi? pìttì, ma?ch sèb nìì?d! |
| 2111 | pìttlòes, s. auch chöeg, schnää?derfräsìg | im Essen heikel | sì ìscht gruusìg pìttlòes |
| 2112 | Planèschter, m. | Rausch | èr hètt en ònnere Planèschter kòò? |
| 2113 | Plapp, m. | grosse Menge Flüssigkeit | s ìscht gad en Plapp Wasser usseggrunne |
| 2114 | plappe (plappet) | aus einem Gefäss schüttende Flüssigkeit | t Mìlch ìscht zur Tòò?sen use plappet |
| 2115 | Plapperì, m. | oberflächlicher Erzähler oder Redner | |
| 2116 | Plättlì, s. | kleines Blatt, Heft, auch weibliches Kückchen | dèr Bòmm hètt chliinì Plättlì – hèscht s Plättlì schò? gglèèse ? – ì de Hénnefarme tuet me nù? gad t Plättlì ufzühe, t Güggelì nìì?d |
| 2117 | Pléégì, w. | Auslage, aber auch Raum neben dem Viehstall, in den Heu vom Stock herunter geworfen wird | èr hètt dòch wìder e Pléégì kòò? – lueg zèerscht nò? ì dr Pléégì hinn! |
| 2118 | plèère (plèèret), s. auch blèère | weinen | |
| 2119 | plèffe (plèfft) | behagen, gefallen | mì?r hètt dì sèb Radiosèndìg gär nì?d plèfft |
| 2120 | Plésiir, s. | Vergnügen, Freude, Plaisir | hènn ììr dò nò? e Plésiir dròò? ? |
| 2121 | pléttìere (pléttìert) | mit Hingabe erklären, erzählen, ausschweifend reden | èr hètt dòch wìder pléttìere müese |
| 2122 | plètzet | mit Stoffresten geflickt | èr hètt äll plètzetì Hòsen òò? |
| 2123 | Plòch, s. | dickes Weib oder Tier, auch Jochbogen am "Tuu?s" | |
| 2124 | Plòmper, m. | Trennvorrichtung im Pferdestall | |
| 2125 | Plònggbòmm, m. | Planke im Pferdestall | |
| 2126 | plùgge (plùgget und plùggt) | pflücken | |
| 2127 | Plumpe, w. | Viehschelle, "Treichel" | |
| 2128 | plünn(d)ere (plünneret) | rumoren, umziehen, umstellen, wühlen, zügeln | was plünneret sì wìder ? – mì?r hènn ì dì ònner Wùùnìg dorì plünneret |
| 2129 | plütsche (plütschet) | zusammenschlagen, aufbrechen | ér hètt ne plütschet – èr tuet Nüss plütsche |
| 2130 | Plütschì, w. | ein Stück Holz, um etwas zu knacken | |
| 2131 | Plùtter, m. , s. auch Flùtter | Kuhmist auf den Alpen, mit sehr wenig Stroh oder Streue | |
| 2132 | Plùtterì, m. | Mann, der den "Plùtter" auf der Alp auf die Alpweide führt | |
| 2133 | Plùtterschuu?fle, w. | Schaufel für den "Plutter " | |
| 2134 | plüttle (pplüttlet) | nackt (sonnen)baden | sì tôen halt gèèrn plüttle |
| 2135 | Plùtze, w. | Blacke, Alpenampfer, Bärentatze (rumex alpinus) | t Plùtze tùet me ötschen useschtèche |
| 2136 | plùù? | aufgedunsen (z.B. das Gesicht) | èr hètt gònz e plùù?s Gsìcht |
| 2137 | Pmäi?, w. | Gemeinde, auch Gemeindeversammlung | t Pmäi? Grabs hètt ötsche 55 Quadratkilométer – t Pmäi? hènn t Grabser albìgs ì dr Chìrche |
| 2138 | pmöö?gìg | nett, schön, anmachend, lieb, sympathisch | sèb ìscht e pmöö?gìgs Mäi?tlì |
| 2139 | Pmüe?ggì, s. | Überbleibsel der Blüte bei Aepfel und Birnen | s Pmüe?ggì muescht nì?d èsse! |
| 2140 | pòche (pòchet) | auf etwas bestehen, behaupten | ì hétt druuf pòchet, dass t Frau ggschtòrbe wär! |
| 2141 | pòggeremää? | potztausend | |
| 2142 | polz(pfiife)graad | ganz gerade | t Ragééte ìscht pòlz(pfiife)grad ui ggflòòge |
| 2143 | Pònntlì, m. | Trockenwurst, auch unsauberer Kerl | t Appezöller ma?chen guetì Pònntlì – èr ìscht albìgs e chlì? en Pònntlì ggsìì? |
| 2144 | Pòntelierìg, w. | Durcheinander | wì hètt er wìder e Pòntelierìg |
| 2145 | Pöögge, w. | trockener Nasenschleim | |
| 2146 | pööggne (pööggnet) | in der Nase "bohren" | |
| 2147 | popoo | schön (Kindersprache) | wi ìscht daas popoo! |
| 2148 | pöppele | mit der Puppe spielen | sì tùet halt gèèrn pöppele |
| 2149 | pòppere | klopfen | es hètt ötschwèr pòpperet òn dr Tüür! |
| 2150 | Pösche, m. | Rasenziegel | |
| 2151 | Poschéttlì, s. | zusammengefaltetes Tüchlein für die Brust-tasche des Herrenvestons | |
| 2152 | Pòss, m. | oft Name eines Hundes, auch eines Lausers | Pòss chòmm dòhèèr! – ér ìscht schò? e chlì? en Pòss |
| 2153 | Pöss, MZ | Ueberstrümpfe (statt Wadenbinden) | früener hènn t Holzer äll Pöss träit |
| 2154 | pössle (pösslet) | etwas Dummes anstellen | èr pösslet äll ötschìs! |
| 2155 | Pòsslì | kleiner Kerl | èr ìscht gad e soe? e Pòsslì! |
| 2156 | pòtzschtròòl | potztausend | |
| 2157 | Powèèrlì, MZ, auch Puwèèrlì, MZ | Konservenerbsen (pois verts) | früener hètt me z'Grabs nò? viil Powèèrlì pflònzet für t Konsèrvefabrìgg Rorschach |
| 2158 | präämt | schwarz wie Kohle, von Russ geschwärzt | es ìscht òfen en präämte Balgge |
| 2159 | Pragg, m. | Rüde | |
| 2160 | Präichì, w. | Treffsicherheit | èr hètt e guetì Präichì |
| 2161 | praläägge (praläägget), s. auch prolééte | prahlen | |
| 2162 | Pralääggì, m., s. auch Proléétì | Prahlhans | |
| 2163 | Prämms, s., s. auch Ggschtrütt | Hetze, Hast | wi hètt èr wìder e Präms! |
| 2164 | Prätsche, w. | grüne Schale der Walnuss | |
| 2165 | prawoo | bravo | prawoo, sèb ìscht dènn guet worde! |
| 2166 | prègglet, s. auch ggragglet, ggrìgglet und krèemplet | prall, übervoll | dr Bòmm ischt prègglet voll ggsìì? |
| 2167 | Prèschte, w. s. auch Brèschte | kleine Gebrechen | sì hètt äll ötschìs e Prèschte |
| 2168 | prèschthaft | schadhaft | t Läitere ìscht halt òfen e chlì prèschthaft |
| 2169 | prèschtiere (prèschtiert) | durchstehen | èr hètts möö?ge prèschtiere |
| 2170 | prìchte (prìchtet) | berichten, erzählen, auch verstehen | sì hètt vù dr Féri prìchtet – me chòòn e fascht numme prìchte, sò köert er nü?t mée? |
| 2171 | Priislì, s., s. auch Briislì | Hemdenmanschette | |
| 2172 | priise | dicht, ohne Zwischenraum | jò, díe Na?stüechlì sinn wìder priisen ùfenònn ggléét |
| 2173 | pring | schwach, klein | es ìscht e prings Chälblì |
| 2174 | Pringe, m. Pringì, w. , Prings, s. | Schwacher, Schwache, Schwaches | sèb ìscht en Pringe – sèb ìscht e Pringì – sèb ìscht halt e Prings |
| 2175 | prolééte (proléétet), s. auch pralägge | prahlen | èr hètt wìder ònnerscht proléétet |
| 2176 | Proléétì, m., s. auch Pralääggì | Prahlhans | |
| 2177 | pröötlet Hörpfel, MZ | gebratene Kartoffeln, Röstì | |
| 2178 | Prüerìg, w. s. auch Schträifìg, Òò?fall | Schlaganfall | sì hètt e Prüerìg kòò? |
| 2179 | Pschèèrìg, w. | Bescherung | jétz hèscht dínì Pschèèrìg aber ggsèe?! |
| 2180 | pschiise (pschìsse) | schwindeln, betrügen | èr pschiist äll |
| 2181 | Pschiishunn, m. | Betrüger, Falschspieler | bìm Hüüserhòndel ìscht er äi?fach en Pschiishunn ggsìì? |
| 2182 | Pschìss, m. | Betrug | sèb ìscht sìcher en Pschìss! |
| 2183 | pschìsse | schmutzig (vor allem bei Wäsche) | s hètt nù pschìsses Hääs drìì? |
| 2184 | Pschlaag, m., auch Pschléégì, w. | Beschlag, auch Holzwand beim Haus | dr Pschlaag sött me o wìder emòò?l ma?che |
| 2185 | pschlüüse (pschlòsse) | beschliessen, auch schliessen | dr Gròesròòt hètts pschlòsse – t Tüür mùes me pschlüse |
| 2186 | pschtèche (pschtòche) | mit neuem Verputz versehen | dì sèb Muu?r sött me wìder emòò?l pschtèche |
| 2187 | pschtègge (pschtègget) | anhalten, verstopfen, stecken bleiben | èr ìscht mìt em Auto pschtègget ìm Schnèe? – dr Hùttle hètt s Ròer pschtègget |
| 2188 | pschüüse (pschòsse) | ausgiebig sein | es hètt nò? e chlì? pschòsse |
| 2189 | pschüüe (pschòsse) | ausgiebig sein | dì sèb Waar hètt pschòsse – sèb pschüüst dènn nò? mèe?! |
| 2190 | Psétzi, m. | Bodenbelag mit gleichmässigen Steinen | |
| 2191 | Psétzìschtäi?, m. | bearbeitete Steine für den Bodenbelag | |
| 2192 | psinne, (psinnet, auch psunne) | besinnen, sich besinnen | ì tòe? mì nò? psinne! – èr hètt sì nò? psunne, öb er söll chùù? |
| 2193 | psölde (psöldet) | kommen lassen | ì hòòn e hèère psöldet! |
| 2194 | püffe (püfft) | stossen | mùescht mì? nìd äll püffe! |
| 2195 | pugeriere (pugeriert), s. auch bugeriere | reklamieren, beschimpfen | sì hètt wìder wagger pugeriert |
| 2196 | Pùgg, m. | Delle | s hètt en Pùgg òm Auto |
| 2197 | pùggletì Schòes | schwanger sein | sì hètt schò? wìder e pùggletì Schòes |
| 2198 | Pulober, m. | Pullover | |
| 2199 | Pùlverholz, s. | Faulbaum (rhamnus frangula) | |
| 2200 | Pummerònze, w. | Orange | |
| 2201 | Pumphòòse, w. | Pluderhose | Pumphòòse hètt hütt néemet mée?! |
| 2202 | punnì Haab, w. | von Hand geführtes Vieh (an Strick oder Kette) | mìt punner Haab tärf me schò? dùr t Wäid dorì |
| 2203 | Pünntel, m. | Bündel, Bürde, Sack mit Inhalt | |
| 2204 | Punntenöörì, w. | Ehrgefühl | èr hètt äi?fach käi? Punntenöörì |
| 2205 | Püntner, m. | Graubündner | dr Püntner chunnt vùm Pünten ahe |
| 2206 | püntnere (püntneret) | graubündnerisch deutsch sprechen | si püntneret nòch 50 Jòòre äll nò? |
| 2207 | pùppne (pùppnet) | geschnittenes Getreide zu Garben binden | |
| 2208 | Pùrgätz, m. | Krampf, schwierige Sache | es ìscht grad en Pùrgätz ggsìì? |
| 2209 | pürzle (pürzlet), s. auch tròele, umkéie | fallen, umfallen | èr ìscht dr Schtùtz dùrab pürzlet |
| 2210 | Pùsch, m. | Büschel | |
| 2211 | Pùschel, m. | Heufuder | |
| 2212 | Pùschle, w. | einige Kinder, auch ein Strauss | sì hènn gad e Pùschle Goofe – er hètt gad nò? e Pùschlen Alperòese |
| 2213 | Pùtsch, m. | Schlag, Stoss | èr hètt mer en Pùtsch ggìì? |
| 2214 | pütsche (pütscht) | stossen, wegstossen | muescht mì? nì?d äll pütsche! |
| 2215 | pùtsche (pùtscht), s. auch òò?pùtsche | stossen, anstossen | dr Schòfbògg pùtscht nò? gèèrn |
| 2216 | puur | rein, lauter | es ìscht puurs Wasser – èr säit dì puur Wòret |
| 2217 | Quardì, m. | eigenartiger Kerl | |
| 2218 | Quaschtì, m. | vierschrötiger, kraftstrotzender Kerl | |
| 2219 | Quèntlì, s. | kleine Portion | |
| 2220 | Quèschtìùùne, MZ | Unannehmlichkeiten, Probleme, Schwierigkeiten | mìt imm hètt me ällewiil Quèschtiùùne |
| 2221 | Rääbeloch, s. | ausgeschaufeltes Loch im Garten, um Gemüse, "Rääbe" u.dgl. zugedeckt darin zu überwintern | früener hètt me halt nò? käi? Styroporchìschte oder Chüelschrängg kòò? |
| 2222 | räächele (ggräächelet), s. auch mä?ggele | ranzig sein | das Fläisch räächelet schòe?! |
| 2223 | räädle (ggräädlet) | anmachen, auch in Scheiben schneiden | es hétt mì? dòch nò? ggräädlet, o nò? mìtzma?che – t Wùrscht chò?scht sölber räädle! |
| 2224 | raage (ggraaget) | hervor, hinausstehen, darüber hinausreichen | s Brètt hètt useggraaget |
| 2225 | rääs, s. auch reusch | scharf, auch schnell | èr ìscht rääs umme Ròngg ummì ggfaare |
| 2226 | Raaschì, s., s. auch Schùtzggatter | etwas verwirrte Frau, eine, die von einem aufs andere springt | dr Tréés hètt ggsäit, sinì Schwììgermùtter séi ofen e rèchts Raaschì |
| 2227 | Rääse, m. | ein etwas scharfer Typ | |
| 2228 | Rääsì, w. | Dachneigung, auch eine etwas angriffige Frau | das Huus hètt e gùetì Rääsì – t Grèete ìscht schò? e chlì e Rääsì |
| 2229 | raatswiis | geradewegs | sì ìscht ems raatswiis gù sääge |
| 2230 | raaue (ggraauet), s. auch gäine | gähnen | èr hébt kä? Hònn vor s Muu?l, wènn er raauet |
| 2231 | räggele (ggräggelet) | erzählen | sì hènn dòch wìder ggräggelet! |
| 2232 | räifle (ggräiflet) | mit einem Reif spielen, hinten nachlaufen | dr Bueb hètt ùf dr Schtròòs ggräiflet – sì ìscht em äll nò?hì ggräilet |
| 2233 | räise (ggräiset) | reisen, auch bereit machen | sì tuet gèèrn räise – chòò?scht mers räise bìs em füü?fì ? |
| 2234 | Räisend, m. | Handelsreisender | es ìscht albìgs en Räisend chùù vù Truns mìt Schtòff |
| 2235 | räite (ggräitet), s. auch ggìeggle, gigòmpfe, | schaukeln | |
| 2236 | Räitì, w. | Schaukel | |
| 2237 | räitle (ggräitlet) | durch Drehen eines Knebels fest anziehen | |
| 2238 | rälle (ggrället) | nagen | räll nì?d äll òn de Fingernéégel! |
| 2239 | Rämschele, w. | Bärlauch (alium ursinum) | |
| 2240 | ränzle (ggränzlet) | foppen | èr hètt ne äll ggränzlet |
| 2241 | Ränzler, m. | beim Sprung ins Wasser flach auf den Körper fallen | |
| 2242 | Rapp, m. | Krähe, Rabe (corvus corone) | |
| 2243 | Räppler, m. | Einrappenstück | |
| 2244 | Rasierì, m. | Herrencoiffeur | |
| 2245 | Rätsch, Rätschbäsì, Rätschwiib, w. | Frau mit gutem Mundwerk | t Ööfere ìscht e fürchìgs Rätschwiib |
| 2246 | rätsche (ggrätschet) | viel reden | die béide rätschen dr gònz Nòmmìttag |
| 2247 | Ratz, m. | Ratte (rattus sp.) | |
| 2248 | Réédìg, m. | Karren mit 2 Rädern | |
| 2249 | Rèffchnòpf, m. | Holzknopf für die Schnur am Reff | |
| 2250 | Rèffete, w. | volle Ladung auf dem Reff, z.B. 6 Sauerkäselaibe | |
| 2251 | Rèffetlì, s. | nur wenig beladenes Reff | èr hètt nù? e chlí?s Rèffetlì träit |
| 2252 | Rèffschnu?er, w. | Schnur zum Befestigen der "Rèffete" | |
| 2253 | Règgholder, m. | Wacholder (juniperus communis) | |
| 2254 | Règgholderbéérì, s. | Wacholderbeere | |
| 2255 | réggle, auch réégle (ggrégglet, ggréglet) | regeln, in Ordnung bringen | jétz chòò?scht dènn sèb emòò?l réggle! |
| 2256 | rèngge (ggrènggt) | lenken | chòò?scht nò? rèngge mìt eme dèrg kabuttne Schtüürrad ? |
| 2257 | Rènggì, w. | Lenkung | das Auto hètt e guetì Rènggì |
| 2258 | Rènne, s. | Rennen, auch rendez-vous | sì hènn vù dr Schèllehalden ahe e Rènne kòò? – hèscht e Rènne kòò? mìt dr Fründin ? |
| 2259 | reusch, s. auch rääs | scharf , auch schnell | èr ìscht z'reusch ume Ròngg ummì chùù? |
| 2260 | révolutz(n)e (ggrévolutznet) | revoltieren | |
| 2261 | Révolutz(n)ì, m. | Revoluzzer | |
| 2262 | rìchte (ggrìchtet), s. auch rüschte | richten, auch bereit machen | t Glarner Lònnvögt hènn früener über üsserì Vòrfaare ggrìchtet – ì tòe?s gad nò? rìchte bìs mòòrn! |
| 2263 | Ridiggüül, Rüdiggüül, m. | Einkaufstasche aus Tuch mit zwei runden Tragringen | |
| 2264 | riedìg | vom Riet herrührend | |
| 2265 | Riet-schpatz, m. | Feldsperling (passer montanus) ev. auch Rohrammer (emberiza schoeniclus) | |
| 2266 | Rììbel, m. | im Rheintal zubereitete Kost aus Mais- oder Weizengriess und auch teils aus Kartoffeln | |
| 2267 | Riibiise, s. | böses Weib | |
| 2268 | riibumm | ohne Aufpreis | mì?r hènn riibumm tuu?schet |
| 2269 | riife (ggriifet) | Rauhreif bilden, auch heilen | es tuet schò? riife – s Schlèff riifet guet |
| 2270 | Rii?gröesì, w. | Rheinhochwasser, Ueberschwemmung des Rheines | dì létscht Rii?gröesì ìscht im 1927 ggsìì? |
| 2271 | rììsle (ggrììslet) | graupeln | s hètt gad òò?ggfònge rììsle |
| 2272 | Riiszüüg, s. | Etui mit Zirkel, etc. für technische Schulfächer | |
| 2273 | ring | leicht, ohne Anstrengung gehen | es gòòt nò? ring – ring ie?, ring ussì |
| 2274 | Ringge, m. | Schnalle | tòe? dr Ringge zue! |
| 2275 | Ringgepöss, MZ | Ueberstrümpfe mit "Rínggen" | |
| 2276 | ringmèlch | leicht zu melken | dì sèb Chue ìscht ringmè?lch |
| 2277 | ringsetummì | ringsherum | èr ìscht ringsetummì bìliebt |
| 2278 | Rinnsschmùtz, m. | Rinderfett | |
| 2279 | rìppsche (ggrìppschet) | reiben | |
| 2280 | Rìschpì, w. | ungestörtes Dasein, innere Ruhe | dù brìngsch ne nì?d ùs dr Rìschpì |
| 2281 | ritte (ggrìtte) | reiten, auch mitfahren | dr Häirì rittet ääi – schtiig uuf, chòò?scht o nò? e Schtügglì ritte! |
| 2282 | Rittgäis, w. | einfacher Schlitten (vor 1940) | |
| 2283 | Rittíròss, s. | Schaukelpferd | |
| 2284 | Ritttrùgge, w. | einfacher Schlitten, vorwiegend aus Holz-brettchen | |
| 2285 | Ròer, Röerlì, s., s. auch Oferöerlì | Teil des Kachelofens, in den man Speisen zum Aufwärmen hineinstellt | schtéll dòch t Schüssle ís Röerlì bìs er chunnt! |
| 2286 | Röeteler, m., auch Röetelì | Branntwein aus getrockneten roten Kirschen | |
| 2287 | ròetpräch | errötend | |
| 2288 | Ròeträppler, m. | Ein- und Zweirappenstück aus Kupferlegierung | |
| 2289 | röetsch | rötlich | werum ìscht sèb Mää?lì esòe röetsch wòrde ? |
| 2290 | Ròetsùcht, w. | Masern | ì hòò? im achtevìerzggì t Ròetsùcht kòò?! |
| 2291 | Rolle, w. | Locke im Haar, Theaterrolle | t Rollebuebe hènn t Hòòr voll Rolle kòò? – sì hètt t Rolle guet ggschpìllt |
| 2292 | Rölpì, m. | schwerfälliger, grobschlächtiger Typ | |
| 2293 | ròmmle (ggròmmlet) | rammeln, auch das Decken bei Kaninchen | höeren emòò?l uf ròmmle! |
| 2294 | Ròmmler, m. | männliches Kaninchen | |
| 2295 | ròmmlìg | brünstig (bei Kaninchen) | |
| 2296 | Ròngg, m. | Rank, Kurve | |
| 2297 | ròngge (ggròngget) | winden, drehen, reissen | dr Chlii? ròngget wìder em Tìsch |
| 2298 | Rònzepfíífe, s. | Bauchweh | |
| 2299 | roobe (ggroobet) | nach etwas suchen, auch umziehen | was roobescht wìder ì dr Obertììlì umme ? – sì hènn unnen ääi ggroobet |
| 2300 | ròòde (ggròòdet) | sich regen | sène, chönnscht dì o emòò?l ròòde ? |
| 2301 | Rööl, m. | männliche Katze | |
| 2302 | rööle (ggröölet) | Ruf des Katers (vor allem im Februar) | |
| 2303 | röölìg | brünstig (bei Katzen) | |
| 2304 | ròòs | sehr, stark | i hòò? halt Chääs ròòs gèèrn |
| 2305 | röötìg sii? (röötìg ggsìì?) | übereinkommen | mì?r sinn glii röötìg wòrde |
| 2306 | Ròssbrèmme, w. | grösseres, blutsaugendes Insekt (tabanus bovinus) | |
| 2307 | Ròss-chìschtene, w. | Rosskastanie (aesculus hippocastanum) | |
| 2308 | Ròss-chòpf, m. | Kaulquappe | |
| 2309 | rössìg | brünstig bei der Pferderasse | |
| 2310 | Rössìgs, s. | Pferdefleisch | für t Puurewürscht nimmt me Rössìgs oder Rinnfläisch, Schwinìgs, Schpègg unn Schwarte |
| 2311 | Ròssnägelì, s. | rotes Leimkraut, Taglichtnelke (melandrium diurnum) | |
| 2312 | Ròssrìpp, s. | Spitzwegerich (plantago lanceolata) | |
| 2313 | Ròss-tuu?s, m. | zweirädriger Karren, der von einem Pferd gezogen wird | |
| 2314 | ròttle (ggròttlet) | rütteln | |
| 2315 | rötzig | mit Nasenschleimhautentzündung behaftet | |
| 2316 | rüebìg | ruhig | bìs emòò?l rüebìg! |
| 2317 | Ruete, w. | Gerte, männliches Glied bei Tieren, auch 9m2 | |
| 2318 | rùgge (ggrùggt) | rücken, nachrücken, dem Ende zu gehen | dr Schòfpfèrch hètt me müese rùgge – s rùggt em glii |
| 2319 | Rùggepüntel, m., s. auch Räissagg, Träggpüntel | Tragbündel, der auf dem Rücken getragen wird | |
| 2320 | rumme (ggrummt) | aufräumen | sì hènn dr Schtall ggrummt |
| 2321 | Rumme, w. | bei einem Auflauf die braune Kruste am Pfannenboden | ì hòò? halt t Rumme vùm Ofechueche gruusìg gèèrn! |
| 2322 | Rumpf, m. | Rumpf, auch Falte | wi hèscht wìder en Rumpf ì diner Pluuse! |
| 2323 | rumple (ggrumplet) | poltern | wi rumplets dùr t Schítterbiig uuf! – lòòsen wi dr Bach rumplet! |
| 2324 | Rùpf, m. | ungezogenes Kind, auch Ziehen am Haar | das ìscht en fürchtìge Rùpf – èr gitt ere gad en Rùpf |
| 2325 | rùpfe (ggrùpft) | ziehen, reissen | èr hètt mì òn de Hòòre ggrùpft |
| 2326 | Rùpfgiige, w. | alter Uebername für Handharmonika | |
| 2327 | rüschte (ggrüscht), s. auch rìchte | rüsten, auch bereit machen, richten | hèscht t Chíífel ggrüscht ? – bìscht baal ggrüscht ? – chòò?sches bìs moorn rüschte ? |
| 2328 | Rùschtìg, w. | Plunder | |
| 2329 | Rüssler, m. | Rüsselkäfer (Familie curculionidae) | |
| 2330 | rüttne (ggrüttnet) | roden, auch in Ordnung bringen (z.B. im Garten) | me hètt halt alls müese rüttne |
| 2331 | rüübìs unn schtüübìs | gar alles | èr hètt rüübìs unn schtüübìs alls ufggèsse |
| 2332 | rüüche lùù? (rüüche gglùù?) | schnell fahren | èr hètts gònz ääi rüüche lùù? |
| 2333 | Rüüchì, w. | andauerndes schlechtes Wetter, rauhes Magerheu | wi hèmmer wìder e Rüüchì! – s Höö vù dr sèbe Wììsen ìscht ebe Rüüchì |
| 2334 | Rùùfe, w. | verkrustete Wunde, auch Pferdekrippe | ì hòò? äll nò? e Rùùfe – kéi em Ròss s Höö ì t Rùùfen i?hì? |
| 2335 | Rùùgel, m. | Rundholzstück | |
| 2336 | Rùùmäimer, m. | Eimer für Rahm | |
| 2337 | Rùùmer, m. | Rahmschöpfkelle (vor allem in der Alphütte) | dr Rùùmer hònget nèbet em Chéssì |
| 2338 | Rùùmmues, s. | Mus aus Rahm, Mehl, Wasser und Salz | (meistens vom Senn in der Alphütte für Besucher gemacht) |
| 2339 | rüü?sìg | brünstig bei Schweinen | |
| 2340 | s äi? | das eine | s äi? ìscht nìd besser ass s ònner! |
| 2341 | s guet Jòòr (am Berg: s gutt Jòòr) | Geschenk auf Weihnachten vor der Konfirmation | i hòòn em s guet Jòòr nò? nì?d pròòcht! |
| 2342 | Saffertnäägelì, s. | Garten-Narzisse (narcissus poeticus) | |
| 2343 | sagge (ggsagget), s. auch sattle | den Inhalt eines Sackes durch schütteln besser zusammenbringen, auch ausgiebig sein | mue?sch e chlì? sagge, dènn hètt alls Platz drìì?! – es hètt nò? wagger ggsagget |
| 2344 | saggeremòscht | potztausend | |
| 2345 | saggerlènt, sagger(e)lònt | sapperlott | |
| 2346 | Säich, m. | Urin, auch Unwahres, dummes Zeug | gìb mer nì?d wìder en Säich òò?! |
| 2347 | säiche (ggsäicht) | stark regnen, undicht sein, auch urinieren | s hètt dr gònz Taag ggsächt – sèb Flachtach säicht o schòe? |
| 2348 | Säilerì, m. | Mann, der früher Stricke und Seile verkaufte | |
| 2349 | Säipfechrutt, s. | Seifenkraut (saponaria officinalis) | |
| 2350 | Sälflì, s. | Salbei (salvia sp.) | |
| 2351 | Salomone Chatz, w. | ein Ausdruck dafür, dass etwas verschwunden ist | s Salomone Chatz hètts sìcher ggfrèsse |
| 2352 | sämmere (ggsämmeret) | nicht oder mühsam vorwärts machen | èr sämmeret wìder gruusìg |
| 2353 | Sämmerì, m. | einer, der nicht vorwärts kommt | |
| 2354 | sattle (ggsattlet), s. auch sagge | wohl ausgeben | es hètt wìder ggsattlet |
| 2355 | Saublòeme, w. | Löwenzahn (leontoden nudicaulis) | |
| 2356 | Saublòòtere, w. | Blase des Schweins (nach dem Schlachten getrocknet) | (diese wurde früher getrocknet und diente als "Baggséggel") |
| 2357 | Sauchélle, w. | Blechkelle mit Handgriff für die "Sauchòscht" | |
| 2358 | Sauchòòge, m. | Fluchausdruck | ("Chòòge" ist ein Aas) |
| 2359 | Sauchòscht, w. | Schweinefutter | früener hènn t Buure nò? chönne t Sauchòscht ì de Wirtschafte hoole |
| 2360 | säuferle (ggsäuferlet) | Brandwasser aus einer Wunde fliessen | es säuferlet äll nò? |
| 2361 | Sauiigel, m. | Igel (erinaceus europaeus) | |
| 2362 | Saumèè?l, s. | Mehl, das man der "Sauchòscht" für die Schweine beimischte | |
| 2363 | Saumäinìg, w. | grosser Stolz | |
| 2364 | Saunaa?bel, m. | Nabel des Schweines | (wurde früher getrocknet und zum Einfetten von Werkzeugen verwendet) |
| 2365 | Saupònntlì, m. | schmutziger Kerl | |
| 2366 | Sautùtte, w. | Zitze beim Mutterschwein | |
| 2367 | Schaaggléébel, m. | Apfelsorte (Jacques Lébel) | |
| 2368 | Schäär, m. | Maulwurf (talpa europaea) | |
| 2369 | Schäärhuffe, m. | Erdhaufen, den die Maulwürfe aufgewühlt haben | |
| 2370 | schabeuzìg | eigenartig, komisch | wi tuet sì wìder schabeuzìg! |
| 2371 | Schaff(e)reitì, w. | Küchenkästchen mit Schubladen und einer Türe | |
| 2372 | Schäite, w. | Holzspäne, auch Rotholz zum Färben von Eiern | |
| 2373 | schaluu? | betrübt, auch vergünstig, eifersüchtig | sì ìscht albìgs schaluu? ggsìì? |
| 2374 | schämmerig | beschämend | es ìscht schämmerìg ggsìì? |
| 2375 | Schapf, m., s. auch Ggùtsch, Schwéttì | grosse Menge Flüssigkeit | es ìscht gad en Schapf Wasser ahe chùù? |
| 2376 | Scharmùtz, m. | Papiertüte, Papiersack | |
| 2377 | scharwènzle (ggscharwènzlet) | auffällig tun, um etwas herumstreichen | sì scharwänzlet äll um nen ummì |
| 2378 | Schasse, w. | Schlittschuhe | |
| 2379 | schassne (ggschassnet) | schlittschuhlaufen | dr Schtèfan hètt ùfem Sèe joss ggschassnet |
| 2380 | Schau, w. | Viehausstellung mit Prämierung | |
| 2381 | Schééretlì, s. | kleines Brötchen aus Teigresten | bìm Bégg Matiis un ìs Bégg Uelìs hènn t Goofe äll e Schééretlì überchùù? |
| 2382 | Schéése, w. | Kinderwagen, aber auch von Pferden gezogene Kutsche | |
| 2383 | Schéielì, s. | Gartenzaunbrettchen | |
| 2384 | schèlb | schräg | |
| 2385 | Schélfere, w. | Schale von Früchten, Kartoffeln, auch dürre Blätter am Maiskolben | Öpfel- und Hörpfelschélfere gitt men em Vèè unn de Chünggel – dréi Schélfere hètt me dènn pruucht, zum t Türggechölbe ì dr Obertìlì ufzhèngge |
| 2386 | schélle (ggschéllt) | schälen, Haut abstreifen | t Öpfel tùet me schélle vor em Chòche – jétz schéllts ne halt, er ìscht z'lòng òn dr Sunn gglèège |
| 2387 | schèlle (ggschèllet) | läuten | wèr hètt ggschèllet ? |
| 2388 | Schèlle, w. | Viehschelle, auch Hausglocke | jédes Schtügglì Vèè hètt e Schèllen òò? – mì?r hènn e kä? Schèllen òm Huus |
| 2389 | Schélmehüüslì, Schprützehüüslì, s. | früher ein Häuschen, in dem die Wagen mit den Feuerwehrschläuchen eingestellt waren | |
| 2390 | schélmele (ggschélmelet), s. auch güü?schtele | beim Spiel betrügen, nicht grob gemeint | |
| 2391 | Schènggelì, s. | in Fett oder Butter gebackenes Gebäck, im Zucker gedreht | |
| 2392 | schépfe (ggschépft) (am Berg so gesprochen) | schöpfen, anrichten | ìm Dorf säit men aber schöpfe |
| 2393 | Schépfer, m. (am Berg so gesprochen) | Schöpfer für Wasser, etc. | en Gülleschépfer ìscht früener äll ùs Holz ggsìì? – im Dòrf säit me Schöpfer |
| 2394 | Schèrme, m. | Unterstand | gunn dòch ìn Schèrme! |
| 2395 | Schiebbrètt, s., auch Schüübe, w. | konisches Brett in alten Hausböden, das ausser der Hauswand "useraaget" und jeweils neu "ggschòòbe" wird, wenn die andern Boden-bretter "ggschwùùne" sind | Schiebbrètter ggsiet me hütt numme vììl, me hètts dènn vù Zitt zù Zitt wìder müese i?hì? schlùù?, dass es käi? Lùgge mée? kòò? hètt zwüschet de Brètter – dr Brònn Téebìs hètt ggsäit bì iine hég me "Schüübe" gsäit |
| 2396 | schiebe (ggschòòbe) | beim Schieber den Partner anweisen, Trumpf zu machen, sich davon machen, auch Wechsel von Zähnen beim Vieh | dù schiebscht dì gònz Zitt – èr ìscht wìder ggschòòbe – t Mää?s hètt t Zìì? ggschòòbe |
| 2397 | Schieblùgge, w. | Zahnlücke bei Rindern | |
| 2398 | Schìgg, m. | gekauter Tabak oder Kaugummi | èr hètt dr Schìgg gad useggschpöözt |
| 2399 | schìgge (ggschìggt auch ggschìgget) | schicken, auch Tabak oder Kaugummi kauen | min Vatter hètt albìgs dr Rèschte vù dr Prìssago nò? ggschìgget |
| 2400 | Schiibe, w. | Fenster, Scheibe | sì hènn t Schiiben ii?ggschlaage |
| 2401 | Schiibeler, m. | Apfelsorte | |
| 2402 | Schììfere, w. | flacher Steinsplitter | |
| 2403 | schiimer | gut geformt | das ìscht e schtròòbìg schiimers Chrìschtbömmlì |
| 2404 | schiine (ggschiinet auch ggschùùne) | scheinen | mì?r schiints es göng – wi hèscht en ggschiinete Rògg! – t Sunn hètt dr gònz Taag ggschùùne |
| 2405 | schiine (ggschiinet) | skilaufen | ("schiine" ist vermutlich der einzige Grabser Mundartausdruck, bei dem die beiden Vokale vor dem "n" nicht nasal gesprochen werden) |
| 2406 | schiisere (ggschiiseret) | Drängen zum Stuhl | mì? schiiserets wìder dì gònz Zitt |
| 2407 | schiisfrünntlìg | überfreundlich | èr tuet wìder schiisfrünntlìg |
| 2408 | Schiishunn, Schìsshunn, Schisshaas, m. | Angsthase | |
| 2409 | Schiisì, w. | derb für WC | |
| 2410 | Schiissìférggel, m. s. auch Lööblì-férggel | früher Holzkännel vom Abort in den Jauche- kasten | |
| 2411 | Schiissìtéggel, m. | Abortdeckel (beim Plumpsklo) | |
| 2412 | Schiislängì, w. | unerwartete, lange Wartezeit | es ìscht dòch wìder e Schiislängì ggònge, bis sì chùù? ischt |
| 2413 | Schìlt (vorderer, mittlerer und hinerster Schilt), früher auf Püls im Grabserriet durch Gräben von einander getrennte "Täilìge" vorn, in der Mitte und hinten , aber auch Rind oder Hund mit weissen Flecken | ì hòò? ì dr Täilìg 353 ìm mittlere Schìlt müese Schoof hüete, s Färberlìs Fritz t Gäis aber ìm vorderschte Schìlt – täil Puure hènn dènn o gèèrn en Schìlt – hütt köert me o ötsche dr frönd Ustrùgg "Blöem" für Schìlt | |
| 2414 | Schìltschitt, s. | Waagscheit für Pferdezug | |
| 2415 | schiniere (ggschiniert) | sich schämen, plagen, zu eng sein | sì schiniert sì kä? bìtzlì – ì wörden äll schiniert! – mì? schiniert eifach ötschìs ì dène Schue hinn! |
| 2416 | schinnele (ggschinnelet) | Schindeln aufziehen | |
| 2417 | Schinnelì, s. | Schindeln | |
| 2418 | schinnts | es scheint zu sein | schinnts ìsch es èr ggsìì? |
| 2419 | schissebach | dummes Zeug, woher auch | schiisebach, ì gùù? nìì?d! |
| 2420 | Schitt s. | gespaltenes Holz, Scheit | |
| 2421 | schitte (ggschittet), auch schittle | Holz spalten bzw. kleine Scheiter machen | |
| 2422 | schitter | schlecht stehen | es schtòòt schitter um sì |
| 2423 | Schittschtògg, m. | Holzstock zum Spalten von Holz | |
| 2424 | Schlaage, w., Schlääglì, s. | Butter in der Form eines grossen Würfels | dr Sènn hètt 12 Schlaage Schmaa?lz ìm Chöller hinn |
| 2425 | Schläitz, m., Schläitzì, w. | Fäden bei Hülsenfrüchten | die Chììfel henn kän Schläitz |
| 2426 | schläitze (ggschläizt) | Bohnen abfädeln | t Chiifel tòen ì äll schläitze! |
| 2427 | schläitzìg, s. auch schlööfìg | gleitfähig, gut durch etwas hindurch gleiten | das Säil ìscht schläitzìg |
| 2428 | Schläipf, m. | das Holz, das am Holzschlitten zum Bremsen angehängt wird | |
| 2429 | schläipfe (ggschläipft) | etwas am Boden nachziehen, auch schwer tragen | èr hètt gad z'schläipfe kòò? am sèbe Sagg – èr schläipft ötschìs nò?hì? |
| 2430 | schlargge (ggschlargget), s. auch schlarpe | ||
| 2431 | Schlarpe, w. | (alte) Pantoffeln, Hausschuhe, auch schlechter Schuh | lég t Schlarpen òò?! |
| 2432 | schlarpe (ggschlarpet), s. auch schlargge | die Füsse nachziehen, unschön gehen | muescht nid esòe schlarpe! |
| 2433 | Schléempsì, m. | armer, auch etwas naiver Kerl | dò chunnt halt nì?d jede Schlèempsì nòò? |
| 2434 | schléégeltìgg | sehr dickflüssig (z.B. bei Konfitüre ) | die Latwäärì ìscht schléégeltìgg |
| 2435 | Schlèff, s. | Wunde | |
| 2436 | Schlègg (kän), m. | (keine) angenehme Sache | s ischt kän Schlègg mèe?, Lèerer z'sìì? |
| 2437 | Schlégmìlch, w. | Buttermilch | |
| 2438 | schlèmm | schlimm, arg, schlecht | sèb ìscht en schlèmme Mòò? – es gòòt em schlèmm |
| 2439 | Schlììderbòò?, w. | Gleitbahn (auf dem Eis) | |
| 2440 | schlììdere (ggschlììderet | gleiten | |
| 2441 | schlììfere (ggschlììferet) | gleiten | èr schlììferet über s Brètt ääi |
| 2442 | schliiferle (ggschliiferlet) | streicheln | schliiferlì, schliiferlì, häälerlì! |
| 2443 | schliise (ggschlìsse) | z.B. auf Glatteis gleiten, seitlich abgleiten | |
| 2444 | Schlinge, w. | Schlinge, auch Foulard, Halstuch, Schal | |
| 2445 | schlingge (ggschlungge) | fehl gehen, auch schleudern | es chönnt em dènn nò? schlingge – uf em Iis hètts s Auto gad umme-ggschlungge |
| 2446 | Schlìrps, m. | schmierender Spritzer | jètz hèscht vù dr Soose gad nò? en Schlìrps òm Hèmp! |
| 2447 | Schlòngemie?s, s. | dahinkriechende Bärlappgewächse (lycopodiaceae) | |
| 2448 | Schloof, m. | Estrichnische, Raum neben dem Estrich, | im Schloof joss hètts nò? Platz |
| 2449 | Schlööf, MZ | gestrickte Pulswärmer, auch Mehrzahl von Schloof | |
| 2450 | schlööfe (ggschlööft) | durchziehen (z.B. durch ein Nadelöhr) | |
| 2451 | Schlòòfgölt, s. | Miete für ein Zimmer | er hètt e chlì e tüürs Schlòòfgölt |
| 2452 | schlööfìg, s. auch schläitzìg | gut durch etwas hindurch gehen, schlipfrig | sèb ìscht e schlööfìgs Säil |
| 2453 | Schlöörì, m. | armer, auch etwa dummer Kerl | |
| 2454 | schlòttere (ggschlòtteret) | vor Angst, Kälte oder auch krankhaft zittern | |
| 2455 | Schlötterlìg, m. | Schimpfname | er hètt em alli Schlötterlìg òò?gghèngt |
| 2456 | schlüggle (ggschlügglet) | trinken, auch etwas feiner als saufen | |
| 2457 | Schlumpf, m. | Bissen | nimm nò? en Schlumpf! |
| 2458 | schlumpfe (ggschlumpfet) | heftig, auch unschön essen | er schlumpfet wìder wagger |
| 2459 | Schlumpfere, w. | Suppenbohnen, wie sie z.B. in die Gerstensuppe gegeben werden | |
| 2460 | Schlungg, m. | Schwingergriff, auch Jassart (Gauner) | |
| 2461 | Schlùtte, w. | zu weite Strickweste, auch hängender Mundwinkel | |
| 2462 | Schlüttlì, s. | gestrickte Säuglingsweste | |
| 2463 | Schlüüfer, m. | Sennenkutte, -jacke | |
| 2464 | Schlùùrze, w., s. auch Schròmme | Wunde | |
| 2465 | Schmää?rbuuch, m. | grosser Bauch (Schmää?r = Fett) | èr hètt en rèchte Schmää?rbuuch |
| 2466 | schmalbarte (schmalpartet) | geizen | |
| 2467 | Schmaa?lz, s. | Butter | e Schlääglì Schmaa?lz hètt e par Kilo |
| 2468 | Schmaa?lzblòeme, w. | Dotterblume (caltha palustris) | |
| 2469 | schmää?lzig | fett | |
| 2470 | Schmaa?lzmòò?del, m. | Buttermodel | |
| 2471 | Schmäi?ze, w. | Zirrus-, Federwolke | |
| 2472 | Schmä?ttere, w. | dicke Frau | |
| 2473 | Schmégg, m. | aromatisch duftendes Sträusschen | èr hétt eren en Schmégg pròòcht |
| 2474 | schmégge (ggschméggt) | riechen, auch schlecht riechen | dì sèb Ròese schméggt guet – das Fläisch schméggt schò? e bìtzlì |
| 2475 | Schméggpomaa?de, w. | Brillantine, Haarcrème | |
| 2476 | Schmii?setli, s. | Hemdchen unter dem Kragen bei Frauen | |
| 2477 | schmöllele (ggschmöllelet) | verschmitzt lachen | hèsch gsèe, wi dì ònner ggschmöllelet hètt ? |
| 2478 | schmoore lùù? (schmoore gglùù?) | etwas weich werden lassen, aber auch jemanden weich werden lassen | lòss dr Bròòte nù? nò? schmoore! – ì lies dr sèb Kärlì nò? e chlì schmoore! (auch schon gehört: "schmùù?re lùù?) |
| 2479 | Schmùtz, m. | Fett, auch Kuss | es gitt Schwii?-, Chue-, Mungge-, Hunnsschmùtz – èr hètt ere en Schmùtz ggìì? |
| 2480 | schmütze (ggschmützt) | einfetten, auch stark regnen | |
| 2481 | schnää?dere (ggschnää?deret) | schwatzen, klatschen | |
| 2482 | Schnää?dere, w., Schnää?derì, m. | schwatzhafte Frau, schwatzhafter Mann | |
| 2483 | schnää?derfräsig, s. auch chöeg, pìttlòes | heikel beim Essen | das ìscht en schnää?derfräsìge Goof |
| 2484 | Schnaa?rz, m. | plötzlicher, lauter Ausruf | wi hètt èr wìder müesen en Schnaa?rz ablùù?! |
| 2485 | Schnalle, w. | Befestigungsvorrichtung vielfach vor allem bei Skischuhen | |
| 2486 | Schnä?pper, m. | Riegel, der zuschnappt | |
| 2487 | Schnarchlipäss, MZ | tiefe Basstöne bei alten Handorgeln | |
| 2488 | Schnarre, w. | oberer Teil des Bodens beim "Tuu?s" | |
| 2489 | Schna?tte, w. | tiefe Schnittwunde, spaltartige Oeffnung | |
| 2490 | Schna?ttere, w., auch Schnä?ttere | Schwätzerin | o wì ìscht das e Schnä?ttere! |
| 2491 | schnèe?ballne (ggschnèe?ballnet) | Schneeballen werfen | höeren uuf schnèe?ballne! |
| 2492 | schnèe?fle (ggschnèe?flet) | einander mit Schnee bewerfen | t Buebe schnèe?flen wìder mìtenònn |
| 2493 | Schnèe?fletì, w. | Schneeballschlacht | |
| 2494 | Schnèe?ggugger, m. | Winterling (eranthis hiemalis) | |
| 2495 | Schnèe?schiff, s. | Schneepflug | |
| 2496 | Schnèe?voogel, m. | Alpendohle (pyrrhocorax graculus) | |
| 2497 | schnè?ffle (ggschnè?fflet) | mit dem Messer grob schnitzen | was schnè?fflescht wìder umme mìt em Mèsser ? |
| 2498 | Schnè?ffleti, w. | Papierschnitzel, auch mit dem Messer abgeschnittene Späne | wi ma?chen ììr wìder e Schnè?ffletì! – t Schnè?ff-letì bruch ì ìm Oofe |
| 2499 | Schnè?ggeplétter, MZ | Blätter der Pestwurz (pestasites sp.) | |
| 2500 | Schnè?pfedregg, m. | Innereien der Schnepfe (gallinago sp., auch scolopax rusticola) | (soll früher eine Delikatesse gewesen sein) |
| 2501 | Schnìì?fere, w. | kleine Scheibe (z.B. Brot) | gischt mer o e Schnìì?fere ? |
| 2502 | Schnìì?ferlì, s. | kleines Stück | ì wétt nù? e Schnìì?ferlì |
| 2503 | Schnì?ttele, MZ | Kernobstschnitze und -schalen | |
| 2504 | Schnì?tz, m. | abgeschnittener Teil einer Kernobstfrucht | Öpfel- unn Bììreschnì?tz hètt me téért |
| 2505 | schnì?tzìg | leicht zu mähen, auch begeistert sein | bìm Tau ìsch es schnì?tzìg zùm mä?je – èr ischt nì?d schnì?tzìg druuf |
| 2506 | Schnì?tzsagg, m. | Stoffsack zum Aufbewahren von Dörrobst | |
| 2507 | Schnì?tztròòg , m. | Truhe zum Aufbewahren von Dörrobst | |
| 2508 | schnöögge (ggschnöögget) | neugierig nachschauen | èr schnöögget dì gònz Zitt |
| 2509 | Schnòrregiige, w. | Mundharmonika | |
| 2510 | schnòrregiigele (schnòrreggiigelet) | Mundharmonika spielen | |
| 2511 | Schnòrregummì, m. | Gummi von einer Bierflasche | (benötigten früher die Pfeifenraucher, die keine Zähne mehr hatten) |
| 2512 | Schnòrrìs, s. | Schimpf | mì?r hènn Schnòrrìs überchùù? |
| 2513 | Schnü?erlìpöss, MZ | eine Art Stulpen mit Schnürverschluss | |
| 2514 | schnù?pfe (ggschnù?pft) | schnupfen, auch nach dem Weinen stotternd Luft einatmen | sì schnù?pft äll nò? |
| 2515 | Schnù?pftuech, s., s. auch Fatzenéédlì | Nastuch | |
| 2516 | Schnùù?der, m. | Nasenschleim | |
| 2517 | Schnùù?derbéérì, s. | Moorbeere (vaccinium uliginosum) | |
| 2518 | Schnùù?derfètze, m., s. auch Fatzenéédlì | Nastuch | |
| 2519 | Schnùù?derì, m. Schnùù?derbueb, m. | grüner Jüngling | èr ìscht äll nò? dr gliech Schnùù?derì wì früener |
| 2520 | Schnùù?dernaa?se, w. | triefende Nase | |
| 2521 | Schnùù?derzapfe, m. | Schleim aus der Nase hängend, auch grüner Jüngling | |
| 2522 | Schnuu?fer, m. | Jüngling | so en junge Schnuu?fer mues mì?r nì?d chùù? |
| 2523 | schnüü?ze (ggschnüü?zt) | die Nase putzen, auch schnell fahren | èr hètt t Naa?se ggschnüü?zt – èr ìscht gad vòr mer dorì ggschnüü?zt |
| 2524 | Schòche, m. | grosse Menge, auch Heu- oder Streuehaufen | |
| 2525 | schöchle (ggschöchlet) | Heu zu kleinen Haufen zusammentun | früener hètt me nò? viil ggschöchlet |
| 2526 | Schöchlì, s. | kleiner Heuhaufen | hütt ggsiet me gad käi? Schöchlì mèe? |
| 2527 | Schöchlì chèere (…kèert) | Umkehren der "Schöchli" | chòmm mì?r tòen t Schöchlì chèere! |
| 2528 | Schöchlìnè?scht, s. | Platz unter den "Schöchlì" | |
| 2529 | Schòepe, m., auch Tschòepe, m. | Kittel, Jacke | |
| 2530 | Schòes, w | Schürze | |
| 2531 | Schònn, w. | Schande | derzue hètt er nò? t Schònn kòò? – es ìscht e chlì e Schònn, dass ers gliech nimmt |
| 2532 | Schònzluus, w. | Muttermal, oft mit Haarwuchs | |
| 2533 | Schööb, MZ | im Herbst geschnittene Eschenäste | t Gäis hènn t Plétter vù de Schööb, wo me im Summer zum Trüchne ufgghènggt hètt, gèèrn |
| 2534 | Schööblì, s. | kleines Bündel | |
| 2535 | Schòòfbuuch, m. | Schafmagen mit Blutwurstfüllung | |
| 2536 | schòòffréi | gutmütig | èr ìscht en schòòffréie Mòò? |
| 2537 | schòòre (ggschòòret) | wischen, vor sich hinstossen | dr Mì?scht tuet me dùre Schtriich-graaben ääi schòòre – schòòrs nù? zämme! |
| 2538 | Schòòrenìggelì, s. & MZ | unreifes Obst | ùs Schòòrenìggelì hètt me dénn Schnaps prènnt |
| 2539 | Schòòretì, w. | Abfall, Kehricht, auch Abfallgrube | früener hètt me t Schòòretì nì?d chönne dr Kéérìchtabfuer mìtggìì? |
| 2540 | Schòpfgöllt, s. | Pachtzins für einen Stall | |
| 2541 | schòppe (ggschòppet) | dem Vieh Futter geben, auch immer wieder jemandem Geld geben | hèscht dem Vèè ggschòppet ? – sì hètt em Bùeb äll Gölt ggschòppet |
| 2542 | Schoss, s. | Schössling, auch neuer Ausschlag bei Pflanzen | pass uuf ùf dì neue Schòss! |
| 2543 | Schòtte, w. | Rest der Milch im Kessi bei der Herstellung von Sauerkäse | t Schòtte gitt me de Saue |
| 2544 | Schòttebüüch, MZ | Uebername für die Toggenburger | |
| 2545 | Schòttetòò?se, w. | Tanse zum Transportieren von "Schòtte" | |
| 2546 | schpalche (ggschpalchet) | in den Schmutz ziehen | èr hètt ne dì gònz Zitt ggschpalchet |
| 2547 | Schpargeremènter, MZ, auch Schpargamènter | Streiche, Unfug | dèr ma?cht dì gònz Zitt Schpargeremènter! – ì dr Schtude hég me Schpargamènter ggsäit |
| 2548 | Schparre, m. | Balken, auch Deichsel beim "Tuu?s" | mùescht dì halt em Schparre héébe! |
| 2549 | Schparz, m., auch Schpèrz, m. | Fusstritt | èr hètt mer gad en Schparz ggìì? |
| 2550 | Schpatzìg, w. | Zwischenraum, freier Platz | es hètt nò? e bìtzlì Schpatzìg |
| 2551 | schpéére (ggschpéért) | sperren, auch sich gegen etwas wehren | sì hènn dr Wèèg ggschpéért – èr schpéért sì äll nò? |
| 2552 | schpééremènn(t), schpéérewènn | sperrangelweit | t Tüür schtòòt wìder schpééremènn òff |
| 2553 | Schpèngler, m. | Spengler, aber auch Ausdruck für Jenische (Korber) | es sinn wìder Schpèngler umme |
| 2554 | schpèrze (ggschpèrzt) | ausschlagen, stossen, sich gegen etwas wehren | schpèrz dòch nì?d esòe! – èr schpèrzt sì degèège |
| 2555 | Schpéttaggel, m. | Lärm, Radau, Krach | die ma?chen dr gònz Òbet dr gliech Schpéttaggel |
| 2556 | schpéttaggle (ggschpéttagglet) | lärmen | |
| 2557 | Schpéttagglì, m. | lärmender Typ | |
| 2558 | schpéttìg | steif in den Beinen (z.B. beim Pferd) | |
| 2559 | Schpiegelì, s. | Kohlmeise (parus major) | |
| 2560 | Schpìggzèèdel, m. | heimlich benützter Zettel mit Aufzeichnungen bei Schulprüfungen | |
| 2561 | Schpììl, s. | Spiel, Tanzanlass, Militärmusik, Jasskarten | Eile mit Weile ìscht e Schpììl – gùnn er mòrn o zùm Schpììl ? – t Mìlìtärmùsìg ìscht o e Schpììl – gìbs Schpììl nù? nòmòò?l! |
| 2562 | Schpiir, m. | Mauersegler (apus apus) | |
| 2563 | schpinne (ggschpunne) | spinnen, irr sein, auch ein Auge auf jemanden haben | t Wolle hètt me bìs Schtùrzenéggers chönne schpinne lùù? – sì schpinnt äll nò? – èr schpinnt ùf sì |
| 2564 | Schpinnewùpp, m., auch Schpinne-wopp | Spinnengewebe | ì dr Schtude hég me Schpinnewopp ggsäit |
| 2565 | Schpìrlìg, m. | dünn gewachsenes Kind | wi ìscht das en Schpìrlìg |
| 2566 | Schpìss, m. | Holzsplitter, auch nachgewachsenes Gras | |
| 2567 | Schpìtzbéérì, s. | Beere der Berberitze | |
| 2568 | Schpòer, w. | Holz am Ende eines Heuseiles, das zum Tragen von "Hööpünntel" verwendet wird | |
| 2569 | schpöer | sehr trocken, z.B. Heu oder Stroh | das Höö ìscht ofe schpöer |
| 2570 | Schpòerlätsch, m. | Seilknoten an der "Schpòer" | |
| 2571 | Schpölte, w., am Berg: Schpèlte | gespaltenes Rundholz, ca 1 m lang | |
| 2572 | Schpònnìg, w. | Spannung, auch Wagenbremse | mì?r hènn 220 Volt-Schpònnìg! – züch t Schpòn-nìg òò?! |
| 2573 | Schpòòdere, w. | Sprunggelenk beim Vieh | dr Hunn schpringt em Vèè äll ì t Schpòòderen ui |
| 2574 | Schpòò?sèège, w. | Handsäge, bei der das Sägeblatt angespannt werden kann | |
| 2575 | Schpòòtloober, m. | jemand der spät aufsteht oder spät kommt | oo, wi sinn das Schpòòtloober! |
| 2576 | Schpòò?wììd, w. | Holzstück zwischen den Hörnern beim "Tuu?s" oder Hornschlitten | |
| 2577 | Schpööz, m. | Speichel, Spucke, auch etwa Geld | hèscht nò? Schpööz ? |
| 2578 | schpööze (ggschpöözt) | spucken | |
| 2579 | Schpòttvoogel, m. | Star (sturnus vulgaris) | |
| 2580 | schpräite (ggschpräitet) | Seil auslegen zum Beladen mit einem "Püntel" Heu | |
| 2581 | schprènge (ggschprèngt) | sprengen, auch mit Pferden am Wagen bechleunigen, drängen (Wetter) | sì hènn dr Schtòmm ggschprèngt – èr ìscht mìt de Ròss nò? dur s Rìet ääi ggschprèngt – s Wètter hètt üüs nò? wagger ggschprèngt |
| 2582 | Schprìtt, m. und s. | Spiritus, auch Gras, das zum Trocknen ausgebreitet ist | zünn dr Schprìtt ofen òò?! – mì?r hènn nù? nò? Schprìtt! |
| 2583 | Schprützchònnte, w. | Giesskanne | |
| 2584 | Schpùùder, m. | Speichel | |
| 2585 | Schpuuse, w., s. auch Ggschpuuse | Braut | |
| 2586 | Schpüüslìg, m., s. auch Ggschpüüslìg | Bräutigam | |
| 2587 | schralze (ggschralzet) | grober Ausdruck für weinen, heulen | muescht wège dèm nì?d schralze! |
| 2588 | Schrättlìg, m. | boshafter Geist, Poltergeist, Alb | èr säit èr hég t Na?cht wi en Schrättlìg ùf dr Brùscht kòò? |
| 2589 | schrènze (ggschrènzt) | reissen, zerreissen | hèscht dr Rògg verschrènzt ? |
| 2590 | Schrènzer, m. | einer, der in einem Betrieb Stoff zerreissen musste, damit Reisswolle gemacht werden konnte | ("Schrènzer" wurde in Grabs zu einem Sippennamen) |
| 2591 | Schròe?, m., auch Schrùù?, m. | rohe Molke | |
| 2592 | schròete (ggschròetet) | Heu mit der "Schròetì" abstechen | |
| 2593 | Schròetì, w. | spatenähnliches Messer zum "schròete" von Heu | |
| 2594 | Schròmme, w., s. auch Schlùùrze | Wunde | èr hètt e gròesì Schròmme |
| 2595 | Schrònne, w. | tiefe Spalten in den Kalkfelsen | Schrònne hètts z'Grabs ob em Ischlewìtzer Obersèss |
| 2596 | Schrònz, m. | Riss, Loch (in Kleidern) | dù hèscht jò en Schrònz ì de Hòòse! |
| 2597 | schtaapmä?sig | grossartig, prächtig, besonders | èr ìscht en schtaapmä?sige Mòò? ggsìì? |
| 2598 | Schtaasì, m. | langsamer Typ | dr Chrìschten ìscht en fürchtìge Schtaasì wòrde |
| 2599 | schtaggele (ggschtaggelet) | stottern | |
| 2600 | Schtäggele, w. | Metallspitze bei Stöcken, auch festgestampfter Schnee an den Schuhen | hèscht mì? fascht ggschtòche mìt diine Schtäggele òn de Schtègge! – muescht nì?d mìt dèrgne Schtäggele ìs Huus iechùù?! |
| 2601 | Schtahel, auch Schtaal, m. | Stahl zum Abziehen der Messer | |
| 2602 | Schtäi?bléie, w. | Mauerpfeffer (sedum sp.) | |
| 2603 | schtäirìsch | rassig, stark, beherzt | èr ìscht aber schtäirìsch dr Schtùtz ui |
| 2604 | schtalìere (schtalìert) | aufbegehren, schimpfen | t Nò?chpüürì hètt wìder müese schtalìere! |
| 2605 | Schtalldròng, m. | sich nach Hause beeilen, auch Vieh, das sich von der Weide nach dem Stall drängt | ì glòbe, dù hèscht Schtalldròng, dass t esòe prèssierscht! t Chüe hènn ofe Schtalldròng, sì prèssìeren |
| 2606 | Schtandaarì halte (Schtandaarì gghalte) | jemandem fast widerwillig zuhören müssen | hètt er wìder müese Schtandaarì halte ? |
| 2607 | schtänz | stehend | mì?r hènn schtänz zuegglueget |
| 2608 | Schtarpìùù?, m. | Skorpion | |
| 2609 | schtärrìg | steif, starr, unbeweglich | s Säil ìscht gònz schtärrìg wòrde |
| 2610 | Schtattner, m., Schtattnerì, w. | Bewohner(in) des Städtchens Werdenberg | |
| 2611 | Schtèège, w. | Treppe, auch etwa schlecht geschnittenes Haar | gòng t Schtèègen ui! – dr Coafför hètt dr wìder e paar Schtèège gghaue! |
| 2612 | Schtègge, m. | Stock, auch Pfahl | |
| 2613 | Schtégggrinn, m. | Starrkopf, Dickschädel | |
| 2614 | Schtèmpenéi, MZ | Dummheiten, Schwierigkeiten | was hètt er wìder für Schtèmpenéie ? |
| 2615 | Schtèrnlìfaade, m. | gezwirnter Faden auf sternförmigem Karton | mùesch dr Chnòpf halt mìt Schtèrnlìfaaden òò?büeze! |
| 2616 | Schtétt, m. | fortwährend mit Beharrlichkeit | èr hètt nes ìn äim Schtétt òò?gglueget! |
| 2617 | schtéttig | störrisch | èr ìscht òfe fürchtìg schtéttìg wòrde |
| 2618 | Schtierenoog, s. | Spiegelei | |
| 2619 | schtierìg | Zustand eines brünstigen Rindes | |
| 2620 | schtììgelìsinnìg | irr, verirrt | me chönnt gad schtìgelìsinnìg wörde |
| 2621 | Schtìgg, m. (nur mit käin oder kä ge-braucht) | ("käin Schtìgg" sehen, heisst: nichts sehen) | ìmmene dèrge Nèè?bel ggsiescht e kän Schtìgg |
| 2622 | Schtìggel, m. | Bohnenstange | |
| 2623 | Schtìggelchììfel, m. | Stangenbohne | |
| 2624 | Schtìggete, w. | bestickter Stoff von der Schifflistickmaschine | èr hètt mer zwòe Schtìggete pròcht zum Nòò?schtìgge! |
| 2625 | Schtiguuf, m. | einjährige Gartenwicke (lathyrus odoratus) | |
| 2626 | schtìll héébe (schtìll gghébt) | anhalten, ruhig hinhalten | héb schtìll, sùss farscht o nò? ì t Muur i?hì! – dù muescht schtìllhéébe, sùss schtèch dì nò? mit dr Nò?ttle! |
| 2627 | Schtinggere, w. | roter Mohn (papaver rhoeas) | |
| 2628 | schtinggere (ggschtinggeret) | Stuhl haben | ì ho hütt nò? nì?d chönne schtinggere! |
| 2629 | schtòerbòese (ggschtòerbòeset) | stossen, schupfen, rempeln | höeren uuf schtòerbòese! |
| 2630 | Schtòes-charre, m. | Schubkarren, Stosskarren | |
| 2631 | Schtòes, m. | Alprecht für eine Kuh | |
| 2632 | schtöesìg | gewitterhaft | wì hèmmer wìder en schtöesige Morge kòò?! |
| 2633 | schtòffle (ggschtòfflet) | langsam umhergehen, stolpern | was schtòfflet er jétz wìder dött dorì ? |
| 2634 | Schtògg, m., s. auch Schtònggì, Schtòòrì | Stock, Stab, auch Heu und Mist aufgeschichtet, sowie jemand, der nicht vorwärts kommt | früener hètt men ébe Schtègge ggsäit nì?d Schtògg – dr Hööschtògg unn dr Mì?schtschtògg – o wi bìscht wìder en Schtògg! |
| 2635 | Schtòggbluescht, m. | mehrjährige Gartenwicke (lathyrus perennis) | |
| 2636 | schtògge (ggschtògget) | aufschichten, stocken auch koagulieren | dr Mì?scht hètt me früener schöe? ggschtògget – dr Verchèer schtògget wìder – s BlUet ìscht schò? ggschtògget |
| 2637 | Schtòggle, w. | Zaunpfahl | |
| 2638 | Schtögglìschue, m. | Damenschuh mit hohen Absätzen | |
| 2639 | Schtòggrääbe, w. | gelbe Räbe | (früher in Grabs im Winter sehr oft auf dem Tisch) |
| 2640 | schtòngge (ggschtòngget) | in etwas herumrühren. z.B. in einem Mus | schtòngg nì?d esòe ìm Bècher umme! |
| 2641 | Schtònggì, m. s. auch Schtògg, | Schtòòrì | langsamer Typ, einer, der nicht vorwärts kommt en Schtònggì ìscht äin wo nìd vürschì chunnt |
| 2642 | Schtònne, w. | Holztonne, Stande | dr Chaabìs hètt me früener äll ì t Schtònne gschnètzet |
| 2643 | Schtònnechabìs, m. | Sauerkraut | |
| 2644 | Schtònngòtte, w., s. auch Pfùchtgòtte | Ersatzpatin | |
| 2645 | Schtònngöttì, m. | Ersatzpate | |
| 2646 | Schtònnschtùtzer, m. | Standstutzer, mit dem man nur stehend geschossen hat | |
| 2647 | Schtònnschütz, m. | Schütze, der mit dem "Schtònnschtùtzer" schiesst | (bei uns gab es z. B. bis etwa 1850 nur Standschützen) |
| 2648 | schtònntìpéé | stantepede, unverzüglich, sofort | me sött ne schtònntìpéé ussìkéie |
| 2649 | schtoobe (ggschtoobet) | sturmartig schneien | |
| 2650 | Schtòòfel, m. | Alphütte im Untersäss, auch etwa Platz vor der Hütte | |
| 2651 | schtòòfle (ggschtòòflet) | auf der Alp Mist oder "Flùtter" ausbreiten | ì hòò? mìt s Torosinìs Géorg im Ischlewìtz hinn o nò? ggschtòòflet |
| 2652 | schtòòre (ggschtòòret) | herumstochern, herumwühlen, langsam arbeiten | wo schtòòrescht wìder ? |
| 2653 | Schtòòri, m., s. auch Schtògg, Schtònggì | langsamer Typ, einer, der nicht vorwärts kommt | dù bìscht en éwìge Schtòòrì! |
| 2654 | Schtòtze, m. | Fleisch vom Oberschenkel eines geschlachteten Tieres, auch Wurzelstock eines gefallenen Baumes | gìb mer nò? e Schtügglì vùm Schtòtze! – dèr Schtòtze litt schò? lòng dòò |
| 2655 | Schträäl, m. | Kamm | |
| 2656 | schträäle (ggschträält) | kämmen | jétz bìscht pùtzt unn ggschträält! |
| 2657 | schtraffle (ggschtrafflet) | strampeln | |
| 2658 | Schtrafflì, m. | einer, der strampelt | dr Chlii? ìscht en fürchtìge Schtrafflì |
| 2659 | Schtrèeme, m. | Streifen, längliche Wunde | èr hètt e par Schtrèeme kòò? – èr hètt vum Schlaag gad en Schtrèeme kòò? |
| 2660 | Schträifìg, w., s. auch Òò?fall, Prüerìg | Schlaganfall | sì hètt halt e Schträifìg kòò?, drumm lauft sì esòe |
| 2661 | Schtrèngel, m. | Lungenkrankheit bei Pferden | gèget de Schtrèngel hètts èggschtre Schtrèngeltablétte ggìì? |
| 2662 | Schtrìch, m. | Strich, auch Euterzitze bei Kuh oder Ziege | |
| 2663 | schtriele (ggschtrielet) | herumschleichen | èr schtrielet äll ummenònn |
| 2664 | Schtrìelì, m. | einer, der umherstreicht | |
| 2665 | Schtriichgraabe, m. | Jauchegraben im Viehstall | dr Mì?scht tùet me dùre Schtriichgraben ussì schòòre |
| 2666 | Schtriichmèss, s. | sehr knapp bemessen, gerade noch durchkommen | èr hètt gad nò? Schtrììchmèss kòò?, èr ìcht fascht nì?d dòrì chùù? |
| 2667 | Schtrippe, w. | Spannvorrichtung an einem Seil | |
| 2668 | Schtrite, w. | Immergrün (vinca minor) | |
| 2669 | schtròòbìg | arg, unglaublich, besonders, sehr | s hètt ne schtròòbìg wüescht ussì ggwòrfe – s ìscht en schtròòbìg guete Chueche |
| 2670 | Schtròòbìge, m., Schtròòbìgì. w., | Schtròòbìgs, s. | arger, auch etwas dubioser Typ |
| 2671 | Schtròòl, m. | vermutlich "Teufel" | bìm Schtròòl, èr ma?chts! |
| 2672 | schtròòlìg | zweifelhaft, sehr | èr ìscht en schtròòlìge Chnöllì – s ìscht schtròòlìg schöe? ggsìì? |
| 2673 | schtròttle (ggschtròttlet) | sieden, kochen | lòss s Wasser nù? schtròttle! |
| 2674 | schtrùpfe (ggschtrùpft) | schlüpfen (z.B. in die Socken), auch abstreifen | t Häidelbéérì tuet me ötsche mìt eme Schträäl abschtrùpfe |
| 2675 | Schtrùpfe, w. | Schlangenknöterich (polygonum bistorta) | |
| 2676 | schtruppiere (schtruppiert) | sich verletzen | èr hètt sì nò? schtruppiert em sèbe Tròòt |
| 2677 | schtrütte (ggschtrüttet) auch schtrùddle | (ggschtrùddlet) | hetzen, pressieren, sich beeilen sì schtrüttet albìgs esòe |
| 2678 | schtruub, s. auch ggschtruub | bleich, kränklich, auch schwierig | èr ggsiet schtruub uus – s ìscht schò? e chlì schtruub ggònge |
| 2679 | Schtruube, w. | Schraube | |
| 2680 | Schtruuche, w. | Schnupfen | hèscht wìder emòò?l t Schtruuche ? |
| 2681 | Schtrùùfel, m. | Katarrh, Erkältung | es gòòt wìder en Schtrùùfel ummì |
| 2682 | schtumpe (ggschtumpet) | Vieh mit einer Kette am "Schtumpe" anbinden | hütt tuet me s Vèè numme schtumpe |
| 2683 | Schtumpe, m. | Cervelat, Zigarre, auch Pflock zum Anbinden des Viehs | |
| 2684 | Schtumpelòch, s. | Verletzung wegen eines Krautstumpfs beim Barfussgehen | |
| 2685 | Schtumpeschléégel, m. | Schläger aus Holz, um Pfähle in den Boden zu schlagen | |
| 2686 | Schtüpfel, m. | konischer Bohrer zum Ausrunden von Löchern bei Stickereien | dr Schtüpfel hètt me bìm Schtìgge nòch em Bòòre prùcht |
| 2687 | schtüpfle (ggschtüpflet) | necken, auch arbeiten mit dem Schtüpfel | |
| 2688 | Schtüpper, m. | Stütze | me sött en Schtüpper unneren Ascht tòe? |
| 2689 | schtüppere (ggschtüpperet) | stützen | dèr Ascht mues me schtüppere |
| 2690 | schtürchle (ggschtürchlet) | stolpern | èr ìscht über dì sèben Éscht uus ggschtürchlet |
| 2691 | Schtürchel, m., s. auch Ggrìgg | Pflanze, Baum in schlechtem Zustand, auch schwächliches Tier | wi ìscht sèb o en Schtürchel vùme Bòmm! |
| 2692 | schtùrne (ggschtùrnet) | zürnen, auch schnell gehen | èr hètt wìder ggschtùrnet – sì sinn dòrì ggschtùrnet |
| 2693 | schtüübe (ggschtòòbe) | Staub aufwirbeln | |
| 2694 | Schtüüber, m. | kleiner Rausch | dr Albert hètt en Schtüüber kòò? nä?chtìg |
| 2695 | Schtüübere, w. | Hasenbovist, Stäubling, (calvatia utriformis) | |
| 2696 | Schtùùbetì, w. | eine Stube voll, auch Besuch beim Schatz | es ìscht wìder e rèchtì Schtùùbetì ggsìì? – èr ìscht äll zuenere zur Schtùùbetì ggònge |
| 2697 | schtuuchewiss | kreideweiss | sì ìscht schtuuchewiss wòrde won ìs ììre ggsäit hòò? |
| 2698 | Schtuude, w. auch Schtude | verholzender Busch, auch Weiler von Grabs | ì tät dì sèb Schtude zrùgghaue! – dr Ruedì chunnt ùs dr Schtude |
| 2699 | Schtuudehènne, w. | Haselhuhn (tetrastes bonasia) | |
| 2700 | schtùtzìg | steil, arg | s gòòt schtùtzìg ui – èr ìscht mer e chlì z'schtùtzìg chùù? |
| 2701 | Schtùtzòerì, m. | Schweinerasse (mit aufstehenden Ohren) | |
| 2702 | Schue, m. | altes Mass von 30 cm Länge | t Schtòngen ìscht schò? zèhe Schue lòng |
| 2703 | schuene (ggschuenet), s. auch tschaggne | widerwillig und mühsam zu Fuss gehen, auch dem Vieh die Hufe schneiden | ì mues äll mìt ne ge schuene! – me sött s Vèè wìder schuene |
| 2704 | Schuenì, m. | Schuhmacher, auch einer, der viel zu Fuss geht, Mann, der dem Vieh die Hufe schneidet | bringscht sèb Päärlì Schue gad em Schuenì – èr ìscht en fürchtìge Schuenì – mòòrn chunnt dènn dr Schuenì zùm s Vèè schuene |
| 2705 | Schueschmierì, w. | Schuhfett s.Z. aus Talg und Russ | |
| 2706 | schüig | einen Schuh (30 cm) lang oder breit | nìmm nù e schüigs Brètt! |
| 2707 | schülì(g) | dermassen, leidenschaftlich, sehr | èr hètt schülì müese blèère won em dr Bueb ggschtòrben ìscht – èr ìscht en schülìge Chnölli wòrde |
| 2708 | Schülìge, Schülìgì, Schülìgs, m. w. s. | nicht sittenkonformer, auch etwa hochmütiger Mensch | èr ìscht en Schülìge – sì ìscht albìgs e Schülìgì ggsìì? – ès ìscht òfen e Schülìgs |
| 2709 | Schümmel unn Bläss, m. | Ausdruck des Tadelns | èr hètt em Schümmel unn Bläss ggsäit |
| 2710 | schüpple (ggschüpplet) | rauchen, kettenrauchen | |
| 2711 | schùrbele (ggschùrbelet), auch schürbele | schürfen, auch mit den Schuhen bremsen | ì hòò? mìt em Arm òn dr Muur ggschùrbelet – èr hètt dòch ggschurbelet mìt de Fües won er mìt em Schlìtten ääi ggfaaren ìscht – ì dr Schtude hèg me ggsäit, me tüeg mìt de Schue schürbele, zum rèngge uf em Schlìtte |
| 2712 | Schùrrlì, m. | bemitleidenswerter, alter Mann | èr ìscht en alte Schùrrlì wòrde |
| 2713 | schùrne (ggschùrnet), schùrre (ggschùrret) | schnell gehen | |
| 2714 | Schùtzggatter, auch Schùtzlì, s. auch Raaschì | unachtsame Person, jemand, der vom einen aufs andere geht | dr sèb Mòò? ìscht en fürchtige Schùtzlì! |
| 2715 | schùtzle (ggschùtzlet) | sich unachtsam bewegen | |
| 2716 | schüübe (ggschòòbe) | wechseln der Zähne bei Rindern | |
| 2717 | Schüübe, s. | Zahnwechsel bei Rindern | |
| 2718 | Schüübel, m. , s. auch Tschupple | Vielzahl | s hètt en Schüübel Lütt kòò? – sì hènn en Schüübel Goofe |
| 2719 | Schwäär(t)lìg, m. | Brett an dem noch Baumrinde vorhanden ist | |
| 2720 | schwäärlì(g) | schwerlich | schwäärlìg chunnt èr o nò?! |
| 2721 | schwable (ggschwablet), auch schwafle | dumm reden | |
| 2722 | Schwablì, m., auch Schwaflì, m. | einer, der dummes Zeug redet | èr ìscht en gruusìge Schwaflì |
| 2723 | Schwarzchäpplì, s. | Mönchsgrasmückenmännchen (sylvia atricapilla) | |
| 2724 | Schwärzler, m. | alte Obstsorte | |
| 2725 | Schwärzelì, s. | schwarze Kirschenart | |
| 2726 | schwattere (ggschwatteret) | zittern, beben, schlottern | dr gònz Körper schwatteret – èr schwatteret òfe mìt de Bääi? |
| 2727 | Schwèher, m. | veralteter Ausdruck für Schwager, heute eigentlich Bezeichnung für Mitvater | |
| 2728 | schwèrggle (ggschwèrgglet) | unsicher gehen, schwanken | èr schwèrgglet ofe wagger |
| 2729 | Schwéttì, w., s. auch Ggùtsch, Schapf | grosse Menge Flüssigkeit | es ìscht gad e Schwétti Wasser t Halden ahe chùù? |
| 2730 | Schwiele, w., s. auch Blòòtere | Blasen, Schwielen | ì hòò? rècht Schwiele kòò?! |
| 2731 | Schwìgg, m. | kurzer Blick | ì hòò? gad en Schwìgg dorì ggwòrfe! |
| 2732 | schwiine (ggschwùùne) | schwinden, zu Ende gehen, abnehmen | dr Vòrròòt schwiint òfe – t Brètter hènn ggschwùùne |
| 2733 | Schwii?schmùtz , m. | Schweinefett | |
| 2734 | Schwinnte, w., s. auch Òereschtüüber | Ohrfeige | èr hètt zümpftìg Schwinnten überchùù? |
| 2735 | Schwitzerhòòse, w. | Akelei (aquilegia sp.) | |
| 2736 | schwònze (ggschwònzet) | schlendern, leibliche Abenteuer suchen | èr schwònzet äll ötschwo umme |
| 2737 | Schwòòb, m. | fälschlicherweise Bezeichnung für Deutsche allgemein, nicht nur jene aus Schwaben | |
| 2738 | Schwòòbechèèfer, m. | Käferart (besonders unangenehm in der Wohnung) | |
| 2739 | schwööbele (ggschwööbelet) | reden mit deutschem Akzent, auch aussehen wie ein Deutscher | |
| 2740 | Schwööblì, s. | Regenbremse (haematopota pluvialis) | |
| 2741 | schwòòre (ggschwòòret) | beschweren | |
| 2742 | Schwòòrlatte, w. | Holzlatte, auf die die "Schwòòrschtäi?" gelegt wurden | |
| 2743 | Schwòòrschtäi?, m. | Stein zum Beschweren (Schindeln auf dem Dach, Deckel auf dem Sauerkraut in der Stande) | |
| 2744 | Schwumm, m. | Schwamm | nimm dòch en Schwumm zum s Usbùtze! |
| 2745 | sèb auch hèb | jenes | sèb Chälbli sugt nò?! – hèb ìscht aber o wòòr! |
| 2746 | sèb(e)rìg, sèb(e)rìgs | solche, solches | e sèbrìg guetì Chue isch es – e sèberìgs Huus gfallt mì?r guet |
| 2747 | sèbewèg, sèbenewèg | auf jene Art, z.B. in diesem Aussehen | e sèbewèg gòòt me nì?d ì t Chirche |
| 2748 | Sèèdel, m. | Stange, auf der die Hühner im Stall die Nacht verbringen | s hòggen all Hènne uf em Sèèdel jomm |
| 2749 | Sèègìs, w. | Sense | |
| 2750 | séer | gefühllos, unempfindlich auch eigenartiges Gefühl an der Stelle einer Verletzung | ì bì dött gònz séer! |
| 2751 | Sèèrle, w. | Holzbrett oder -latte, bei einer Zaunöffnung | lòss t Sèèrle nù? òff! |
| 2752 | sène, auch hène | sag einmal, hör mal, aber | sène, ma?ch emòò?l! – hène, wi lòng hèscht nò? ? |
| 2753 | sènewie, s. auch hènewie | so jetzt (Zurechtweisung) | sènewie, chòmm jétz nää?se! |
| 2754 | Sèntènz lèèse (Sèntènz gglèèse) | Leviten lesen, die Meinung sagen | |
| 2755 | sieche (ggsiechet) | schnell rennen | |
| 2756 | siechte (ggsiechtet) | waschen mit Aschenlauge | |
| 2757 | siesch sìcher unn häilìg | ganz sicher | (Ausdruck, um die Richtigkeit des Gesagten noch zu untermauern ) |
| 2758 | sìggere (ggsìggeret) | sickern | |
| 2759 | Sìggerì, w. | Sickergraben (Drainage) | |
| 2760 | Sihe, w. | Küchensieb | |
| 2761 | sihe (ggsihet) | seihen | mì?r muescht t Mìlch sihe! |
| 2762 | sììble (ggsììblet) | sieben, seihen | sèb Mèè?l tät ì sììble |
| 2763 | sii? lùù? (sii?gglùù?) | unverändert lassen, belassen, nicht anfassen | sèb muen er sii? lùù?! |
| 2764 | sirache (ggsirachet) | fluchen, auch rennen | dr Nò?chpuur hètt wìder ggsirachet – sì sinn dött ääi ggsirachet |
| 2765 | sìtter | seither | sìtter mùff ìscht, chunnt er numme |
| 2766 | söegge (ggsöegget) | quietschen. z.B. Wasser in den Schuhen beim Gehen | ì miine Schue söeggets gad! |
| 2767 | Söeggetì, w. | Nässe, Morast, sehr feuchte Stelle | |
| 2768 | söevel, auch sòevel | so viel, so viele, so vieles | söevel chunscht äll nò über für sèb Wélo! – sòevel Bììre hètts gär nìì?d |
| 2769 | s ònner | das andere | |
| 2770 | Sònnsämmler, m. | Kiesfang, Sandablagbecken, | |
| 2771 | Sònntrùgge, w., s. auch Chììstrùgge | früher Sandbehälter aus Holz von 1/2 oder mehr m3, zum Kippen | (auf vierrädrigem Pferdewagen zwischen 2 Balken liegender Behälter aus Holz) |
| 2772 | Sòschtì, m. | schmutziger Typ, auch etwa für ein Kind, das schmiert | |
| 2773 | sòttere (ggsòtteret) | sieden | |
| 2774 | sötterle (ggsötterlet) | auf schwachem Feuer kochen | |
| 2775 | stärrig | starr, steif | |
| 2776 | Süderì, m. | meckernder, unzufriedener Typ | |
| 2777 | Süessbèngel, m. | Wiesenbocksbart, Habermark (tragopogon pratensis) | |
| 2778 | Sùff, m. | Mordsrausch | èr hètt wìder en Sùff kòò? |
| 2779 | Sümmerlìg, m. | im Sommer geborenes Kalb | |
| 2780 | Summervoogel, m., s. auch Pippolder | Schmetterling allgemein | |
| 2781 | sunntìge (ggsunntìget) | sich sonntäglich anziehen | |
| 2782 | Sunntìghääs, s. | Sonntagsanzug, Sonntagskleid | (früher hatte der einfache Bürger nur ein Sonntagskleid, das er an Werktagen nur bei einer Beerdigung auch noch trug) |
| 2783 | Sürmel, m. | Lausbube, eher im schlechten Sinn | |
| 2784 | surre (ggsùrret) | heftig brennendes Schmerzempfinden, surren | das hètt aber ggsùrret – t Imme hènn dòch ggsùrret |
| 2785 | suss | sonst | |
| 2786 | süttere (ggsütteret) | unzufrieden sein | èr hètt wìder ggsütteret |
| 2787 | Süttere, w. | feuchter Ort, Wasserlache | schtònn nì?d ì dì sèb Süttere i?hì! |
| 2788 | Sütterì, m. | unzufriedener Typ | èr ìscht äll en Sütterì ggsìì? |
| 2789 | sùttle (ggsùttlet) | stark regnen, sudeln | |
| 2790 | süü | sie (3. Person Mehrzahl) | süü sinn albìgs nò? zuen ìs chùù? |
| 2791 | suuber | bestimmt, sauber, bestens, mit Leichtigkeit | èr ìscht e dr Prüefìg suuber dorì chùù? |
| 2792 | suuberemänt | vollständig | èr hètt alls suuberemänt zämmeggrùpft |
| 2793 | Süüberì, w. | Nachgeburt bei Tieren | |
| 2794 | süüderìg | leicht leidend (Kind beim Zahnen) | |
| 2795 | süüferlì | zaghaft, langsam, sorgfältig | mit dr Chatz mues me süüferli tòe?, sùss pfuufet sì dènn |
| 2796 | süümere (ggsüümeret), s. auch versüümere | Samen verlieren (bei Pflanzen) | |
| 2797 | Süünerì, m. | Schwiegersohn | hütt köert me dèr Usdrùgg numme |
| 2798 | Süüre, w. | eitrige Pusteln | |
| 2799 | Suurhòmpfle, w. | Sauerampfer (rumex acetosa) | |
| 2800 | süürlecht | säuerlich | t Latwäri ìscht süürlecht |
| 2801 | Süürlìbììre, w. | kleine, rundliche Mostbirne | |
| 2802 | suuse (ggsuuset) | sausen, gären, weh tun | t Flüüge sinn doch umme ggsuuset – es hètt ggsuuset |
| 2803 | t | "die" vor Hauptwörtern in der Ein- und Mehrzahl | t Sùppe ìscht guet – t Hèmper sinn ggléttet |
| 2804 | täägele (täägelet) | Anbrechen des Tages | es täägelet òfe früe |
| 2805 | Täägelì, auch Tää?gelì s. | kleines Öl- oder "Ùù?schlìglämplì" | |
| 2806 | Taaschì, s. | grosser Fleck, auch Komplex | |
| 2807 | tächele (tächelet) | auf ein Dach regnen | köerscht wis tächelet ? |
| 2808 | Tächlìchappe, w. | Schirmmütze | |
| 2809 | Tachrääsì, w. | Dachneigung | |
| 2810 | Tachschtògg, m. | oberstes Geschoss eines Gebäudes | dr Tachschtògg bìm Turnhallebau hètt dr Péter Bèrnégger pma?cht |
| 2811 | Taféére, w. | Reklametafel | hèscht gsèe? wi sì e Taféére ui gghèngt hènn ? |
| 2812 | Taglòch, s. | Lichtloch (Oeffnung ohne Fenster im Stall) | |
| 2813 | täig | müde, auch überreif | ì bì? täig! – dìe Biire ìscht aber täig! |
| 2814 | täil | einige, ein Teil, etliche | täil Grabser rééden dr Dialèggt numme wi früener |
| 2815 | Täilig, w. | früher im Püls durch Gräben eingeteilte Parzellen | |
| 2816 | Täischt, m. | Mist, vor allem von Pferden auf den Strassen | |
| 2817 | Täischtcharre, m. | zweirädriger selbst gebastelter Karren zum "Täischte" | dr Chrìschtìan hètt emòò?l uf t Wèe-na?cht en Täischtcharren überchùù? |
| 2818 | täischte (täischtet) | Pferdemist auf den Strassen sammeln | |
| 2819 | Täischtì, m. | ein Bube, der "täischtet" | dr jung Blinne Frìtz ìscht en guete Täischter ggsìì? |
| 2820 | talgget | zu wenig gebackener Teig | dr Chuechen ìscht gònz talgget |
| 2821 | Tängelhòmmer, m. | Hammer, den man zum Dengeln benützt | |
| 2822 | Tängelìschtäi?, Tängelìschtògg, m. | Stein- oder Holzbank zum "Tängle" | |
| 2823 | tängle (tänglet) | dengeln | ér hètt dènn t Sèègìs scho guet tänglet |
| 2824 | tappe (tappet) | bedächtig gehen | èr tappet nù? nò? umme |
| 2825 | Taresagg, m. | Jutesack | |
| 2826 | Tärre, w. | Flecken, auch dickes Weib oder Tier | |
| 2827 | Tätsch, m. | Klaps, auch etwa Schlag | gètt èr hètt Tätsch überchùù? ? |
| 2828 | Tatsch, m., s. auch Pätsch | aus Omelettenteig hergestellte Speise | |
| 2829 | tätsche (tätschet) | plaudern | mìt wèmm hèscht wìder so lòng tätschet ? |
| 2830 | tätschle (tätschlet) | leicht Kläpse geben | jéde Lappì mäint èr mües t Sèrwier-tòchter nò? tätschle |
| 2831 | tattere (tatteret) | ängstlich sein, Angst haben | es hètt em tatteret |
| 2832 | Tatterì, m. | ängstlicher Typ, Angst, Furcht | èr hètt dr Tatterì vòr em |
| 2833 | Tau rèche (Tau ggrèchet) | vor dem "Zerwörfe" der "Schöchlì" oder "Häinze" mit einem Rechen Tau entfernen | |
| 2834 | Tauschnè?gg, m. | Nacktschnecke (limax sp.) | früener hètt me Tauschnègge mit Zugger ggèsse gèget de Chüüch-hueschte |
| 2835 | téére (téért) | dörren, auch teeren | me tuet t Bììre téére – t Schtròòs ìscht neu téért |
| 2836 | Téggbétt, s. | Bettdecke, Feder- oder Daunendecke | ì zühe s Téggbétt gèèrn bìs en Hals ue! |
| 2837 | Téggel, m. | Deckel, auch Studentenmütze | |
| 2838 | téggle (tégglet) | mit der Studentenmütze grüssen, Wabenzellen decken durch die Bienen | ì dr Réalschuel z'Grabs hèmmer nò? müese téggle vòr de Lèerer – t Imme hènn dì gònz Waabe tégglet |
| 2839 | Téggletì, w. | von den Bienenwaben abgestreifte Zellendeckel | t Téggletì mues me vòr em Schleudere ewègg haue |
| 2840 | Télì, m. | Telemark, früher ein Schwung beim Skifahren | |
| 2841 | tèmpfìg | asthmatisch (vor allem bei Pferden) | èr schnuufet wi e tèmpfìgs Ròss |
| 2842 | Tènggelì, s. | Stiefmütterchen (viola hortensis) | |
| 2843 | t Füchs uslùù? (…usgglùù?) | Betzeitläuten am Abend | wènns bèttelüttet, hètt dr Méssmer t Füchs usgglùù? (dies wurde gesagt, damit die Kinder nach Hause gingen) |
| 2844 | Tiechslebènne, w. | Bènne mit 2 Rädern und einer Deichsel | |
| 2845 | tìf(f)ìg | geschickt, gewandt, flink | es ìscht e tìf(f)ìgs Bueblì |
| 2846 | tiiche (tìche) | schleichen | wi tiicht er jétz wìder dorì! |
| 2847 | Tììlì, w. | Fussboden, Heuboden | muescht nì?d ì t Tììlì ääi lìgge! – mì?r tòen s Höö ì t Tììlì ui! |
| 2848 | Timìùù?, m., auch Simìùù? | Thymian | (je nach Dorfgegend mit T oder mit S gesprochen) |
| 2849 | tìschggeriere (tischggeriert) | diskutieren, miteinander sprechen | èr tuet halt gruusìg gèèrn tìschggeriere |
| 2850 | Tìschtrùgge, w. | Schublade eines Tisches | |
| 2851 | Titter, m. | Bezeichnung für übergrosse "Hörpfel" | Hörpfel wi Titter |
| 2852 | tl (Schnalzlaut hinten neben der Zunge) | ja, in Ordnung | tl, i chomme gad oo! |
| 2853 | tnaa?ge (tnaa?get) | nagen | |
| 2854 | tnä?lfe (tnä?lfet) | sagen, weitersagen, herausbringen, ein Geheimnis verraten | sène chòn ìs nò? tnä?lfe ? |
| 2855 | tna?ppe (tna?ppet) | los sein, wackeln, zittern | t Schtòggle tna?pppet òfe wagger – dr Mìlchzòò? hètt halt tna?ppet |
| 2856 | Tnä?pmer, m. | kleiner Handbohrer | |
| 2857 | tnä?pmerle (tnä?pmerlet) | spielen, auch basteln | was tnä?pmerlescht jétz nò? lòng ummenònn ? |
| 2858 | tnìe?gge (tnìe?gget) | langsam gehen, schütteln, schwanken, wanken | win er devùù? tnie?gget |
| 2859 | Tnì?gg, s. | Genick | èr hètt gad s Tnì?gg pròche |
| 2860 | tnòe?t | oft | wi tnòe?t chunnt dr Chèmmìfèèger ? |
| 2861 | tnöe?ter | öfter | ììr sötten tnöe?ter chùù?! |
| 2862 | tnòe?tlìg, s. auch nòe?tlìg | eilig, pressant, rasch, unbedingt | èr hètts tnòe?tlìg kòò? |
| 2863 | tnö?rggele (tnö?rggelet) | nörgeln, pröbeln | èr tnö?rggelet äll nò? droob |
| 2864 | tnüe?gele (tnüe?gelet) | Sättigung verspüren | mì?r tnüe?gelets baal |
| 2865 | Tobiässler, m. | Apfelsorte | |
| 2866 | Tòchtermòò?, m. | Schwiegersohn | dr Tòchtermòò? vunere ìscht en nètte Kärlì |
| 2867 | tòe? (tòe?) | tun, auch schimpfen | mì?r tòens mìtenònn – èr hètt gruusìg tòe? mit ere |
| 2868 | tòede (tòedet) | sterben (bei Tieren) | t Chatz ìscht tòedet |
| 2869 | tòese (tòeset) | laut tönen, rauschen (z.B. der Wind) | wi hètt das tòeset! |
| 2870 | töetele (töetelet) | nach totem Fleisch riechen | |
| 2871 | Tòetevoogel, m. | Steinkauz (athene noctua), Waldkauz (strix aluco) | |
| 2872 | Töetì, m. | Schwimmart, sich auf dem Wasser tragen lassen | |
| 2873 | Toidì, m. | dummer Kerl (nicht bösartig gemeint) | èr ìscht albìgs en Toidì ggsìì? |
| 2874 | Toiass, Tuiass, m. | Rausch | èr hètt wìder en Toiass kòò |
| 2875 | Tolle, m. | Baumwipfel | es hètt em gad dr Tollen abknéllt |
| 2876 | Tollpatsch, m. | schwerfälliger Typ | |
| 2877 | tommelibégg | sapperment, potztausend, was Du nicht sagst! | tòmmelìbégg, jétz ìscht er gad ääi kéit! |
| 2878 | tòngge (tòngget) | danken, auch tanken | ì tòngg dr! – tuescht nò? voll tòngge ? |
| 2879 | Tònnepapagäi, m. | Kreuzschnabel (loxia curvirostra) | |
| 2880 | toob | erzürnt, böse | èr ìscht toob wòrde |
| 2881 | tööbele (tööbelet) | grollen | sì tööbelet äll nò? |
| 2882 | Tööbì, w. | Wut, Wutanfall | sì ìscht dòch e Tööbì ggsìì? – èr ìscht ìn äiner Töbì hääi? |
| 2883 | tòògge (tòògget) | mit den Fingern in (einer Flüssigkeit) herum- streichen | sì tuet wìder ìm Wasser umme tòògge |
| 2884 | Toole, w. | Vertiefung im Boden, "Badewanne" im Schnee | |
| 2885 | Tòòpe, m. | Pfote, grob gemeint auch die Hand | en Hunn hètt en Tòòpe – sì gèb mer nìd emòò?l dr Tòòpe |
| 2886 | tòòpe (tòòpet) | kriechen, auch mit.den Händen herumfahren | dr Bueb tòòpet äll nò? – was tòòpescht wìder umme ? |
| 2887 | Tööpler, m., s. auch Tòòpì | einer, der jemanden betastet | dr Chläus ìscht en gruusìge Tööpler – dù bscht en Tòòpì! |
| 2888 | Tööpetlì, s. | soviel wie zwischen 2 Fingern zu greifen ist | nimm aber nù? e Tööpetlì Salz |
| 2889 | Tòòpì, m., Tööpler | einer, der jemanden betastet, auch langsamer Typ | èr ìscht äll nò? dr gliech Tòòpì |
| 2890 | Tööplì, s. | Pfote, vor allem bei einem Hund oder einer Katze | Bläss, gìb nò? s Tööplì! |
| 2891 | tòòre (tòòret), auch töörle (töörlet) | mit dem Wasser spielen, plätschern | sì tuet ötschìs umme tòòre – tuescht wìder töörle ? |
| 2892 | tööre (tööre) | dürfen, wagen, den Mut aufbringen | mì?r hènn o tööre mìtgùù? – ì hétts nì?d tööre! |
| 2893 | Tòò?se, w. | Tanse | |
| 2894 | Tòò?serèeme, m. | Tragriemen für die Tanse oder das Ref | |
| 2895 | Tòppel, s. | Doppel | s Tòppel muescht phalte! |
| 2896 | Tòppelmììnì, w. | Mììnì für 2 Zugtiere | |
| 2897 | Tòppelpürlì, s. | grosse Semmel | 1930 hètt e Pürlì nò? 5 Rappe kòschtet, e Tòppelpürlì 10 Rappe |
| 2898 | törfe (törfe) | dürfen, wagen | ìr törfen schò? rööche! – èr törft jétz gùù?! |
| 2899 | Tòrnageschte, Tòrnagerschte, auch Tòrnträäier, w. | Würger (Lanius) | |
| 2900 | tötterle (tötterlet) | Angst haben | mì?r hètts dòch tötterlet! |
| 2901 | Tòtz, m. | Klotz, Pflock aus Holz | |
| 2902 | Tòtz über Tòtz, m. | Kopf über Hals | èr ìscht Tòtz über Tòtz ääi kéit |
| 2903 | träägig | trächtig | |
| 2904 | Träägpüntel, m. s. auch Räissagg, Ruggepüntel | mit Streue oder Heu gefüllter Sack zum Schutz der Schulter beim Tragen von schweren Lasten | |
| 2905 | Träämel, m. | Rundholzstamm, Tragbalken | |
| 2906 | Träämt, s. | Tragbalken | s Ruedìs Vatter hég t Mòò?de kòò?, t Rèchnìge ufs Träämt ui z'schòppe |
| 2907 | Tracht, w. | Trachtkleidung, aber auch eine Anzahl Schläge | sèb ìscht e schöenì Tracht – èr hètt e Tracht Brüügel überchùù? |
| 2908 | Trachter, m. | Trichter | nimm en Trachter zums ì t Fläsche lääre! |
| 2909 | Trächterlìpätsch, m. | durch einen Trichter ins Oel gelassener und gebackener Omelettenteig | |
| 2910 | Tralìederì, m. | Dummkopf | |
| 2911 | Tralp, m. | Ommelettenart, auch halbdürres Gras | ì hòò? Tralp nò? gèèrn – s ìscht äin Tralp |
| 2912 | tralpe (tralpet) | trampeln, poltern | sì tralpet äll nò? gliech devùù? |
| 2913 | Trätsche, w. | gezopftes Seil aus Tierhaut | früener hènn t Puure nò? vììl dère Trätsche prùùcht |
| 2914 | trätzle (trätzlet) | foppen, plagen | muescht jétz nì?d wìder trätzle! |
| 2915 | trèche (trèchet) | früher bei Föhn in den Häusern kontrollieren, ob das Feuer im Ofen ausgelöscht sei (durch die Föhnwache) | früener sinn t Füürschauer dènn chùù? ge trèche |
| 2916 | tréschaagge (tréschaagget) | prügeln, verhauen | sì hènn e köerìg tréschaagget |
| 2917 | Triibwégge, m. | dicker Keil aus Eisen oder Hartholz zuzm Spalten von Rundholz | |
| 2918 | trìì?se (trìì?set) | leicht weinen, weinend jammern | s Mäi?telì trìì?set äll |
| 2919 | Trigguunì, MZ | frühere Benagelungsart für Bergschuhe | |
| 2920 | Trìschte, m. | Heuschochen, auch runde Holzbeige im Freien | |
| 2921 | Trìtt, m. | Treppentritt, Treten | sì nimmt äll zwèe? Trìtt ùfzmòòl – es hètt ne gad ùs de Trìtt tnùù? |
| 2922 | tròele (tròelet), s. auch pürzle und umkéie | fallen, rollen | èr ìscht halt wìder tròelet |
| 2923 | tröele (tröelt) | drehend vor sich hin stossen | tröel dr Rùùgel nò? e bìtzlì dorì! |
| 2924 | trògge (trògget) | unschlüssig sein, zaudern, zögern | èr trògget äll nò? öb er söll gùù? |
| 2925 | Troisch, m., s. auch Tròntsch | Durcheinander im Teller, Brei, Mus | wi ìscht daas en Troisch! |
| 2926 | tröjee (tröit) | drohen | èr hètt mr tröit, èr gèb mr Hùsche |
| 2927 | Trollechrutt, s. | Waldstorchenschnabel (geranium sylvaticum) | |
| 2928 | Tròmm, s. | Tram, auch Traum und auch langes Stück Schnur, Holz, etc., speditive Arbeit | t Grabser hènn Èndi 19. Jòòrhunnert vùmme Tròmm vù Buchs ge Grabs ggrédt – ì hòò? wìder en Tròmm kòò? – hau sèb Tròmm nò? aab! – èr schaffet en äim Tròmm |
| 2929 | Trömmlì, s. | Ende vom Garn, auch den Schlaf nicht finden sowie "lingsòòm" arbeiten | hau s Trömmlì dòch aab! – ì hòò? s Trömmlì äi?fach nì?d gfunne – s ìscht ìn äim Trömmlì ggònge |
| 2930 | tròmme (tròmmt) | träumen | |
| 2931 | tròmple (tròmplet) | trampeln, poltern | ììr türfen dò jomm nìì?d esòe ummetròmple! |
| 2932 | Trüchner, m. | Haushalttuch zum Trocknen des Geschirrs | |
| 2933 | trüe (trüet) | an Gewicht zunehmen | èr trüet wi ä Fäärlì |
| 2934 | trùgge (trùggt) | drücken, stossen, auch drucken (z.B. eine Zeitung, ein Buch) | |
| 2935 | Trùgge, w. | Behälter, Schachtel, auch einfältige Frau | kéis ì t Trùggen i?hì? – sì ìscht e tummì Trùgge! – ìm Staatsarchiiv vù Glarìs hètts nò? 12 Wèrdebèrger Trùgge |
| 2936 | trülle (trüllet), auch trääie (träät, träit) | drehen, umkehren | trülls nù? e chlì! – träi dì emòò?l! |
| 2937 | trümmle (trümmlet) | schwindlig sein | |
| 2938 | Trummlechnéébel, m. | Trommelschläger, auch Riesenflockenblume (leuzea rhapontica) | er hètt gad en Trummlechnéébel abenònn knéllt – ìm Naus hinn hètts dènn nò? Trummlechnéébel kòò? |
| 2939 | trümmlìg | schwindlig | |
| 2940 | Trümpì, m. | Mundinstrument mit Stimmzunge | |
| 2941 | trumpiere (trumpiert) | täuschen | chönnscht dì nò? trumpiere! |
| 2942 | Trunggenélènn, s. | Reaktionsunfähigkeit infolge zu grossem Alkoholgenuss | ì globe èr hètt s Trunggenélènn! |
| 2943 | Trüüb(e)lì, s. | Johannisbeeren (ribes rubrum) | ì hòò? t Trüübelìlatwärì gèèrn! |
| 2944 | Truubechòcher, m. | Föhn | (der Föhn hilft, dass die Trauben schön reif werden) |
| 2945 | Trüübele, f. | Birnensorte | |
| 2946 | Trüübeler, m | Birnbaum, der "Trüübele" trägt | |
| 2947 | Trüüchter, m. | Spalier, auch Ableger, Ranken | die Éppéeri hènn vììl Trüüchter kòò? |
| 2948 | trüüchtere (trüüchteret) | Ausleger bilden, ranken (botanisch) | das Èffhöö trüüchteret dènn schöe? t Wònn dùruuf |
| 2949 | Trùùdel, m. auch Trüüdelì, s. | Rolle, langes Stück, auch dickes Ding oder Tier | wì ìscht sì òfen en tìgge Trùùdel! – dr Hunn hètt gad en Trùùdel ggschìsse |
| 2950 | trüülì, s. auch phüetìstrüülì | behüte | |
| 2951 | Tschagge, m. | Huf, Tierfuss | |
| 2952 | Tschägglì, s. | Fuss bei Kleintieren | |
| 2953 | tschaggne (tschaggnet), s. auch schuene | dem Vieh die Hufe putzen, auch mühsam gehen | èr tuet t Chüe tschaggne – sì tschaggnet nò?hì? |
| 2954 | tschaldere (tschalderet), s. auch tscharpe, tschèengge | schlendern | |
| 2955 | Tschalderì, m. | schlendernder Mann, auch dummer Mann | |
| 2956 | tschalpe (tschalpet) | mühsam oder auch ungeschickt gehen | tschalp nìì?d esòe! |
| 2957 | Tschalpì, m. | ein Mann, der nicht normal geht | |
| 2958 | Tschäppel, m. | Hut, Mütze | (der "Tschäppel" war der Hut auf dem Freiheits-baum im Jahre 1798 – kam wohl vom französischen "chapeau") |
| 2959 | tschargge (tschargget), s. auch tschéengge | schlendern, auch die Schuhe nachziehen | |
| 2960 | tscharpe (tscharpet), s. auch tschaldere, tschèengge | Schuhen leicht am Boden schleifen, schlendern | |
| 2961 | tschättere (tschätteret) | prasseln, stark regnen, auch knallen, Lärm verursachen | es tschätteret wìder wagger – hèscht köert wis tschätteret hètt ? |
| 2962 | tschéengge (tschéengget), s. auch tschaldere, tschargge | schlendern, ungeschickt gehen | |
| 2963 | Tschèenggì, m., auch Tscharggì | schlendernder Mann | o wi bìscht dù en Tschèenggì wòrde! |
| 2964 | tschèèderìs | schräg | sèb Mää?lì hònget gònz tschèèderìs |
| 2965 | Tschèrpe, m. | hängender Mundwinkel | wi ma?chscht wìder en Tschèrpe! |
| 2966 | tschèrpele (tschèrpelet) | dem Mund zum Weinen verziehen | sì tschèrpelet äll nò? |
| 2967 | Tschòepe, m., s. auch Schòepe | Kittel, Sakko, Jacke | |
| 2968 | Tscholle, m. | ein Stück Erde oder Brot, auch Schnee- klumpen | èr nìmmt gad en Tscholle Bròet mìt – hèscht nò? en Tschòlle Schnèe? e de Schue |
| 2969 | Tschölle, MZ | lautes Lachen, auch MZ von "Tschòlle" | mì?r hènn Tschölle gglachet! |
| 2970 | Tscholli, m. (am Berg gehört) | Wolke, Nebel | lueg wi chunnt en Tscholli vùm Margelchòpf dòhèèr! |
| 2971 | Tschòngg, m. | unordentlicher Typ | sì ìscht en fürchtìge Tschòngg |
| 2972 | Tschoolì, m. | armer, auch etwa verschupfter Kerl | èr ìscht en rèchte Tschoolì wòòrde |
| 2973 | tschòrgget | unordentlich | sì chunnt äll tschòrgget dòhèèr |
| 2974 | Tschòrggì, m. | unordentliche Person | |
| 2975 | t Schtùùbe nìì?d ggwüscht | es könnten z.B. Kinder zuhören | sinn schtìll, t Schtùùbe ìscht nìì?d ggwüscht! |
| 2976 | Tschùchelì, s. | ältere, nicht gerade intelligente Frau | |
| 2977 | Tschüepele, MZ | Schuppen (in den Haaren) | hèscht wìder dr Chraage volle Tschüepele! |
| 2978 | t Schùld sii? (t Schùld ggsìì?) | im Fehler sein | èr ìscht sölber t Schùld, dass sì ggòngen ìscht |
| 2979 | Tschumper, m. | Pullover | |
| 2980 | Tschungge, m. | grosses Stück Rasen, Brot, etc. | èr hètt gad en Tschunggen usseggschtòche – sì nimmt gad en Tschungge Bròet mìt |
| 2981 | Tschupp, m. | wirrer Haarschopf, auch Ausdruck für törichtes Mädchen | sì hètt äll en schtròòbìge Tschupp – sì ìscht ofen en rèchte Tschupp |
| 2982 | tschuppe (tschuppet) | an den Haaren ziehen | dr Lèerer hètt früener nò? törfe t Schüeler tschuppe |
| 2983 | Tschupple, w. , s. auch Schüübel | Bündel, Büschel, Vielzahl | sì hètt gad e Tschupple Édelwiss abggrùpft – èr hètt e Tschupple Bònggnoote kòò? – sì hènn e Tschupple Goofe |
| 2984 | Tschüppli, s. | kleiner Bündel oder Büschel , auch Viehbestand | èr hètt em gad e Tschüpplì Hòòr usggrùpft – sì hènn e rèchts Tschüpplì Vèè ìm Schtall |
| 2985 | Tschuppnää?gelì, s. | Bartnelke (dianthus barbatus) | |
| 2986 | Tschùùder, m. | starker Strahl einer Flüssigkeit | es ìscht gad en Tschùùder Wasser ahechùù? – s Bluet ìscht em gad ahetschùùderet |
| 2987 | tschüüderle (tschüüderlet), s. auch wässerle | urinieren, auch rinnen | t Frau ìscht nò? ge tschüüderle ufen Abee – s Wasser tschüüderlet äll ahe |
| 2988 | Tschüüderlì, s. | dürftiger Wasserstrahl oder Wasserlauf | em Brunne chunnt nù? nò? e Tschüüderlì Wasser – em Bach chunnt o nù? nò? e Tschüüderlì |
| 2989 | Tschüül, m. | wirre Haare | tòe? t Tüür nò? nì?d uuf, ì hòò? nò? en Tschüül! |
| 2990 | Tuble, w. | Dublone | früener hètt me nò? Tuble kòò? |
| 2991 | tùchtloes | fad, ohne Geschmack, keinen "Guu?" haben | das Fläisch ìscht tùchtloes |
| 2992 | tüffle (tüfflet) | rennen | sì sinn aber fort tüfflet |
| 2993 | tùgge (tùggt) | ducken | |
| 2994 | Tùggelìmù?gg, m. | scheuer, auch etwas hinterlistiger Mensch | èr ìscht as en Goof schò? en Tuggelìmùgg ggsìì? |
| 2995 | Tuggschtäi?, m. | Tuffstein zum Reinigen (vor allem von Sand- steinplatten) | ("Tuggschtäi?" wurde früher am Berg abgebaut) |
| 2996 | Tulìbòòne, w. | Tulpe (tulipa sp.) | |
| 2997 | tummle (tummlet) | sich sputen | sòe?, tummlen ì emòò?l! |
| 2998 | tungge (tungget), auch tüngge | scheinen, eintauchen | mì? hètts tunggt, sì hég ggaltet! – ì tòe? s Bròet halt gèèrn ìm Kaffì tungge – sì hètt dr Finger ì t Soose tünggt |
| 2999 | tünggele (tünggelet) | einnachten | es tünggelet hütt früener ass géschter |
| 3000 | tunggelmuu?se (tunggelmuu?set) | im Dunkeln sein, auch im Dunkeln herum- streichen | tòener tunggelmuu?se ì dr Schtuùbe ? |
| 3001 | tünn tänglet (tünn tänglet) | dünn gedängelt, auch scharf, schlau, falsch | èr ìscht en tünn tänglete Kärlì |
| 3002 | Tünnpfìff, m., s. auch Abfüere, Dùùrlauf, Pfùrr, Tünnpfìff, Tutswitt | Durchfall | |
| 3003 | tüppig | drückend warm | hütt em Mòrgen ìsch es tüppìg |
| 3004 | Türgge, m. | Mais | |
| 3005 | Türggebròet, s. | Maisbrot | (früher gab es in unserer Gegend mehr Mais- als Weizenbrot) |
| 3006 | Türggenus-schélletì, w. | Maiskolben entblättern | (früher ein eigentliches Hausfest) |
| 3007 | Türggerììbel, m. | Gericht aus Maisgriess | (früher fast täglich auf dem Tisch) |
| 3008 | türìsch unn ggalggìsch (am Berg gehört) | sehr, ausserordentlich gut | der Hunn hètt s Vèè tüürìsch unn talggìsch zämmetrììbe |
| 3009 | tùssmòò?, s. auch dùssmòò? | niedergeschlagen, auch unwohl, leise gehen | èr ìscht e bìtzelì tùssmòò? – sì ìscht fürchtìg tùssmòò? – chunnscht dènn aber dùssmòò? hääi?! |
| 3010 | Tùtsch, m. | Knall, auch Beule | s hètt gad en Tùtsch tòe? – du hèscht en Tùtsch em Auto! |
| 3011 | tütsch(l)e (tütschlet) | zusammenschlagen ( Ostereier) | tuescht en Ääi tütschle mìt mer ? |
| 3012 | Tuttswitt, m., s. auch Abfüere, Dùùrlauf, Pfùrr, Tünnpfìff | Durchfall | ì hòò? wìder dr Tuttswìtt! |
| 3013 | Tùtte, w. | Brustwarze, Zitze, auch Astansatz bei einem Baum | die Sau hètt zwòe Tùtte mèe? ass dì ònner – hau dì sèb Tùtte nò? aab! |
| 3014 | Tuubechnò?pf, m. | Frühlingsknotenblume (leucojum vernum) | mì?r sinn früener dènn ì t Tuubechnö?pf, mì?r hènn eben o de Schnèe?gglögglì esòe ggsäit |
| 3015 | tuuch | betrübt, bleich | t Mùtter ìscht e sò tuuch |
| 3016 | Tüüchel, m. | Wasserrohr aus Holz | |
| 3017 | tüüfelìg | teuflisch, sehr gross | ì hòò? e tüüfelìgì Muus ggsèe? |
| 3018 | Tüügger, m. , s. auch Ggugger | Teufel | s gòòt kän Tüügger vòrwèrts – haus dòch zùm Tüügger! |
| 3019 | tüüggerlig | teuflisch, sehr gross | e tüüggerlìgs Fùeder Höö hètt er hääi? pròcht |
| 3020 | tuure (tuuret) | dauern, auch bemitleiden, leid tun | es tuuret schò? e chlì lòng – sì hett mi gad tuuret |
| 3021 | Tüürggricht, s. | Türzarge | |
| 3022 | tuurhaft | dauerhaft, gesund, kräftig, ausdauernd | èr ìscht gär kän tuurhafte Mòò? |
| 3023 | tüürle (tüürlet) | Türe auf- und zumachen | höer jétz uuf tüürle! |
| 3024 | Tuu?s, m. | Schlitten zum Transport von Langholz | (von Männern, aber auch von einem Pferd gezogen) |
| 3025 | tüü?sle (tüü?slet) | schleichen | lueg wi tüü?slet er um s Huus ummì! |
| 3026 | Tüü?sler, m. | einer, der mit einem "Tuu?s" fährt, auch einer, der schleicht | |
| 3027 | über s Rìet aab | Konkurs machen, vor Schwierigkeiten fliehen | èr ischt über s Rìet aab |
| 3028 | überä(h)ì | hinunter | èr ìscht überä(h)ì kéit |
| 3029 | überbògge (überbògget) | umfallen, überschlagen | èr ìscht mìt em gònze Fueder überbògget |
| 3030 | überchùù? (überchùù?) | erhalten, bekommen | sì hètt en Bueb überchùù? – èr hètt Chlögg über-chùù? |
| 3031 | Überdarner, m. | Liechtensteiner | |
| 3032 | überdore | aus Liechtenstein stammend | dì èerscht Frau ìscht überdòre chùù? – früener hènn t Grabser dènn nò? Schtreuì vù überdòre gghòlt |
| 3033 | überdorì | nach Liechtenetein | èr ìscht überdorì ge schaffe |
| 3034 | überéggs chùù? (überéggs chùù?) | streiten, uneinig sein | sì sinn übereggs chùù? mitenònn |
| 3035 | überflüüge (überflòòge) | überfliegen, stürzen, umfallen | dr Hélikopter hètt dr Bèrg überflòòge – sì ìscht gad überflòòge |
| 3036 | überhèerlìgslutt | überlaut, sehr laut | |
| 3037 | überhògge (überhògget) | nach der Polizeistunde im Wirtshaus bleiben | es sinn allì überhògget |
| 3038 | überìkéie (überìkéit) | sauer werden | t Mìlch ìscht überìkéit – dr Mò?scht ìscht o überìkéit |
| 3039 | überjénn | drüben, im Liechtensteinischen (über dem Rhein) | t Frau ìscht äinì vù überjénn |
| 3040 | überjomm, im Städtlì: überjoob | droben, im obern Stockwerk | èr ìscht vù überjomm ahe chùù? – èr ìcht vòrìg nò? überjomm ggsìì? |
| 3041 | überjunn | drunten, auch im untern Stockwerk | sì ìscht gad überjunn! |
| 3042 | Übermèss, s. | etwas über das Mass hinaus geben | dr Puur hètt äim früener bìm Usmèsse vù dr Mìlch äll e chlì Übermèss ggìì? |
| 3043 | Überriiner, m., Überiinerì, w. | Liechtensteiner, Liechtensteinerin | èr hètt en Überriinerì gghüròtet |
| 3044 | überschtatt | über den Hunger, über den Durst | èr hètt wìder überschtatt ggèsse |
| 3045 | überschtéllìg | ausgelassen | dr Chlii ìscht wìder überschtéllìg |
| 3046 | übersée? (übersée?) | übersehen, auch gönnen | èr hètts übersée? – ì mòò?g ems übersée? |
| 3047 | übertòe? (übertòe?) | auf den Herd setzen, auch sich zu stark verausgaben, überanstrengen | jétz törft me t Sùppen übertòe? – dèr hètt sì halt schò? übertòe? |
| 3048 | übertròele (übertròelet) | umfallen, stürzen | sì ìscht ùf dr ébne Schtròòs übertròelet |
| 3049 | übertröele (übertröelt) | überrollen | me mues halt dr Bòmmschtòmm übertröele |
| 3050 | überwélle (überwéllt) s. auch erwélle, wélle | einmal aufkochen | |
| 3051 | Überziher, m. | Herrenmantel | èr ìscht albìgs ìm Überziher dòhèèr chùù? |
| 3052 | ue | herauf | chòmm ue, muescht kä? Òngscht hòò?! |
| 3053 | ufbrèche (ufpròche), auch umbrèche | aufbrechen, auch Wiesland pflügen | èr hètt s Pfìschter ufpròche – sì hènn ìm Chrìeg sògär t Hòschtet bìm Huus müesen umbrèche |
| 3054 | Ufbrùch, m., auch Umbrùch | neu gepflügtes Wiesland | sì hènn ìm Ufbrùch t Hörpfel ggschtéggt |
| 3055 | ufbruu?se (ufpruu?set) | schimpfen | sì ìscht dòch wìder ufpruu?set |
| 3056 | Ufbruu?sì, m. | schimpfender, reizbarer Typ | |
| 3057 | ùf äinerschmòò?l | auf einmal | ùf äinerschmòò?l ìsch es halt gliech ggònge |
| 3058 | ufgapple (ufggapplet) | aufgabeln, nähere Beziehung knüpfen | sì hètt baal wìder äin ufggapplet |
| 3059 | ufhéébe (ufgghébt) | aufhalten (z.B. ein Auto), auflesen, bremsen | héb dòch sèb Auto uf! – pitti héb uuf, sùss schüssen mer nò? ìn Bòmm i?hì! |
| 3060 | ufhöggìg | zudringlich, lästig, aufsässig | |
| 3061 | ufma?che (ufpma?cht) | öffnen, auch Musik machen | ma?ch nò? s Pfìschter uf! – t Mùùsìg hètt guet ufpma?cht |
| 3062 | ùf Mòrd unn Brònn | so schnell als möglich, über Kopf und Hals | mì?r sinn ùf Mòrd unn Brònn ääi ggschprunge |
| 3063 | ufnìì? (uftnùù?) | aufnehmen, auch trächtig werden | dù sötscht sèb ufnìì?! – dr Ggältlìg hètt uftnùù? |
| 3064 | ufrumme (ufggrummt) | aufräumen, ordnen | ì chòò? nìì?d ufrumme, wènn dù äll nò? dòò schtòòscht! |
| 3065 | ufschtélle (ufggschtéllt) | aufstellen, auch Kinder in die Welt setzen | schtéll dr sèb Sagg wìder uf! – wi chòme ì dr hüttìge Zitt o nò? söevel Goofen ufschtélle |
| 3066 | ui | hinauf | gòng wìder ui! |
| 3067 | uihòschle (uigghòschlet) | einen "Heupünntel" mit ruckartigen Bewegun- gen in die richtige Lage auf den Rücken bringen | hèsch ne guet uigghòschlet ? |
| 3068 | uischtürme (uiggschtürmt) | hinaufrennen | èr ìscht dòch uiggschtürmt |
| 3069 | uiwèrts (am Berg gehört) | aufwärts, hinauf | uiwèrts gòòts bésser ass ahewèrts |
| 3070 | umflüüge (umggflòòge) | umfallen | èr ìscht gad umggflòòge |
| 3071 | Umhòng, m. | Vorhang | tòen dr Umhòng vüür! |
| 3072 | umkéie (umkéit), s. auch pürzle, tròele | umfallen, stürzen | |
| 3073 | Umlauf, m. , s. auch Nagelfüülì | eitrige Entzündung an Fingern, früher auch Ausdruck für einen Damenrock | |
| 3074 | umme | anwesend, zugegen, zurück sein | èr ìscht umme – èr mùttlet umme – t Grippe gòòt umme |
| 3075 | ummebòòrze (ummepòòrzet) | liegen, herumliegen, anlehnen, faul liegen | sì bòòrzet ìm Fulènzer hinn umme |
| 3076 | ummechätzere (ummekätzeret) | umherrennen | èr chätzeret äll umme mìt em Hunn |
| 3077 | ummechéssle (ummekésslet) | herumstreifen | èr chésslet äll ötschwo umme |
| 3078 | ummechüng(g)ele (ummeküngelet) | herumbasteln, umständlich tun | èr chüngelet äll nò? em Chrìschtbòmm umme |
| 3079 | ummefigeréétle (ummeggfigeréétlet) | herumfingern | höer uuf ònneren ummefigeréétle! |
| 3080 | ummeföldere (ummeggfölderet) | herumstreifen | sì földeret ìm gònze Dòrf umme |
| 3081 | ummefüttle (ummeggfüttlet) | grundlos oder leichtsinnig umherlaufen | sì füttlet dr gònz Tag umme |
| 3082 | ummehògge (ummegghògget) | herumstreifen, nicht beizeiten heimkommen | èr hògget äll ötschwo umme |
| 3083 | ummelungere (gglungeret) | neugierig herumstreichen | wo lungerescht wìder umme ? |
| 3084 | ummenònn | irgendwo, auch abwechslungsweise | ìscht t Margrèet o ötchwo ummenònn ? – mì?r chunn ummenònn gùù?! |
| 3085 | ummeroobe (ummeggroobet) | in etwas wühlen | sì roobet halt gèèrn ötschìs umme |
| 3086 | ummeschtòffle (ummeggschtòfflet) | herumschleichen, umhergehen | wo schtòfflet er ècht umme ? |
| 3087 | ummeschtòòre (ummeggschtòòret) | herumwühlen, herumstochern | ìn was hinn schtòòrescht umme ? |
| 3088 | ummeschtriele (ummeggschtrielet) | herumlungern | wo schtrielescht du äll umme ? |
| 3089 | ummesuss, auch versuss | gratis, vergeblich | muesch es nì?d ummesùss ma?che! – èr ìscht versùss ggònge |
| 3090 | ummetüffle | herumrennen | èr tüfflet äll ötschwo umme |
| 3091 | ummìgìì? (ummìggìì?) | zurückgeben, Vorwürfe zurückweisen | sèb mùescht ummìgìì? – èr hètt em schöe? ummì-ggìì? |
| 3092 | ummìlìtze (ummìgglìtzt) | umblättern | me muess halt s Blatt ummìlìtze |
| 3093 | ummìschlùù? (ummìgschlaage) | drum herum binden | muescht dr Faade zwämòòl ummìschlùù?! |
| 3094 | ummìtüffle (ummìtüfflet) | drum herum springen | èr tüfflet äll um s Huus ummì |
| 3095 | umtròele (umtròelet) | umfallen, stürzen | |
| 3096 | Unnerchììnì, s. | Unterkiefer, Kinn | |
| 3097 | Unnerggschtäältlì, s. | von Frauen und Mädchen unter dem Hemd getragenes Leibchen zum Halten der Strümpfe | |
| 3098 | unnerì | hinein, ins Bett, unter die Decken | jétz gòòts aber unnerì – t Chinn gùnn jétz aber unnerì – gòng unner t Téggì unnerì! |
| 3099 | unnerì gùù? (unnerì ggònge) | untergehen | t Titanic ìscht 1912 unnerì ggònge – t Sunn gòòt jétz schpööter unnerì |
| 3100 | unnerì zünne (unnerì zünnt) | jemanden zurechtweisen oder zwingen | ì wìll dr unnerì zünne! |
| 3101 | Unnerliecht gùù? (…ggònge) | am Abend zum Nachbar auf Besuch gehen bis zum Melken | (auch z'Unnerlìecht) |
| 3102 | unnerliechte (unnerliechtet) | zum Nachbar gehen so lange es noch kein künstliches Licht braucht | |
| 3103 | Unnerliiblì, s. | Unterhemd, Leibchen | en Unnerliiblì hètt me früener nì?d ällewiil ò?kòò? |
| 3104 | Unnerlùft, m. | Nordostwind | |
| 3105 | unner Ooge | unter Aufsicht, auch unter einem Aststump einer Tanne | me mues ne unner Ooge hòò? – dr Wisschüefer hég dènn gèèrn unner Ooges Holz kòò? |
| 3106 | unnerwèège lùù? (unnerwèège gglùù?) | nicht tun, davon ablassen | lòss es pìttì unnerwèège! |
| 3107 | Unnerwiisìg, w. | Religionsunterricht | mì?r sinn ìm Unnerrìchtszimmer ì t Unnerwiisìg ggònge |
| 3108 | üppli(g) | üblich, zeitgemäss | sèb ìscht hütt nummen üpplìg |
| 3109 | usdèene (ustèenet) | ausdienen, überflüssig sein | dr Soldòòt hètt ustèenet – dr sèb Tìsch hètt jétz ustèenet |
| 3110 | usebùtze (usepùtzt) | herausputzen, auch Frühlings-Hausreinigung | sì ìscht äll esòe usepùtzt – hèscht schòe? usepùtzt ? |
| 3111 | usechlatsche (useklatschet) | Zugabe fordern | me hètt t Mùùsìg äll wìder useklatschet |
| 3112 | usefuetere (useggfueteret) | das eingelagerte Heu mit dem Vieh verfüttern | mì?r muen s Höö dött junn nò? usefuetere |
| 3113 | usemuu?le (usepmuu?let) | unanständig widersprechen | dèr Fratz hètt gad usepmuu?let |
| 3114 | useschlìpfe (useggschlìpft) | herausfallen (Worte) | es ìscht mer halt gad useggschlìpft! |
| 3115 | Usgänglì, s. | das letzte Stücklein (z.B. Brot) | nimm sèb Usgänglì gad o nò?! |
| 3116 | ushutte (usgghuttet) | ausziehen | ér hètt sì gad usgghuttet |
| 3117 | usìschtüüdele (usìggschtüüdelet) | hinauszögern, vertrödeln | tòens nì?d usìschtüüdele! |
| 3118 | Uslòòs, m. | Weide, in die das Vieh zum Äsen ausgelassen wird | |
| 3119 | uslùù? (usgglùù?) | auslassen, auf die Weide lassen, Butter auslassen | mùescht mer t Hòòse e chlì uslùù?! – chò?scht s Ròss uslùù?! – lòss s Schmàà?lz gad uus! |
| 3120 | usmèe?re (uspmèe?ret) | Stimmen der anwesenden Bürger auszählen bei einer Wahl oder Abstimmung, wenn das Resultat nicht eindeutig von den Stimmenzählern festgestellt werden kann | me hètt müesen usmèe?re |
| 3121 | usphönne (usphönnt) | auskennen, zurecht finden | dött dorì phönnt sì dr Frìtz schò? uus |
| 3122 | usplünnere (usplünneret) | stehlen, jemanden bestehlen | sì hènn dr Nò?chpuur gònz usplünneret |
| 3123 | us-schélle (usggschéllet) | Maiskolben entblättern | |
| 3124 | Us-schélletì, w. | Maiskolben entblättern | (früher ein eigentliches Hausfest) |
| 3125 | us-schlìpfe (usggschlìpft), s. auch vertschlìpfe | ausgleiten | ì bì? gad usggschlìpft |
| 3126 | us-schtaffiere (usschtaffiert) | sich auffallend kleiden | sì chunnt wìder köerìg usschtaffiert dòhèèr |
| 3127 | üsseräi?s | unsereines, unseresgleichen | üsseräi?s hétts nì?d ggwòòggt |
| 3128 | ussì | hinaus | jétz gòòt er gliech ussì |
| 3129 | uszänne (uszännet) | die Zunge herausstrecken, verhöhnen | |
| 3130 | Uszéérig, w. | Tuberkulose, früher Schwindsucht genannt | früener hènn nò? vììl Lütt t Uszéérìg kòò? |
| 3131 | ùù?èelìg | ausserehelich | |
| 3132 | Ùù?èelige, m., Ùù?èelìgì, w., Ùù?èelìgs, s. | Ausserehelicher, Ausereheliche, Ausser-eheliches | èr ìscht en Ùù?èelìge ggsìì? – sì ìscht en Ùù?èelìgì ggsìì? – sì hètt en Ùù?èelìgs kòò? |
| 3133 | ùù?fläätig | ungeheuerlich | es hètt ùù?fläätìg aheggläärt |
| 3134 | Ùù?flòòt, m. | Unhold, unflätiges Wesen | |
| 3135 | Ùù?ggféél, s. | Unglück, Unfall | èr hètt äll wìder Ùù?ggféél |
| 3136 | ùù?ggféélìg | Unglück haben | èr ìscht äll e chlì ùù?ggféélìg ggsìì? |
| 3137 | ùù?ggfòòr | ungefähr | |
| 3138 | ùù?gglòòge | ohne zu lügen | |
| 3139 | ùù?ggschierìg, s. auch ùù?òò?chèerìg | nicht gewandt, nicht angriffig | |
| 3140 | ùù?ggwäärlig | riskant, gefährlich | sèb ìscht dènn e chlì? ùùggwäärlìg! |
| 3141 | Ùù?graade, m. | Ungerechter (stets mit "kein" benützt) | èr ìscht gär e kän Ùù?grade |
| 3142 | ùù?liidìg | nörgelnd | sì ìscht wìder ùù?liidìg |
| 3143 | ùù?lùschtìg | unschön, wüst | hütt ìsch es ùù?lùschtìg |
| 3144 | ùùnìg | ungerecht, unkorrekt (stets mit kän benützt) | èr ìscht kän ùùnìge Kärlì |
| 3145 | Ùùnìge, m. | Ungerechter (stets mit "kän" benützt | èr ìscht e kän Ùùnìge |
| 3146 | ùùnì?ggle (ùù?tnì?gglet) | schmerzen an unterkühlten Händen und Füssen | |
| 3147 | ùù?òò?chèerìg, s. auch ùù?ggschìerìg | kompliziert sein, ungewandt sein | èr ìscht en ùù?òò?chèerìge Kärlì |
| 3148 | Ùù?òò?chèerìge, m., Ùù?òò?chèerìgì, w., Ùù?òò?chèerìgs, s. | nicht gewandte Person, jemand mit "zwei linken Händen" | |
| 3149 | Ùù?pmöö?, s. (bei einem alten Senn gehört). | gefährliche Stelle, Loch, das man kaum sieht | pass uuf, dött dorì hètts dènn en Ùù?pmöö?! |
| 3150 | ùù?pmöö?gìg | unbeliebt, unschön, unsympathisch | sì ìscht äll ùù?pmöö?gìg ggsìì?! |
| 3151 | uus | aus, auch theoretische Zeit der Geburt bei Tieren | t Schuel ìscht uus – t Zittchue hétt géschter uus kòò? |
| 3152 | Uusbunnt, m. | ausserordentlich intelligenter, höflicher, dienst- fertiger Typ | èr ìscht en Uusbunnt vù me Nò?chpuur |
| 3153 | ùù?schiimer | nicht schön in der Form | sèb ìscht en ùù?schiimere Chrìschtbòmm! |
| 3154 | Ùù?schlìg, auch Ùù?schlìtt, m. | Rindsfett für die "Ùùnschlìglòmpe" | |
| 3155 | Ùù?schlìglòmpe, w. auch Ùùschlìtt-lòmpe, s. auch Täägelì & Tää?gelì | eine Lampe, die mit "Ùùschlìtt" brennt | |
| 3156 | ùù?söer, auch ùù?liidìg | schlecht aufgelegt, unverträglich | sì ìscht e chlì ùù?söer |
| 3157 | Ùù?wäise, w. | Ameise (formica sp.) | |
| 3158 | ùù?wìrsch | aufmüpfig, trotzig | èr ìscht mer gònz ùù?wirsch chùù? |
| 3159 | ùù?wölts | enorm, sehr | sèb ìscht en ùù?wölts gròese Kärlì |
| 3160 | Vattermörder, m. | hoher, gestärkter Hemdkragen | |
| 3161 | Vazner, m. | aus Obervaz stammender Typ (Jenischer) | |
| 3162 | Vèèhöpplì, s. | ein Stück Vieh | |
| 3163 | veralpe (veralpet) | verlieren, verlegen | wo hòòn ì jétz sèb veralpet ? |
| 3164 | Verbärmscht, s. | Erbarmen | ì hòò? kä? Verbärmscht mìt em! |
| 3165 | Verbèrgìs, s. | Versteckspiel | |
| 3166 | verbòmme (verbòmmet) | morsch werden, sich zersetzen | sèb Hölzlì ìscht gònz verbòmmet |
| 3167 | verböödelet | nur den Boden bedeckend | |
| 3168 | verbreuie (verbreut) | sich bewegen, sich rühren | èr hètt sì nì?d verbreut |
| 3169 | Verbunscht, m. | Verband (einer Wunde) | |
| 3170 | verbùtze (verbùtzt) | verschwenden, auch ausstehen | èr hètt alls verbùtzt – i chòò?s nì?d verbùtze, wènn me z'schpòòt chunnt |
| 3171 | verchéllte (verchéllt) | sich erkälten | |
| 3172 | Verchélltìg, w. | Erkältung | |
| 3173 | verchläägle (verchlääglet), s. auch vertääfele, vertätsche | jemanden verklagen | dù hèscht mì? wìder verchlääglet! |
| 3174 | verchnatschle (verchnatschlet) | verküssen | èr hètt sì vòr allne Lütt verchnatschlet |
| 3175 | verchnélle (verchnéllt) | brechen | dù sötsch es gad verchnélle! |
| 3176 | verchnépple (verchnépplet) | verprügeln | sì hènn denònn verchnépplet |
| 3177 | verchnu?pp(l)e (verchnu?pplet) | prügeln, zusammenschlagen | dì sèbe zwèe? hènn denònn verchnu?pplet |
| 3178 | verchrùggle (verchrùgglet) | zerknittern (z.B. Papier) | sì hètt t Zittìg gad verchrùgglet |
| 3179 | verchrüüche (verchròche) | verkriechen, verstecken | t Chatz hètt sì verchròche |
| 3180 | verchüechle (verchüechlet) | zum Scheitern bringen | jétz hètt er mers verchüechlet! |
| 3181 | Verchünnsunntìg, m. | Sonntag, an dem der Pfarrer eine in der Vorwoche erfolgte Beerdigung nach der Predigt "verkündete" | |
| 3182 | verchùù? (verchùù?) | begegnen | sì ìscht mer gad em Uewèg verchùù? |
| 3183 | verdùfte (verdùftet) | verschwinden, wegschleichen | èr ìscht verdùftet |
| 3184 | vergaggle (vergagglet) | auseinander fallen | t Blòemewaase ìscht gad vergagglet |
| 3185 | vergalschtere (vergalschteret) | ducheinander sein bzw. bringen | t Ggältìg sinn wèget em Hunn gònz vergalschteret |
| 3186 | vergèèbìs | gratis, umsonst | mùesch es vergèèbìs ma?che ? |
| 3187 | verggaffe (verggaffet) | falsch einschätzen, übersehen | èr hètt sì verggaffet |
| 3188 | verggänggerle (verggänggerlet) | verwehren, verderben, etwas zunichte machen | jétz hètt er mersch nò? müese verggänggerle! |
| 3189 | verggattere (verggatteret), s. auch vertat-tere | nervös, durcheinander | sì ìscht gònz verggatteret |
| 3190 | verggròòte (verggròòte) | nicht geraten | dì sèbe Chrääbelì sinn mer verggròòte! |
| 3191 | verggwärtìge (verggwärtìget) | annehmen, erwarten | chòò?scht di verggwäärtìge, dass es nò? e Nòò?schpiil würt hòò?! |
| 3192 | verggwènne (verggwènnt) | verwöhnen | sì hènn s Mäi?tlì halt grùùsìg verggwènnt |
| 3193 | verggwüssere (verggwüsseret) | vergewissern | hèscht dì verggwüsseret, dass dr Bòòde hébt ? |
| 3194 | vergraabe (vergraabe) | beerdigen, vergraben | mòrn tuet me sinn Vatter vergraabe – mì?r hènn t Chatz ìm Gaarte vergraabe |
| 3195 | vergüet | eiternd, infiziert, infektionsgefährlich | sèb Schlèff ìscht vergüet |
| 3196 | vergunne (vergunnet) | missgönnen | |
| 3197 | vergüü?schtìg | missgünstig | |
| 3198 | verhächle (verhächlet), s. auch dorìhächle | zerreden, jemanden durchnehmen | sì hènn dì gònz Verwòntschaft verhächlet |
| 3199 | verhéébe (verhébt) | unterdrücken, zurückhalten | ì hòò?s numme chönne verhéébe! |
| 3200 | verhéft | besetzt, mit etwas anderem beschäftigt sein | èr ìscht wìder dr gònz Vòrmìttag verhéft |
| 3201 | verhéie (verhéit), s. auch zerhéie (am Berg gehört) | zerbrechen | dr Chrueg chönnt verhéie – es ìscht wìder gònz zerhéit |
| 3202 | verhògge (verhògget) | zurück bleiben, zu spät kommen | wo bìscht wìder verhògget ? |
| 3203 | verhunze (verhunzet) | verderben, abschätzig beurteilen | sì hènn em alls verhunzet won er pma?cht hètt |
| 3204 | veriere (verieret) | verirren | sì hènn sì sìcher verieret |
| 3205 | verjoss | draussen | dr Schìrm schtòòt verjoss |
| 3206 | verlèche (verlèchet) | nicht mehr wasserdicht sein (bei Holzbehältern) | s Fass ìscht gònz verlèchet |
| 3207 | verliide (verlìtte), s. auch erliide | ertragen | mò?gscht dù die Chéltì verliide ? |
| 3208 | Verlìtt, m. | Mühe. kräfteraubende Anstrengung | mì?r hènn en gruusìge Verlìtt kòò?! |
| 3209 | verlòche (verlòchet) | vergraben (bei Tieren) | früener hètt dr Waasemèî?schter dì tòetnì Tier verlòchet |
| 3210 | verlumpe (verlumpet) | Konkurs machen, auch sich gehen lassen | èr ìscht schò? emòò?l verlumpet – er ìscht gònz verlumpet dòhèèr chùù? |
| 3211 | vermaschòngge (vermaschòngget) | auseinander schlagen | dr sèb Wùrzleschtògg sött me e chlì ver-maschòngge! |
| 3212 | vermölde (vermöldet) | anzeigen, eine Mitteilung weitergeben | was hèscht z'vermölde ? |
| 3213 | ver(t)nöe?t | aufgeregt, übereifrig, ruhelos, zappelig | o wi ìsch sì wìder vernöe?t ggsìì?! |
| 3214 | vernüü?te (vernüü?tet) | abschlägig beurteilen | èr hètt mer wìder alls vernüü?tet! |
| 3215 | verphüete (verphüetet) | enttäuscht sein, bestürzt sein, sich vor etwas behüten | èr hètt sì müese verphüete |
| 3216 | verplämperle (verplämperlet) | verplempern, Zeit vergeuden | hèscht wìder e gònzì Schtunn verplämperlet! |
| 3217 | verpléttere (verplétteret) | verzetteln | mu?escht nì?d alls verpléttere! |
| 3218 | verròòde (verròtt) | bewegen | dr Hunn hètt sì numme verròtt |
| 3219 | verrùpfe (verrùpft) | zerreissen | |
| 3220 | verschlìrpse (verschlìrpset) | bespritzen (z.B. das Hemd mit Sauce) | hèscht gad t Pluuse verschlìrpset! |
| 3221 | verschlingge (verschlùngge), s. auch erschlìngge | verwerfen | èr hètt t Arme verschlùngge, won ers ggsèe? hètt |
| 3222 | verschlüüfe (verschlòffe) | ein Versteck aufsuchen | me säit t Chazze tüegen sì verschlüüfe, vòr sì schtörben |
| 3223 | verschma?chte (verschma?chtet) | vor Hitze zugrunde gehen | ì dère Hìtz chönnt me verschma?chte |
| 3224 | verschnù?pfe (verschnù?pft) | kränken | jétz sinn dòch béidì verschnù?pft |
| 3225 | verschnòrre (verschnòrret) | über jemanden schlecht reden, auch sich versprechen | èr hètt sì überaal verschnòrret – t Politiker tòen sì ötsche verschnòrre |
| 3226 | verschööche (verschööcht), auch verschüüche | vertreiben, wegjagen | ì hòò? t Hènne vùm Nò?chpuur verschööcht! |
| 3227 | verschòòre (verschòòret) | ausebnen | t Schèèrhüffe sött me verschòòre |
| 3228 | verschprattle (verschprattlet) | verzetteln, verstreuen, ausbreiten | t Éscht sinn überaal verschprattlet |
| 3229 | verschpringe (verschprunge) | weggehen, abhauen | verschpring jétz dòch nìì?d! |
| 3230 | verschrènze (verschrènzt) | zerreissen | sì hètt t Schòes gad verschrènzt |
| 3231 | Verschtéggìs, s. | Versteckspiel | |
| 3232 | verschtrùpfe (verschtrùpft) | sterben, umkommen | dr Hunn ìscht verschtrùpft |
| 3233 | verschtüübe (verschtòòbe) | verschwinden, abhauen | sì sinn aber verschtòòbe won i ggrüeft hòò?! |
| 3234 | verschwélle (verschwéllt) | Holzbehälter mit Wasser aufquellen lassen (dicht machen) | me mùes s Fass verschwélle vòr mes bruucht |
| 3235 | versèrble (versèrblet) | absterben, zugrunde gehen | dr sèb Bòmm ìscht s létscht Jòòr versèrblet |
| 3236 | versööfe ( versööft) | ertränken | ì de Hènnefarme hènn sì dènn dì männlìge Höe?lì versööft |
| 3237 | versòrge (versòrget) | wegräumen, auch ins Gefängnis oder in ein Heim bringen | tòen jétz t Schpììlsache versòrge! – me hètt dì gònz Famìlì müese versòrge – jétz ìscht er für ällewiil versòrget |
| 3238 | versumme (versummt) | stören, hinderlich sein, von etwas abhalten, versäumen | chòmm mì?r gunn, mì?r versummens nùù?! |
| 3239 | versüümere (versüümeret) | Samen verlieren bei Pflanzen | dì sèbe Brènnnéssle versüümeren dr gònz Agger |
| 3240 | vertääfele (vertääfelet), s. auch verchläägle, vertätsche | verklagen | èr hètt mì? bìm Lèerer vertääfelet! |
| 3241 | vertätsche (vertätscht), s. auch vertääfele, vertätsche | verklagen, auch explodieren, aufregen | sì hètt mì? vertätscht! es hètt mì? gad vertätscht won ers o nò? phoptet hètt! |
| 3242 | vertattere (vertatteret), s. auch verggat-tere | durcheinander, erschrocken sein | sì ìscht gònz vertatteret |
| 3243 | vertnù?gge (vertnù?ggt), s. auch ertnùgge | einschlummern | dr Gròesvatter ìcht gad vertnù?ggt |
| 3244 | vertòe? (vertòe?) | verteilen, ausbreiten, auch sich ausruhen | mì?r hènn s Grääs vertòe? – sì hènn sì im Höö joss vertòe? |
| 3245 | vertoobe (vertoobet) | zornig werden, ausbrechen (Pferde) | er ischt gruusig vertoobet abem – s Ròss ìscht em vertoobet |
| 3246 | vertööbe (vertööbt) | erzürnen | mì?r hènn e vertööbt! |
| 3247 | vertòòcht schöe? | sehr schön | sèb ìscht e vertòòcht schöe?s Blöemlì! |
| 3248 | vertrüchne (vertrüchnet) | verstopfen | ì bì e chlì vertrüchnet! |
| 3249 | vertrùgge (vertrùggt) | zerdrücken, auch scheu sein, heimlich tun | sì hènn mì? fascht vertrùggt – er ischt äll en vertrùggte Kärli ggsìì? |
| 3250 | Vertrùggte, m., Vertrùggtì, w. | Duckmaus | |
| 3251 | vertrümmle (vertrümmlet) | sich verirren, sich verlaufen | wo hètt sì sì chönne vertrümmle ? |
| 3252 | vertrünne (vertrùnne) | entrinnen, entweichen, entwischen | èr hètt mer möö?ge vertrünne! |
| 3253 | vertrüüdelet | verwirrt, nicht ganz bei Sinnen sein | wi ìscht sì wìder vertrüüdelet! |
| 3254 | vertschalpe (vertschalpet) | vertreten, niedertreten | sì hènn s hòech Grääs vertschalpet |
| 3255 | vertschéengge (vertschéengget) | vertreten (z.B. Schuhe) | t Schue sinn gònz vertschéengget |
| 3256 | vertschlìpfe (vertschlìpft), s. auch | usschlìpfe | ausgleiten es ìscht mer gad vertschlìpft – èr ìscht uf em Iis vertschlìpft |
| 3257 | vertschnä?pfe (vertschnä?pft) | unabsichtlich verraten | jétz hèscht dì aber vertschnä?pft! |
| 3258 | verussì | hinaus, ins Freie | gunn dòch verussì ge schpììle! |
| 3259 | verwaltsche (verwaltschet) | Gras niedertrampen | t Lütt hènn s Grääs verwaltschet |
| 3260 | verwòrge (verwòrget) | erwürgen | ì bì fascht verwòrget em sèbe trùchne Chùeche! |
| 3261 | verzalle (verzallet) | verlegen, verlieren | wo hèscht dr Göltséggel verzallet ? |
| 3262 | verzapfe (verzapft) | ausplaudern, dumm reden | was hètt er wìder verzapft ? |
| 3263 | verzürpfe (verzürpft) | grob stopfen, nähen | |
| 3264 | Verzùùg tòe? (Verzùùg tòe?) | langsamer gehen, langsamer arbeiten, etc. | dù muescht e chlì? Verzùùg tòe?, sùss chòmm ì ggwüss nì?d nò?hì! |
| 3265 | verschpéére (verschpéért) | sperren, nicht durchgehen lassen | dù muescht dì halt schpéére degèège! – sì hènn t Tüür verschpéért |
| 3266 | vèschpere (ggvèschperet) | 4 Uhr-Imbiss einnehmen (z'Obet esse) | |
| 3267 | Vétter, m. | Onkel (richtig Cousin) | dr Brùeder vù mim Vatter ìcht en Vétter vù mì?r |
| 3268 | Vieredäil, m. | war früher 1/4 einer "Täilìg" im Riet (damals noch ein Bürgernutzen) | |
| 3269 | Vierpfünner, m. | 2 kg schwerer Brotlaib | |
| 3270 | Vierräif, m. | Milchtanse aus Holz mit 4 Reifen | |
| 3271 | Viich, s. | lästige Insekten | wi ìscht das e gruusìgs Viich! – wi sìnn die Viicher wìder òò?häärìg! |
| 3272 | Viselemii?, w. | Gesichtsausdruck | wi ma?cht sì wìder e Viselemii?! |
| 3273 | visìdiere (visìdiert) | genauer ansehen, überprüfen, kontrollieren | me sött halt t Veräi?skasse o emòò?l visìdiere |
| 3274 | Vògt, m. | Vormund, Landvogt | dr Vatter ìscht sin Vògt ggsìì? – t Glarner hènn de Wèrdebèrger all 3 Jòòr en neue Vògt ggschìggt |
| 3275 | vògte (ggvògtet) | bevormunden | me hètt ne müese vògte |
| 3276 | völkere (ggvölkeret) | Völkerball spielen | früener hemmer nò? uf dr Lònnschtròs ggvölkeret |
| 3277 | vòòr | vor, überholen, auch überflüssig sein | t Uur gòòt e bìtzlì vòòr – ì bìn e halt vòòr dùr t Rìgg ui! – dù chòò?scht es hòò?, ì hòò?s vòòr! |
| 3278 | vòòrìg, s. auch vüürìg | übrig, vorrätig, überzählig, überflüssig, verbleibend | èr hètt nüt vòòrìg kòò? – mì?r sinn ne vòòrìg – was ìscht nò? vüürìg plììbe ? |
| 3279 | vòr ébis, vòr ébs (am Berg gehört) | bevor ich es …, bevor es … | vòr ì èbis tòe?, gùùn ì nò? dorì! – vòr ébs chunnt ge schnéie, tòe? dènn nò? unnerì rumme! |
| 3280 | vòr mersch | bevor wir es … | vòr mersch ma?chen, fròògescht nò? dr Vatter! |
| 3281 | Vòrbrùgg, w. | Boden vor dem Viehstall, über den der Mist hinaus befördert wird | |
| 3282 | vöre | hervor, nach vorne, zum Vorschein, spriessen | chòmm jètz nù? vöre! – t Chatz ìscht wìder vöre chùù? – t Vröelelì chunn schò? vöre |
| 3283 | Vòrfall, m. | Vorfall, auch Gebärmuttersenkung sowie Bandscheibenverletzung | |
| 3284 | vòrfèrn | vorletztes Jahr | vòrfèrn hètts vììl Schnèe? kòò? |
| 3285 | Vòrgènger, m. | Brautführer | |
| 3286 | Vòrgèngerì, w. | Brautjungfer | |
| 3287 | Vòrlòòs, m. | erster Brenndurchlauf (Schnaps zum Einreiben) | |
| 3288 | Vòrtel, m. | Vorteil | dr Jung hètt äll en Vòrtel kòò?! |
| 3289 | Vòrtììlì, w. | Diele vor dem Heustock | |
| 3290 | Vòrtrùgg, m. | Anschwellung eines Baches vor einem Hochwasser | |
| 3291 | vòrzue | wie es anfällt, immer, stets | èr nìmmts vòrzue – dr Bueb würt vòrzue frècher – t Biig würt vòrzue höecher |
| 3292 | Vröelelì, s. | Veilchen (viola sp.) | |
| 3293 | vürschì | vorwärts | er chunnt gär nì?d vürschì |
| 3294 | vürschìfort | vorwärts, sofort | jétz gòòscht vürschìfort hääi?! |
| 3295 | Vüürhopp, s. | ein Stück Land vor einem Acker, wo jeweils mit dem Pflug auf eigenem Boden gekehrt werden konnte | |
| 3296 | vüürìg (hòò?) (vüürìg kòò?) s. auch vòòrìg | zuviel (haben) | ì hòò? nò? vüürìg Hörpfel kòò?! |
| 3297 | vüürtòe? (vüürtòe?) | schliessen, zumachen | mùescht nò? s Rììgelì vüürtòe?! |
| 3298 | wa(s) fürg | welche | was fürg hènn das wélle ? |
| 3299 | wääch | schick, schön | sì ìscht äll wääch òò?ggléét |
| 3300 | Waadebinne, w. | Stoffbinden als Schneeschutz um die Waden | |
| 3301 | waale (ggwaalet) | sich am Boden wälzen | t Füülì waalen gèèrn |
| 3302 | Waar, w. | Ware, auch Viehhabe | dère Waar choof ì nìì?d! – èr bringt äll e schöenì Waar òn t Vèèschòu |
| 3303 | wäärlì | wirklich, wahrhaftig, tatsächlich | s ìscht wäärlì en schöene Taag! |
| 3304 | wäärlìstrüülì, s. auch bìwäärlìstrüülì | bewahre (uns) Gott, auch tatsächlich | jò wäärlìstrüülì, jétz ìsch das Frauelì ggschtorbe! |
| 3305 | Wäärschaft, w. | Zusicherung, Gewähr für Güte und Echtheit | dr Puur gitt em Chööfer müntlìg t Wäärschaft, dass t Chue ggsunn séi unn schò? dréi Mùùnet träägì |
| 3306 | Wäärschaftsbrìef, auch – schii?, m. | Gewährschafts-, Bürgschaftsurkunde | t Gròesmùtter vùm Ruedì hég jéder Lììferìg vù Ops ùf Sònggalle müesen en Wäärschaftsschii? béiléége |
| 3307 | Waase, m. | Rasenziegel, auch nur Rasen gemeint | |
| 3308 | Waasemäi?schter, m. | der Mann, der früher von der Gemeinde bestimmt wurde, um verendete oder kranke Tiere zu "vergraben" | |
| 3309 | wächsìg | wachsfreudig, auch aus Wachs oder glänzend wie Wachs | es ìscht en wächsìge Bòmm – die Bììren ìscht gònz wächsìg |
| 3310 | wagitts, auch was gìtts, was gülts | sieh nur, pass auf, was glaubst du denn ? | wagitts, èr chòò?s wènn èr wott! – was gìtts, ì wìll dr tòe? defüür! – was gülts, dù chunnscht nòmòò?l unnere Waage! |
| 3311 | wäible (ggwäiiblet) | etwas überall herumsagen | bìscht wìder ge wäible ggsìì? ? |
| 3312 | Wäidggròtze, m. | alleinstehende Tanne auf einer Alpweide | ìm Ischlewitz ggsiet me vììl dère Wäidggròtze |
| 3313 | Wäigelholz, s., s. auch Chääsrüerer | Rührer aus einem Tannenzweig (in der Alphütte verwendet) | mìt em Wäigelholz toen t Sènne ìm Chéssì rüere |
| 3314 | wäilì | schnell, sofort | muescht wäilì laue sùss chunnscht ne nì?d über! |
| 3315 | Wäisehuus, s. | Bürgerheim, Altersheim | (früher nannte man das Bürgerheim in Grabs Wäisehuus, dann Altersheim und heute Stütlihuus) |
| 3316 | Wäisehüüsler, m. | früher Insasse des Bürgerheims | |
| 3317 | wäisellòes (Imkersprache) | ohne Königin | |
| 3318 | walche (ggwalchet) | verprügeln, verhauen | |
| 3319 | Waldchriesì, s. | Vogelkirschen, Wildkirschen (prunus cerasus) | |
| 3320 | Waldhèngscht, m. | Rossameise (camponotus herculeanus) | |
| 3321 | Waldtüüfel, m., auch Waldhäx, w. | langstieliges Holzerwerkzeug | |
| 3322 | Wall, m. | kurzes Aufkochen | muescht albìgs en Wall drüber lùù?! |
| 3323 | wälsch | welsch (sowohl französisch, als auch italienisch gemeint) auch etwa für grosse Zwetschgen gesagt | ì verschtùù? nìd wälsch! – das sinn wälschì Zwètschge |
| 3324 | waltsche (ggwaltschet) | schleppenden Schrittes gehen, auch durch hohes Gras gehen | |
| 3325 | Waltschetì, w. | Trittspuren im hohen Gras | |
| 3326 | Wänndele, w. | Lavendel | |
| 3327 | Wänntele, w. | Mostkrug aus Holz oder Steingut, auch Wanze | |
| 3328 | Warzechrutt, s. | Schöllkraut (chelidonium majus) | |
| 3329 | Wasserbòngg, w. | Bank bzw. Brett im Chachleggschtéél für den Wasserkessel | |
| 3330 | Wassergätzì, s. | Wasserschöpfer, i.d.R. aus Messing, früher in der Küche verwendet | |
| 3331 | Wasserglas, s. | Kaliumsilikat zum Konservieren von Eiern | früener hètt me t Äier äll ìm Wasserglas ufbewaart |
| 3332 | Wasseriiberig, m. | Wiesenkerbel (anthriscus silvestris) | |
| 3333 | Wasserjumpfere, w. | Libelle (libellula sp.) | |
| 3334 | wässerle (ggwässerlet), s. auch brünsle, tschüüderle | urinieren | ì mues ge wässerle! |
| 3335 | Wasserschìff, s. | Wasserbehälter (i.d.R. aus Messing od. Kupfer) im Holzherd | |
| 3336 | Wasserspècht, m. | Eisvogel (alcedo atthis) | |
| 3337 | Watschle, w. | Ohrfeige, auch grobschlächtige Frau | èr hètt e Watschle überchùù? – sì ìscht e grussìgì Watschle |
| 3338 | watschle (ggwatschlet) | unschön gehen | |
| 3339 | Watt, s. | Liegenschaftsgrenze | èr faart äll über s Watt ussì |
| 3340 | wèder | als | früener ìsch es bésser ggsìì? wèder hütt |
| 3341 | wééle, wéélì, wééls | welcher, welche, welches | wééle hètts wélle wüsse ? – wéélì gòòt ? – wééls ìscht jünger ? |
| 3342 | wéélem, wéélne | welchem, welchen | wéélem gisch es jétz ? – wéélne gäbsch es lìeber ? |
| 3343 | Wèenecht, w. | Weihnachten | òn dr Wèenecht hètts sìcher kän Schnèe? mèe? |
| 3344 | Wèèrelenoog, s. | Gerstenkorn am Auge | |
| 3345 | wèèrte hòò? | begehrt sein | s Béétlì hètts dènn schò? wèèrte kòò? |
| 3346 | wège miine, wège diine, wègen ììre, | s. auch miinetwèège | meinet-, deinetwegen, ihretwegen wège miine muescht nì?d chòche! – wège diine gòòts jétz nì?d! – wègen ììre ìscht sì plììbe |
| 3347 | Wégge, m. | längliches Brot (Pfünder oder 1 Kg), auch Spaltwerkzeug aus Eisen oder Hartholz | |
| 3348 | wèlch | leicht feucht | t Wösch ìsch nò? gònz wèlch |
| 3349 | wélle (wélle auch ggwéllt) s. auch erwélle und überwélle (am Berg wölle) | wollen, auch kurz heiss machen | èr hètts äll wélle hòò? – me sötts albìgs nò? wélle vorm es bruucht – "was hètt dènn dèèr nò? wölle" säit dr Bèrger |
| 3350 | wéllewèèg, s. auch allwéllewèèg | wahrscheinlich, vermutlich (mit "jò" davor bedeutet es: unglaublich | wéllewèèg gòòt er nìì?d – jò wèllewèèg gòt sì oo ? |
| 3351 | Wèrchggschier, s. | Werkzeug | |
| 3352 | Wèrchpma?ch, s., s. auch Budìgg | Arbeitsraum eines Schreiners, Wagners, etc. | |
| 3353 | Wèrchtìghääs, s. | Werktagsanzug, Werktagskleid | |
| 3354 | wèrwäise (ggwèrwäiset) | hin und her raten | mì?r hènn dòch ggwèrwäiset bìs mers djoss kòò? hènn! |
| 3355 | wétte (ggwéttet) | wetten, auch dem Rind das Joch anziehen | ì wétte, èr chunnt o! – tòe? nò? t Chue wétte! |
| 3356 | wèttere (ggwètteret) | lautstark schimpfen, auch gewittern | t Frau hètt dòch wìder ggwètteret – s hètt di gònz Na?cht ggwètteret |
| 3357 | wètterläiche (ggwètterläichet) | wetterleuchten, in der Ferne blitzen | |
| 3358 | Wètterlöcher, MZ | grosse Löcher, die man in einem Kreuzberg sieht | |
| 3359 | Wètterwònn, w. | Hauswand zur Wetterseite | t Wètterwònn gsiet numme schöe? uus |
| 3360 | Wìdergännte, MZ | Drüsenanschwellungen | |
| 3361 | wielänggìsch | unschön | èr chunnt äll e sòe wielänggìsch dòhèèr |
| 3362 | wìffle (ggwìfflet) | Loch im Gewebe oder Tricot flicken | |
| 3363 | wiibere (ggwiiberet) | nach gefügigen Mädchen oder Frauen suchen | er tùet gruusig gèèrn e chlì wiibere |
| 3364 | Wiiberì, m. | ein den Frauen nachstellender Typ | |
| 3365 | Wiibertreu, s. | rotes Männertreu (nigritella miniata) | |
| 3366 | wii?chse (ggwii?chset) | stöhnen, winseln, wiehern, schreien | |
| 3367 | Wii?füechtì, w. | Rausch vom Wein (humorvolle Bezeichnung) | dr Chrìschten ìscht mìt ere Wii?füechtì hääi? chùù? |
| 3368 | Wiimùùnet, m. | alte Bezeichnung des Monats Oktober | |
| 3369 | wiise (ggwììse) | lenken (z.B. einen Schlitten, einen Wagen, usw.) | jétz wòtt ì emòò?l wiise! |
| 3370 | Wiisetì, w. | Melodie | t Wiisetì chönnt ì nò?, aber t Wòrt numme! |
| 3371 | Wìldbuebe, MZ, s. auch Hòòrmònnlì | verblühte Alpenanemone (pulsatilla alpina oder anemone alpina) | |
| 3372 | wìlde Bürggì, m. | grosswachsendes Unkraut in den Aeckern | |
| 3373 | wìldheue (wìldggheuet) | in einer in den Bergen gelegenen Weide heuen | sit dr Ròetbart ggschtòrben ìscht, tùet bì üüs nèemet mèe? wìldheue |
| 3374 | Wìldmuu?ser, m. | seltene Apfelsorte | me fint dr Wìldmuu?serbòmm nù? nò? ìm Wèrdebèrgische |
| 3375 | Wimmle, s. | Weinlese, auch eine Masse | s Wimmle ìcht schò? dòrì |
| 3376 | Wìmmletì, w. | eine Masse (z.B. Insekten) | es ìscht e gònzì Wìmmletì chùù? |
| 3377 | wimmsle (ggwimmslet) | unruhig herumfliegen | t Imme sinn ummì ummì ggwimmslet |
| 3378 | Winggelmèss, s. | Dreiangel | hèscht wìder e Winggelmèss ggrùpft ? |
| 3379 | Winnenaa?gel, MZ | Eisen- oder Holzstänglein zum Anziehen des Seils vom "Wìsbòmm" bei Heufudern | |
| 3380 | Winterkawiiler, m. | alte Apfelsorte | |
| 3381 | Winterlùgge, w. | Oeffnung in einem Zaun für die Durchfahrt im Winter | |
| 3382 | Winterzìtrùùne, w. | alte Apfelsorte | |
| 3383 | wintsch | schräg, windschief | |
| 3384 | Wìsbòmm, m. | Holzstange zum Sichern des Heufuders | |
| 3385 | Wisènze, MZ | Enzianwurzel zum Brennen (gentiana lutea) | |
| 3386 | wissggle (ggwissgglet) | weiss malen, weisseln | tòe? t Muur nù wissggle! |
| 3387 | Wisse, im … | nur in Hemd und Hose sein | èr chunnt im Wisse |
| 3388 | Wìttlìg, m. | Witwer | |
| 3389 | Wìx | Schläge (auf den Hintern) | hèscht Wìx überchùù? ? |
| 3390 | wìxe (ggwìxt) | Wixe austeilen, auch onanieren | |
| 3391 | wo sì | als sie | wo sì chùù? ìscht, sinn allì schtìll ggsìì? |
| 3392 | wolfl | wohlfeil, billig | es ìscht nò? e wolfls Häimetlì ggsìì? |
| 3393 | woll | doch, gewiss | du chunnscht woll oo ? |
| 3394 | wommer | als wir | wommer nò? ì t Schuel sinn, ìscht sèb Huus nò? nì?d ggschtònne! |
| 3395 | Wòmmìs, m. | Kittel, Jacke, Wams | |
| 3396 | wòmse (ggwòmmset) | verprügeln, verhauen | |
| 3397 | won er | als er | won er uf Grabs chùù? ischt, hètt er üssere Dielèggt nò? nì?d verschtònne |
| 3398 | won ì | als ich | won ì nò? chlii? ggsìì? bìì?, ìscht er nò? zuen ìs chùù?! |
| 3399 | wool uusgìì? (wool uusggìì?) | ergiebig sein | gitts wool uus ? |
| 3400 | Wòrb, m. | Stiel der Sense | bìm Guschtì z'Grabs chunnscht nò? Sèègesewörb über |
| 3401 | wòrbe (ggwòrbet) | gemähtes Gras zum Trocknen ausbreiten | jétz wott ì emòò?l wòrbe unn dù chòò?scht mäi?e! |
| 3402 | Wòrbma?schiine, m. | Maschine, von Pferd oder Traktor gezogen zum Ausbreiten des Grases | |
| 3403 | wörde (worde) | werden, geboren werden | das Chälblì ìscht èerscht géschter wòorde |
| 3404 | wòrg(l)e (ggwòrglet) | schlucken ohne zu kauen | hèsch dr Brògge wìder ääi ggwòrglet ? |
| 3405 | Wùcheschiiser, m. | abschätzige Bezeichnung für Knickerbocker-hosen | |
| 3406 | wunnersölte | kaum je, äusserst selten | èr chunnt wunnersölte ùf Psuech |
| 3407 | wùrmschtìchìg | wurmstichig, auch militäruntauglich | t Bììren ìscht wùrmschtìchìg – èr ìscht wùrm-schtìchìg, jétz chunnt er zùm Mìlìtäär |
| 3408 | Wùrmuet, m., auch Wùrmet, m. | Wermut (artemisia sp.) | |
| 3409 | Wùrmzöltlì, s. | Abführtablette gegen Würmer | |
| 3410 | Wùrschtmòò?l, s. | Essen nach der Metzgete | (früher bei der Hausmetzgete der Fall) |
| 3411 | Wüsch, m. | einige Blätter (Papier) | èr hètt mer gad en Wüsch Papiir dòre ggwòrfe! |
| 3412 | Wüscherì, w. | frühere Bezeichnung für eine Putzfrau | ìm Dòrfschuelhuus hètt me em Agetlì "Wüscherì" ggsäit |
| 3413 | Wüschetì, w. | zusammengewischter Schmutz | |
| 3414 | Wüschetìschuu?fle, w. | Kehrichtschaufel | |
| 3415 | zääch | zäh, schlecht zum Kauen, auch ausdauernd | es gòòt halt e chlì zääch – das ìscht zäächs Fläisch – èr ìcht en zääche Kärlì |
| 3416 | Zääder, s. | Fleischhaut, Nervenstränge im Fleisch | |
| 3417 | Zabì, m. | langstieliges Werkzeug zum Bewegen von Rundholz | |
| 3418 | zäichelütte (zäichegglüttet) | mit den Kirchenglocken eine Beerdigung anzeigen | (früher erkannte man am "Zäichelütte" am Morgen vor der Beerdigung, ob ein Mann, eine Frau oder ein Kind beerdigt wird) |
| 3419 | Zäinì m. | Korbmacher, auch Jenischer | vor de Zäinì hètt me Òngscht kòò? |
| 3420 | zalle (zallet) | ziehen, mit sich herumtragen | mùescht nì?d dr Hunn nò?hì zalle! – zall jétz nì?d äll die Chatz umme! |
| 3421 | Zalle, w. | Zottel, Pompon, Zipfel | jédì Zipfelchappe hètt e Zalle |
| 3422 | zaltl | halb, auch doppelt so viel | me hètt em zaltl zvììl müese zaale |
| 3423 | zämmechrùggle (zämmekrùgglet) | zusammenknüllen | |
| 3424 | zämmema?che (zämmepma?cht) | zusammenmachen, auch "Höömaa?de" machen | tòe? dr Chaschte nù sölber zämmema?che! – mì?r tòen s Höö zämmema?che! |
| 3425 | zämmeprätsche (zämmeprätscht) | zusammenfallen | t Hütte ìscht gad zämmeprätscht |
| 3426 | Zämmepùtsch, m. | Zusammenprall | |
| 3427 | zämmepùtsche (zämmepùtscht) | zusammenprallen | |
| 3428 | zämmezürpfe (zämmezürpft) | etwas unschön zusammenflicken | sì hètt dr Pulober zämmezürpft |
| 3429 | zänne (zännet) | die Zunge herausstrecken | èr zännet nò? gèèrn |
| 3430 | zänze (zänzt) | Verlangen haben, gieren nach | ì säg dr, mì? hètts halt grussìg zänzt! |
| 3431 | zänzle (zänzlet) | necken, Streit suchen | èr hètt äll zänzlet |
| 3432 | Zapfe, m. | Flaschenkork, auch Luller und grosser Lohn | es gitt baal nù? nò? chüü?schtlìg Zäpfe – dr Bueb ìscht füü?fì unn hètt äll nò? dr Zapfe – dr Tìrèggter hètt en schöene Zapfe |
| 3433 | Zapfwégge, m. | Eisenkeil mit Holzaufsatz zum Spalten von Baumstämmen, u.dgl. | |
| 3434 | z'arme Taage chùù? | verarmen | èr ìscht z'arme Taage chùù wège sim Bueb |
| 3435 | Zatte, w. | Heu oder Gras zusammengezogen | chòmm, mì?r ma?chen òfen e Zatte! |
| 3436 | Zattlete, w. | grosse Menge, viel | es ìscht gad e Zattlete Goofe vörechùù? |
| 3437 | z'Drègg verläide (verläidet) | ungemein verleiden | mir verläidets ofe z'Drègg nò? witter z'sueche! |
| 3438 | z'èerschte Potz | im ersten Anlauf, ohne weiteres | èr ìsch z'èerschte Pòtz òn dr Prüefìg dorì chùù? |
| 3439 | Zèch, m. | Zecke (ixodes ricinus), auch Anstrengung, zuwider sein | hèscht o schò? en Zèch ggsèe? ? – es ìscht mer gad en Zèch, nòmòò?l z'gùù?! |
| 3440 | zéére (zéért) | zerren, ziehen | muescht halt féscht zéére, dènn gòòts! |
| 3441 | zéhele (zéhelet) | auf den Fussspitzen stehen | |
| 3442 | Zèèdel, m. | Zettel | völl dr Zèèdel nù? sölber uus! |
| 3443 | zènntä(h)ì | den ganzen Weg hinunter | èr hètt zènntähì käi? Wort ggrétt |
| 3444 | zènntue, zènntui | den ganzen Weg herauf, den ganzen Weg hinauf | es hètt zènntui ggschnéit |
| 3445 | zènntumme, zènntummi | überall in der Runde | sì ìscht zènntumme bìkònnt |
| 3446 | zergalschtere (zergalschteret) | etwas durcheinander sein | sì ìscht gònz zergalschteret |
| 3447 | zergéétere (zergééteret) | auseinander nehmen, auseinander schlagen, zerteilen | früener hètt me dèrg Schtögg halt nò? zergééteret |
| 3448 | zerhéie (zerhéit), s. auch verhéie | zerbrechen | (zerhéie wird vor allem am Berg gesagt) |
| 3449 | zerphüete (zerphüetet) | sich entsetzen | (am Berg gehört) èr hètt sì dòch zerphüetet |
| 3450 | zerwörfe (zerwòrfe) | das Heu von den "Schöchlì" oder "Häinze" ausbreiten | i tòe? gad òfe Schöchlì zerwörfe! |
| 3451 | zétte (zéttet) | Heu ausbreiten, damit es dürr werden kann | mì?r tòen zétte, dass es baal tüer würt! |
| 3452 | z'flööte | kaputt, zerbrochen | jétz ìsch es z'flööte ggònge |
| 3453 | z'ggschwung | bewusstlos (durch Unfall) | èr ìscht gad z'ggschwung ggsìì? won er umkéit ìscht |
| 3454 | z'gòng chùù? (z'gòng chùù?) | auskommen, zurechtkommen | me chunnt guet z'gòng mit em |
| 3455 | z'hùttle | kaputt, auch sehr oder gänzlich | dr Tìsch ìscht z'hùttle – sì hènn dr Bueb z'hùttle verggwènnt |
| 3456 | z'hùttlefètze | gänzlich kaputt | dr Puloober ìscht z'hùttlefètze |
| 3457 | Zieche, w. | Kissenanzug, auch etwa Bettanzug | |
| 3458 | Zììgerròescht, m. | gekochter Brei aus Zieger | |
| 3459 | Ziilete, w. | Zeile, auch viele Leute oder Sachen | i hòò? 3 Ziilete Hörpfel ggschtéggt! – sì hènn gad e Ziilete Goofe |
| 3460 | Ziife, w. | verbleibende Streifen (Schnäuze) beim Mähen mit der Mähmaschine | es hètt gònz dorì nò? Ziife kòò? |
| 3461 | Zimmer, s. | Zimmer, auch Alphütte | mì?r hènn ùf Ggòmpernéy o nò? e Zimmer |
| 3462 | Zimmermòò?, m. | Zimmermann, auch Weberknecht (phalangium opilio) | |
| 3463 | Zingge, m. | Gabelzacke, grosse Nase, Hyazinthe, Ende beim Geweih vom Rotwild | ér hètt en gròese Zingge – t Zingge schüssen schò? wìder vöre – òn äim Zìngge vùm Hìrschggwéi hètts nò? Bascht |
| 3464 | Zìpfel, m. Zìpfeli, s. | Zipfel, auch Geschlechtsteil bei einem Buben, Wurstende | |
| 3465 | Zìpfelchappe, w. | gestrickte Mütze mit einer "Zalle" | |
| 3466 | Zippärtlì, s. | wilde Zwetschge bzw. kleine Pflaume | |
| 3467 | Zitt, w. | Zeit, Uhr, auch knapp sein | Lueg dènn ùf s Zitt! – s Zitt ìscht nò? vùm vòrlétschte Jòòrhunnert – hèscht gad Zitt kòò?! |
| 3468 | Zittchue, w. | trächtiges über 2 Jahre altes Rind, Färse | |
| 3469 | Zitzerlì, s. | Wunderkerze | |
| 3470 | z'Läid wèrche (ggwèrchet) | jemandem etwas zu Leide tun, vandalieren | |
| 3471 | z'Liecht gùù? (z'Liecht ggònge) | auf abendlichen Besuch gehen | |
| 3472 | z'Liich gùù? (z'Liich ggònge) | an die Beerdigung gehen | |
| 3473 | z'lützel | zu wenig | hèscht nò? z'lützel Gölt béi dr ? |
| 3474 | Znünì, m. | 9 Uhr-Imbiss | |
| 3475 | Zòbet, m. | Vesper | |
| 3476 | zògge (zògget) | pulsierender Schmerz fühlen | dr Finger zòògget mer nò? |
| 3477 | Zoll, m. | Zoll, auch altes Längenmass von ca 3 cm | |
| 3478 | Zöltlì, s. | Bonbons | |
| 3479 | z'ònnere Chinn | Verwandtschaftsgrad: ein Glied entfernter als Cousin oder Cousine, heute auch Coucousin oder Coucousine genannt) | mì?r sinn nò? z'ònnere Chinn mìt em! |
| 3480 | zööche (zööcht) | anlocken | zööch jétz nì?d nò? die Chatz hèère! |
| 3481 | Zòò?lùggebrèmsì, w. | Bierflaschengummi an Pfeifenmundstück früher oft bei zahnlosen Pfeifenrauchern | |
| 3482 | zoore (zooret) | mit Jodel locken | |
| 3483 | zootne (zootnet) | zweideutig reden | dr Tréés zottnet dì gònz Zitt |
| 3484 | Zòpfgaagel, m. | aufgetürmter Zopf am Hinterkopf der Frau | |
| 3485 | zòttle (zòttlet) | sich armselig fortbewegen | èr ìscht äll hìnne nò?hì zòttlet |
| 3486 | zringsetummì | rund herum | me phönnt sì zringsetummì |
| 3487 | zrùgg chùù? (zrùgg chùù?) | zurück kommen, in der Schule eine Klasse wiederholen müssen | dr Nò?chpuur ìscht wìder vù Amérika zrùgg chùù? – sì ìscht schò? emòò?l zrùgg chùù? |
| 3488 | z'sääge | sozusagen | sì ìscht z' sääge nie? mèe? chùù? |
| 3489 | z'Sinn(g) chùù? (z'Sinn chùù?), auch ìn Sinn chùù? | in den Sinn kommen | chunns dr jétz z'Sinn ? – s ìscht mer äi?fach nì?d ìn Sinn chùù?! |
| 3490 | z'tratz | zum Trotz, trotz, trotzdem | jetz gòòt er z'tratz nìì?d |
| 3491 | z'tüüfelwèttersch | unsäglich stark, höllisch, unglaublich | èr ìscht z'tüüfelwèttersch erschrògge |
| 3492 | z'tüüggersch | viel, stark | es hètt z'tüügersch Höö kòò? |
| 3493 | Zùcht, w. | Zucht, auch weibl. Geschlechtsteil beim Vieh | |
| 3494 | zue tòe? (zue tòe?) | schliessen, kaufen, aneignen, anschaffen | sì hènn t Tüür zue tòe? – èr hètt en Radìo zue tòe? |
| 3495 | zuechùù? (zuechùù?) | zulaufen, auch begattet werden | t Chatz ìsch nìs zuechùù? – dr Bläss ìscht o wìder zuechùù? |
| 3496 | Zuegglòffne, m., Zuegglòffnì, w., Zuegglòffes, s. | Zugelaufener, Zugelaufene, Zugelaufenes | dèr Hunn ìscht en Zuegglòffne |
| 3497 | zuehòò? (zuekòò?) | geschlossen halten | sì hètt s Pfìschter zuekòò? |
| 3498 | zuetäppìsch | anhänglich (eher negativ) | sì ìscht gruusìg zuetäppìsch |
| 3499 | Züggerlì, s. | Bonbon | |
| 3500 | Zùggerschtògg, m. | konisch geformter harter Zucker, mit Papier umwickelt | (wurde früher vor allem zum Konfitüre machen gekauft) |
| 3501 | Zühe, w. | Schublade | |
| 3502 | zühe (zòòge) | ziehen, gären (Most, Wein), Arbeitslosengeld beziehen | züch dù s Wäägelì! – dèr Mò?scht zücht wagger – dr sèb gòòt schò? baal e Jòòr ge zühe |
| 3503 | Züher, m. | eine Jassart | |
| 3504 | zui | hinzu, neben, nahe | gòng nù? nöö?cher zui! |
| 3505 | zuischtòtze (zuiggschtòtzet) | anlehnen | èr schtòtzet òn dr Tüür zui |
| 3506 | zùm Hèere gùù? (ggònge) | zum Herrn gehen = konfirmiert werden | sì ìscht mìt mì?r zùm Hèere ggònge |
| 3507 | zünne (zünnt) | beleuchten mit Lampe, zurechtweisen | dù chönnscht mer o zünne! – ì will dèmm dènn schò? zünne! |
| 3508 | z'unnerobsì, auch z'unnerüberschì | irr, umgekehrt, verkehrt, das Untere oben, auch durcheinander sein | s ìscht alls z'unnerobsì ggsìì? – hèsch es wìder z'unnerüberschì hère tòe?! |
| 3509 | zùr Lascht | absichtlich, ärgernd | èr hètt mers zùr Laascht äll wìder pma?cht! |
| 3510 | Zurpf, m. | kleiner Schluck, auch notdürftiger Flick | |
| 3511 | zürpfe (zürpft) | stopfen, nähen, auch schlürfen | |
| 3512 | Zürpfe, w. | Ablaufrohr bei einem Brunnen | stégg t Zürpfen i?hì, sùss lauft alls Wasser uus! |
| 3513 | Zùùbe, w., s. auch Chìgg | der Länge nach halbiertes Rundholz, als Wasserleitung dienend | |
| 3514 | Zùùglaade, m. | aufziehbarer Fensterladen | |
| 3515 | züügle (züüglet) | umziehen, auch mit einem Spielzeug-Zug spielen | sì sinn ge Buchs ussì züüglet – t Buebe tòen züügle im Schòpf joss |
| 3516 | züüne (züünt) | einen Hag, Zaun erstellen | mir hènn wìder züüne müese |
| 3517 | züü?sle (züü?slet) | mit dem Feuer spielen | tòen pìttì nì?d züü?sle! |
| 3518 | Züü?sler, m. | einer, der mit dem Feuer spielt, Brandstifter | |
| 3519 | Zwäier, m. | Zwilling, auch 2 dl eines Getränkes | s Jörìs Mäi?tle sinn Zwäier – ì hòò? en Zwäier pschtéllt! |
| 3520 | zwèèg sìì? (zwèèg ggsìì?) | gesund sein | èr ìscht wìder guet zwèèg |
| 3521 | zwèèg päppele (zwèèg päppelet) | auf die Beine bringen, wieder "zwèèg bringe" | sì hènn s Chälblì wìder zwèèg päppelet |
| 3522 | zwéie (zwéit) | pfropfen | me sött Wìldmuuser ui zwéie |
| 3523 | Zwieggelì, s. | Baum von unschöner Form | o wì ìscht sèb e Zwieggelì! |
| 3524 | Zwìgg, m. | stechender Schmerz, auch Zwitter und Endschnur bei einer Peitsche | es hètt mer gad en Zwìgg ggìì? im Rùgge – ì globe sèb Chälblì ìscht en Zwìgg! – èr hètt dr létscht Zwìgg òn (aber auch e) dr Gäi?sle |
| 3525 | Zwìgger, m. | Kneiferbrille, auch kleiner Rausch | dr Lèerer Schègg hètt äll en Zwìgger träit – dr Nò?chpuur hètt wìder en Zwìgger kòò? |
| 3526 | Zwìrbel, m. , auch Zwìrblì, m. | unruhiger Knirps | oo wi ìscht èr en Zwìrblì! |
| 3527 | zwìrble (zwìrblet) | sich herumtollen | |
| 3528 | zwüschethinn | dazwischen | zwüschethinn chönntescht nò? e chlì abschtoobe! |
| 3529 | z'zépplete | in Scharen | sì sinn z' zépplete ääi ggschprunge |
